NWS jaarverslag 2017 by Woonstichting Stek

Jaarverslag en jaarrekening

2017

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

PROFIEL Naam:

Noordwijkse Woningstichting

Gevestigd te:

Noordwijk

Adres:

Van Panhuysstraat 16, 2203 JR Noordwijk Postbus 219, 2200 AE Noordwijk

Telefoonnummer:

(071) 365 11 00

Website:

www.nws-online.nl

E-mailadres:

info@noordwijkse-woningstichting.nl

Oprichting:

Ontstaan op 1 januari 1997 uit de fusie van: Woningstichting Noordwijk, opgericht op 26 augustus 1994 en toegelaten bij Koninklijk Besluit d.d. 31 mei 1995 nr. 95.004621 en Noordwijkse Woningbouwvereniging, opgericht op 10 augustus 1978 en toegelaten bij Koninklijk Besluit d.d. 30 augustus 1979 nr. 2823460L508 (in december 1996 is de vereniging omgezet in een stichting).

Kamer van Koophandel:

Ingeschreven in de Kamer van Koophandel onder dossiernummer 28023096.

VROM-nummer:

L2092

NRV-nummer:

12.517

Bedrijfsvereniging:

Werkgebied:

De stichting verricht haar activiteiten binnen de regio Holland Rijnland, in het bijzonder in de gemeente Noordwijk.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Behandeld in MT: Jaarrekening opgesteld door bestuur: Jaarverslag goedgekeurd door bestuur: Behandeld in Auditcommissie: Jaarrekening vastgesteld door RvC: Jaarverslag goedgekeurd door RvC:

Noordwijkse Woningstichting 12 maart 2018 Juni 2018 Juni 2018 4 Juni 2018 20 Juni 2018 20 Juni 2018

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Inhoud PROFIEL.................................................................................................................................................... 1 Deel 1: Volkshuisvestelijk verslag ............................................................................................................ 8 1 Inleiding ................................................................................................................................................ 9 Kerncijfers 2017..................................................................................................................................... 10 ............................................................................................................................................................... 11 2 Doelen en resultaten .......................................................................................................................... 12 2.1 Externe ontwikkelingen .............................................................................................................. 12 2.2. Missie en visie ............................................................................................................................ 12 2.3 Doelen ......................................................................................................................................... 13 2.4 Partners ....................................................................................................................................... 14 2.5 Communicatie ............................................................................................................................. 15 3 Wonen ................................................................................................................................................ 17 3.1 Algemeen .................................................................................................................................... 17 3.2 Betaalbaarheid ............................................................................................................................ 18 3.3 Huurbeleid .................................................................................................................................. 18 3.4 Jaarlijkse huurverhoging ............................................................................................................. 19 3.5 Woonruimteverdeling ................................................................................................................. 20 3.6 Bijzondere groepen ..................................................................................................................... 22 3.7 Leefbaarheid ............................................................................................................................... 23 3.8 Dienstverlening ........................................................................................................................... 25 3.9 Klachtencommissie Wonen ......................................................................................................... 26 4 Onderhoud ......................................................................................................................................... 27 4.1 Onderhoud .................................................................................................................................. 27 4.2 Planmatig onderhoud ................................................................................................................. 28 4.3 Reparatie- en mutatieonderhoud ............................................................................................... 29 4.4 Duurzaamheid ............................................................................................................................. 29 5 Nieuwbouw en vastgoed .................................................................................................................... 31 5.1 Woningvoorraad ......................................................................................................................... 31 5.2 Assetmanagement ...................................................................................................................... 32 5.3 Woonagenda ............................................................................................................................... 33 5.4 Projecten ..................................................................................................................................... 33 6 Governance ........................................................................................................................................ 36

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

6.1 Algemeen .................................................................................................................................... 36 6.2 Commissies binnen de RvC ......................................................................................................... 37 7 Personeel en organisatie .................................................................................................................... 40 7.1 Organisatie .................................................................................................................................. 40 7.2 Opleidingen ................................................................................................................................. 42 7.3 Ondernemingsraad ..................................................................................................................... 42 7.4 Samenwerking............................................................................................................................. 42 8 Risicomanagement ............................................................................................................................. 43 9 Financieel beleid en beheer .............................................................................................................. 51 9.1 Algemeen .................................................................................................................................... 51 9.2 Jaarresultaat................................................................................................................................ 51 9.3 Waardeontwikkeling ................................................................................................................... 52 9.4 Eigen Vermogen .......................................................................................................................... 54 9.5 FinanciĂŤle kengetallen ................................................................................................................ 55 9.6 Splitsing DAEB niet-DAEB ............................................................................................................ 55 9.7 Treasury ...................................................................................................................................... 56 10 Raad van Commissarissen ................................................................................................................ 57 10.1 Inleiding..................................................................................................................................... 57 10.2 Algemeen .................................................................................................................................. 59 10.3 Wisseling van de wacht ............................................................................................................. 61 10.4 Vergaderingen van de RVC........................................................................................................ 61 10.5 Evaluatie .................................................................................................................................... 62 10.6 Honorering RvC ......................................................................................................................... 63 10.7 Commissies binnen de RvC ....................................................................................................... 63 10.8 Beoordeling bestuurder ............................................................................................................ 65 10.9 Controle financiĂŤle verslaglegging ............................................................................................ 66 10.10 Gegevens leden RvC ................................................................................................................ 66 10.11 Deskundigheid leden RvC........................................................................................................ 67 10.12 Integriteit ................................................................................................................................ 67 10.13 Activiteiten in het verslagjaar ................................................................................................. 67 10.14 Verklaring Raad van Commissarissen ..................................................................................... 68 Deel 2: Jaarrekening 2017 ..................................................................................................................... 70 Balans per 31 december 2017 ............................................................................................................... 71 Winst en verliesrekening over 2017...................................................................................................... 73 Kasstroomoverzicht 2017 ...................................................................................................................... 74

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Grondslagen van waardering in de jaarrekening .................................................................................. 75 Algemeen .......................................................................................................................................... 75 Regelgeving ....................................................................................................................................... 75 Oordelen en schattingen................................................................................................................... 75 Grondslagen van balanswaardering in de jaarrekening ........................................................................ 76 Vastgoedbeleggingen ........................................................................................................................ 76 Materiële vaste activa ....................................................................................................................... 81 Financiële vaste activa ...................................................................................................................... 82 Voorraden ......................................................................................................................................... 82 Vlottende vorderingen ...................................................................................................................... 82 Liquide middelen............................................................................................................................... 82 Voorzieningen ................................................................................................................................... 83 Belastingen........................................................................................................................................ 83 Langlopende schulden ...................................................................................................................... 83 Kortlopende schulden ....................................................................................................................... 84 Grondslagen van resultaatbepaling in de jaarrekening ........................................................................ 85 Algemeen .......................................................................................................................................... 85 Huuropbrengsten .............................................................................................................................. 85 Opbrengsten en lasten servicecontracten ........................................................................................ 85 Lasten verhuur en beheeractiviteiten............................................................................................... 85 Lasten onderhoudsactiviteiten ......................................................................................................... 86 Overige directe operationele lasten exploitatie bezit ...................................................................... 86 Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille ............................................................ 86 Waardeveranderingen vastgoedportefeuille.................................................................................... 87 Netto resultaat overige activiteiten .................................................................................................. 87 Overige organisatiekosten ................................................................................................................ 87 Leefbaarheid ..................................................................................................................................... 87 Rentebaten en rentelasten ............................................................................................................... 87 Personeel .......................................................................................................................................... 88 Belastingen........................................................................................................................................ 88 Toelichting op de balans........................................................................................................................ 89 Vastgoedbeleggingen ........................................................................................................................ 89 Materiële vaste activa ....................................................................................................................... 95 Financiële vaste activa ...................................................................................................................... 96 Voorraden ......................................................................................................................................... 97

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Vorderingen ...................................................................................................................................... 98 Eigen vermogen .............................................................................................................................. 100 Voorzieningen ................................................................................................................................. 100 Langlopende schulden .................................................................................................................... 100 Kortlopende schulden ..................................................................................................................... 102 FinanciĂŤle instrumenten ................................................................................................................. 104 Niet in de balans opgenomen regelingen en verplichtingen .......................................................... 107 Toelichting op de resultatenrekening 2017 ........................................................................................ 109 FinanciĂŤle baten en lasten .............................................................................................................. 117 Bezoldiging van (ex-)bestuurders en (ex-) commissarissen ............................................................ 119 Toelichting bij het overzicht kasstromen ........................................................................................ 123 Deel 3: Overige gegevens .................................................................................................................... 125 Balans 31 december 2017 DAEB en Niet DAEB .............................................................................. 126

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Deel 1: Volkshuisvestelijk verslag

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

1 Inleiding De in 2016 gelanceerde mantra ‘bouwen, bouwen, bouwen’ klonk ook in 2017 door in ons handelen. Voor en achter de schermen is veel werk verzet om de bouwstroom weer op gang te krijgen. Waar 2016 vooral het jaar was van plannen maken en lijnen uitzetten, wil ik 2017 vooral bestempelen als een voorbereidingsjaar. In samenspraak met onze belangrijkste partners – de gemeente Noordwijk en de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk – is gewerkt aan de finale uitwerking van ons project Rederijkersplein, de aankoop van de Locatie Northgo en gesprekken over het plaatsen van tijdelijke, compacte en duurzame huisvesting voor starters, studenten, statushouders of spoedzoekers. Dat heeft in december geleid tot het tekenen van een convenant met bouwbedrijf Nezzt om samen op te trekken bij het realiseren van dit project (foto). Daarnaast zijn de plannen voor een hofje aan de Albertus van Velsenstraat in een vergevorderd stadium en bekijken we met de gemeente of de bouw van sociale huurwoningen in Offem Zuid naar voren kan worden gehaald. Het is net niet gelukt om in 2017 daadwerkelijk met het project Rederijkersplein te beginnen, maar bij het verschijnen van dit jaarverslag is ons eerste nieuwbouwproject in jaren al een behoorlijk eind op streek. Over de aankoop van Locatie Northgo is een akkoord en college, gemeenteraad, SHN en NWS willen haast maken met het plan voor tijdelijke huisvesting; niet op onze grond aan de Herenweg, maar op de beoogde nieuwbouwlocatie Bronsgeest. Maar er zijn meer piketpalen geslagen dan voor bouwplannen alleen. Er is door de NWS een nieuw huurbeleid ontwikkeld, het risicomanagement heeft verder gestalte gekregen, we hebben een stresstest gedaan en er is een financieel meerjarenbeleid en een financieringsstrategie opgesteld. Ons assetmanagement is in de steigers gezet, er is weer veel geïnvesteerd in duurzaamheid en planmatig onderhoud en we hebben een prijzenboek gemaakt voor onze co-makers. Daarnaast slokte de invoering van een nieuwe ERP-systeem - waarbij we eendrachtig optrekken met woningstichting Sint Antonius van Padua in Noordwijkerhout - veel tijd en aandacht op. Dit – en nog veel meer – is tot stand gebracht door een organisatie die op de eerste plaats toch is gericht op onze ‘core business’, het beheren en onderhouden van huurwoningen voor mensen met een smalle beurs. Er is ontzettend veel werk verricht door een hecht en betrokken team. De uitkomst van het medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) geeft daarbij aan dat de NWS ook een goede werkgever is: de medewerkers gaven de organisatie als gemiddeld cijfer een 8,2. Naast tevreden werknemers hebben we ook tevreden huurders: onze waardering bij het KWH steeg in het verslagjaar van een 7,9 naar 8,0. Ook dat is iets om gezamenlijk trots op te zijn.

Willem van Duijn, Directeur-bestuurder NWS

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Kerncijfers 2017

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

2 Doelen en resultaten 2.1 Externe ontwikkelingen Na jaren van stilstand naar een overspannen bouwmarkt, waarin de prijzen vrijwel maandelijks stijgen en leveranciers de vraag naar materialen niet aankunnen. Het is zorgwekkend hoe snel die overgang is gegaan. Voor een maatschappelijke onderneming als de NWS die wil bouwen voor groepen met de laagste inkomens, vraagt dit veel creativiteit. De afgelopen periode zijn we er - samen met de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk en de gemeente - goed in geslaagd om de grote behoefte aan een uitbreiding van de sociale huurvoorraad in Noordwijk voor het voetlicht te brengen. College en gemeenteraad zijn overtuigd van de noodzaak en we weten ons gesteund door de Woonvisie van de regio Holland Rijnland, waarin het aandeel sociale huur op gemiddeld 25 procent is bepaald. Noordwijk blijft daarin met een krappe 19 procent behoorlijk achter, maar in absolute aantallen kunnen we de komende jaren veel doen. Als de markt voor sociale nieuwbouw tenminste beheersbaar en betaalbaar blijft.

2.2. Missie en visie De NWS is een Maatschappelijke Onderneming die wortelt in de Noordwijkse samenleving. Wij richten ons op mensen met een smallere beurs. Wij bouwen, beheren en verhuren sociale woningen en nemen samen met onze huurders en andere maatschappelijke organisaties verantwoordelijkheid voor een goed woon- en leefklimaat. In onze visie        

hebben mensen recht op een goed dak boven hun hoofd in een wooncomplex waar het schoon, heel en veilig is. focussen wij op onze kerntaak: het verhuren, beheren en bouwen van betaalbare woningen voor mensen met een lager inkomen. gaat onze speciale aandacht uit naar de meest kwetsbare groepen in de samenleving. stellen we onze koers vast na intensief overleg met onze stakeholders. richten we ons op de Noordwijkse woningmarkt. handelen we in het belang van huidige en toekomstige generaties. zijn onze kernwaarden: maatschappelijk betrokken, klantgericht en transparant. Deze kernwaarden zijn leidend voor ons denken en handelen. zetten de medewerkers van de NWS zich dagelijks in voor een professionele dienstverlening aan onze huurders.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

2.3 Doelen Het kan niet genoeg worden benadrukt dat het leeuwendeel van het werk bij de NWS bestaat uit onze core business: het onderhouden en verhuren van betaalbare woningen en het voeren van een goede (financiĂŤle) administratie. Maar daarnaast stellen we ons elk jaar ook doelen die onze andere ambities weerspiegelen. We noemen die de kritische succesfactoren. In onderstaande tabel worden die voor 2017 weergegeven per thema, met daarbij in het kort het behaalde resultaat. In de verschillende hoofdstukken van dit jaarverslag komen we daar uitgebreider op terug.

Kritische succesfactoren Wonen KWH-label: doelgericht verbeteren van onze service en dienstverlening, wat tot uiting moet komen in een hogere klanttevredenheidsscore (doel ondermersplan 7,5).

Resultaat

Ontwikkeling en implementatie nieuw huurbeleid.

Door de RvC vastgesteld in april 2017.

Vastgoed Nieuwbouw (voorbereiding, bouw en in exploitatie nemen)

Met de gemeente afspraken maken over grondprijzen. 4

Duurzaamheid In het Convenant Energiebesparing Huursector is afgesproken dat het woningbezit van corporaties in 2020 gemiddeld label B heeft. Dit correspondeert met een gemiddelde Energie Index (EI) tussen 1,4 en 1,2.

De gemiddelde score was eind 2017 een 8,0.

Net niet gelukt om officiĂŤle start bouw complex Rederijkersplein in december 2017 te halen. Wordt begin 2018. Akkoord bereikt over aankoop grond Locatie Northgo. Verdere uitwerking plan in 2018, start bouw 2019. Gesprekken over het naar voren halen van onze bouwopgaven in Offem Zuid. Bijna-akkoord over bouw 12 hofjeswoningen aan Albertus van Velsenstraat. Bronsgeest aangewezen als locatie voor tijdelijke NWS-woningen. Opgenomen in prestatieafspraken 20182021.

Aan het eind van 2017 stond de gemiddelde EI van de NWS-woningen op 1,46. Ultimo 2020 verwachten we een gemiddelde EI tussen de 1,32 en 1,34. De NWS werkt aan de uitwerking van een plan om in 2050 haar woningbezit CO2neutraal te hebben.

Onderhoud

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Op basis uitkomsten assetmanagement zo nodig plannen maken voor renovatie / sloopnieuwbouw.

6 7

Financiën en Control Afronden en implementeren splitsing Daeb en niet-Daeb. Aanschaf en implementeren nieuw bedrijfssysteem.

Digitaliseren stuur- en beheersinformatie.

Organisatie in beweging Werken met intranet.

10 Opzetten projectcontrol. 11 Risicomanagement; afronden implementatie en levend houden in de organisatie. 12 Papierloos vergaderen. 13 Medewerkers Tevredenheidsonderzoek (MTO).

Met de invoering van assetmanagement worden goede vorderingen gemaakt. De eerste voorlopige bevindingen zijn dat één complex in aanmerking komt voor renovatie of sloop-nieuwbouw, vijf complexen voor renovatie en één complex voor groot onderhoud.

De Autoriteit Woningcorporaties heeft het voorstel op 19 oktober 2017 goedgekeurd Keuze gemaakt voor Tobias AX van Aareon. Implementatie loopt volgens schema en wordt eind tweede kwartaal 2018 afgerond. BI-tool van QlikTech (Qlikview) wordt gebruikt om onze databronnen te ontsluiten.

Begin 2017 is het nieuwe intranet LIZ (Leuke Interessante Zaken) in gebruik genomen. Het is een waardevol en veelgebruikt instrument voor onze interne communicatie. Aan de opzet en werking van projectcontrol is uitvoering gegeven. Vanaf februari 2017 worden maandelijks in het MT-overleg de vastgestelde risico’s besproken. MT en RvC werken inmiddels met ipads en de software van iBabs. Opgepakt en uitgevoerd. Algemene beeld van het werken bij NWS is heel positief. De gemiddelde score bedraagt een 8,2.

2.4 Partners Voor het goed functioneren is de Noordwijkse Woningstichting niet alleen afhankelijk van het eigen apparaat, maar ook van innige contacten met onze belanghouders. De belangrijkste daarvan zijn de gemeente Noordwijk en de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk, met wie we nauw samen optrekken bij de verwezenlijking van onze beleidsvoornemens op het gebied van de sociale volkshuisvesting. Er is maandelijks overleg met de wethouders Wonen en Ruimtelijke Ordening (met ambtelijke ondersteuning), een ‘aanjaagteam’ nieuwbouw komt eveneens maandelijks bij elkaar en twee keer per jaar is er een bijeenkomst met het voltallige college van B en W. Met de Afdelingen Wonen en Ruimtelijke Ordening van de gemeente Noordwijk wordt intensief samengewerkt. Maandelijks heeft onze directeur-bestuurder een gesprek met de voorzitter van de Stichting Huurders Belangen Noordwijk en één keer per kwartaal met het voltallige SHN-bestuur. Het

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

driehoeksoverleg – tussen gemeente, SHN en NWS – staat één keer in de twee maanden op de agenda. De SHN heeft één keer per jaar formeel contact met de Raad van Commissarissen en gedurende het hele jaar allerlei losse contacten met een deel van de RvC. Met alle fracties uit de Noordwijkse gemeenteraad is minimaal één keer per jaar afzonderlijk contact. Op iets meer afstand staat een groot aantal andere organisaties waarmee op regelmatige basis contact is, variërend van de Stichting Welzijn Noordwijk tot een breed palet aan zorgorganisaties. Om al die contacten te formaliseren, is in 2017 een nieuwe belangenhoudersstrategie opgesteld. Met meerdere betrokken partijen heeft de NWS op 31 mei 2017 een zorgpact ondertekend, dat onder meer bekijkt hoe we onze woningen levensloopbestendiger kunnen maken. Naast alle gestructureerde contacten houden we voor onze belanghouders jaarlijks bijeenkomsten rond een thema. Zo stond op 19 juni 2017 de vraag ‘Hoe bouw je een betaalbare sociale huurwoning?’ centraal tijdens een regiobijeenkomst die de NWS - samen met koepelorganisatie Aedes - organiseerde in De Baak in Noordwijk. Aanwezig: directeuren en leden van raden van commissarissen van woningcorporaties in de streek en wethouders Wonen uit het gebied Holland Rijnland. De NWS was ook stevig vertegenwoordigd tijdens de informatieavond van de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk op woensdag 31 mei 2017. Er werd onder meer een toelichting gegeven op de huurstijging voor 2017, ingegaan op de rechten van de huurders en de verhouding tot de NWS. Medewerkers van de woningstichting gaven een toelichting op de nieuwbouwplannen voor de komende jaren, de uitvoering van het (planmatig) onderhoud en het huurbeleid. Op 4 oktober 2017 nam de NWS het initiatief voor een workshop over duurzaamheid, voor onder meer de SHN en de gemeente Noordwijk. Onder leiding van energieambassadeur Jeffrey Mennen hielden we ons bezig met de vraag hoe we voor 2050 ons complete woningbezit CO²-neutraal kunnen maken.

2.5 Communicatie Wie flink aan de weg timmert, moet ook draagvlak voor zijn plannen creëren. Voor de NWS betekent dat een actief communicatiebeleid, zowel extern als intern. We maken daarvoor gebruik van een zich steeds uitbreidend mediapakket. Zo stonden we ook in 2017 prominent met onze vaste pagina’s in het huis-aan-huisblad De Noordwijker en het magazine Leef!, brachten we voor onze huurders twee keer het NWS Magazine uit en zijn we wekelijks actief op social media als Facebook en Twitter. Door onze persberichten en veel persoonlijk contact met de media waren we ook nadrukkelijk aanwezig in de lokale en regionale pers, zowel in print als digitaal. Onze website is naast een brenger van nieuwe ontwikkelingen ook een vast ankerpunt voor mensen die willen huren of al bij ons huren (en gebruik maken van de diensten van ons klantportaal). Bij het begin van ons bouwproject aan het

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Rederijkersplein zijn de eerste nieuwsbrieven – zowel digitaal als analoog – verstuurd. Van deze ‘communicatie op maat’ wordt in de komende jaren steeds vaker gebruik gemaakt. Ook een eigentijdser en aantrekkelijker jaarverslag maken deel uit van onze communicatiestrategie. Het afgelopen jaar is dat ook in een publieksversie verschenen, die zijn weg naar veel Noordwijkers heeft gevonden. Met banners en spandoeken benadrukken we onze aanwezigheid bij publieksbijeenkomsten. Een absoluut hoogtepunt in 2017 was de Dag van het Huren, op zaterdag 7 oktober. In een tent op het marktplein (Locatie Northgo) organiseerden we een druk bezochte bouwmarkt met allerlei activiteiten in het teken van onze komende projecten. Voor onze medewerkers – maar ook voor wethouder Wonen Dennis Salman en een aantal van zijn ambtenaren - was het een uitstekende manier om op een laagdrempelig manier met onze huurders in contact te komen. Bezoekers konden zien hoe het is om te wonen in een Tiny House, een virtuele rondleiding maken door een verplaatsbare woning van Nezzt of horen wat er op het terrein van energiebesparing mogelijk is. Voor de NWS is de ‘Dag van het Huren’ als publieksevenement ook voor de komende jaren een vast onderdeel in het communicatiebeleid.. Communicatie is binnen de NWS niet het exclusieve domein van de communicatieadviseur. In alle geledingen wordt gecommuniceerd, zowel intern als extern. Om de organisatie ‘communicatievaardiger’ te maken heeft een aantal medewerkers in 2017 de cursus ‘Schrijven op B1-niveau’ gevolgd, om schriftelijk op een eenvoudige en helder manier met onze huurders te communiceren. In 2018 wordt dit gevolgd door de cursus ‘Betere gesprekken voeren’. Een belangrijk middel in onze interne communicatie is het nieuwe social intranet, dat we LIZ (Leuke Interessante Zaken) hebben genoemd. Het werkt als een intern facebook, voor allerlei zaken die we met elkaar of in een groep willen delen. Van verjaardagen tot beleidsplannen en van personeelsuitjes tot nieuwbouwmonitors. Daarnaast houden we wekelijks via weekstarts en maandelijks via ons brede bedrijfsoverleg elkaar op de hoogte van waar we mee bezig zijn.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

3 Wonen 3.1 Algemeen Een maximale inspanning om vaart te houden in de uitvoering van nieuwbouwplannen. Dat is een van de doelstellingen in de Prestatieafspraken 2018-2021 waar de gemeente Noordwijk, de Noordwijkse Woningstichting en de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk in 2017 hun handtekening onder hebben gezet. Er is in het document verder aandacht voor doorstroming, duurzaamheid, betaalbare huren en het zorggeschikt maken van woningen. De eerste Prestatieafspraken-nieuwe-stijl werden in Noordwijk in 2016 gemaakt. De afgelopen periode is door de drie partijen getoetst wat er is bereikt en zijn aanvullende afspraken voor 2018 en de drie jaar erna vastgesteld. De uitbreiding met minimaal 600 sociale huurwoningen in de komende tien jaar vormt de belangrijkste opgave voor gemeente, NWS en SHN. Volgend jaar wordt begonnen met het eerste nieuwbouwproject (Rederijkersplein), maar daarmee zal de stroom niet stokken. Bij het bereiken van die nieuwbouwdoelstelling hebben gemeente, NWS en SHN elkaar nodig. Door de toenemende druk op de sociale huurvoorraad wordt het nog belangrijker deze voorraad doelmatig te benutten. Het versneld vrijmaken van gewilde eengezinswoningen en 4-kamerappartementen kan hieraan bijdragen. Met de aanstelling van de seniorenmakelaar hoopt de NWS de (lokale) doorstroming te bevorderen. Het doel is dan ook om senioren te verleiden tot en te begeleiden bij een verhuizing naar een meer geschikte woning. De seniorenmakelaar zal begin 2018 met haar werk beginnen. In een gezamenlijk project met de gemeente Noordwijk wil de NWS de komende periode bestaande wooncomplexen levensloopbestendiger te maken. Op 31 december 2017 bestond de woningvoorraad van de NWS uit 2225 verhuurbare eenheden, onderverdeeld in de volgende huurcategorieĂŤn: Huur van Huur t/m Aantal Percentage Categorie 0 414,02 249 11,19% 414,03 592,55 1075 48,31% Lage aftoppingsgrens voor 1- en 2 persoonshuishoudens 592,56 635,05 297 13,35% Hoge aftoppingsgrens voor 3- of meerpersoonshuishoudens. 635.06 710,68 343 15,42% Maximale huurgrens huurtoeslag 710,69 ---261 11,73% Totaal 2225

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Binnen de afdeling Wonen is hard gewerkt aan een nieuwe Standaardhuurovereenkomst en de Algemene Huurvoorwaarden. Leidend hierin is het vernieuwde model huurovereenkomst en algemene huurvoorwaarden van Aedes. Daarnaast zal gewerkt worden aan tijdelijke huurovereenkomsten voor bijvoorbeeld jongeren of een huurovereenkomst voor zelfstandige woningen voor maximaal twee jaar, om te gebruiken bij sloop- en renovatieprojecten.

3.2 Betaalbaarheid Om invulling te geven aan onze belangrijkste taak, het huisvesten van huishoudens met een smalle beurs, moeten er voldoende betaalbare en passende woningen beschikbaar zijn. Om die reden topt de NWS de huur van een groot deel van de vrijkomende woningen af. In totaal 1465 woningen krijgen op termijn een streefhuur tot aan de hoogste grens van de huurtoeslag en ruim 80 procent (1045) daarvan valt straks zelfs onder de laagste huurtoeslaggrens. Ook in 2017 moesten corporaties ervoor zorgen dat de juiste woning bij de juiste huurder terechtkwam, het zogenaamde ‘passend toewijzen’. De grensbedragen voor huurtoeslag zijn in 2017 iets verhoogd. Dat leidde tot de volgende normbedragen: € 414,02 als kwaliteitskortingsgrens voor huurtoeslag in 2017; € 592,55 als de aftoppingsgrens voor huishoudens van 1 of 2 personen; € 635,05 als de aftoppingsgrens voor huishoudens van 3 of meer personen. Om ervoor te zorgen dat woningzoekenden in deze doelgroepen een gelijkwaardige kans van slagen houden, hebben de corporaties in de regio afgesproken dat 70% van de vrijkomende woningen binnen deze huurprijscategorieën gaat vallen. Om haar woningbezit aan te passen aan de vraag, wil de NWS te dure sociale huurwoningen verkopen of in de vrije sector verhuren. Met de opbrengst daarvan moet de nieuwbouw van compacte, betaalbare sociale huurwoningen voor kleine huishoudens met een laag inkomen mede worden gefinancierd.

3.3 Huurbeleid Een ambitieus programma voor betaalbare nieuwbouw, gelijke slaagkansen voor verschillende groepen woningzoekenden en gematigde huurverhogingen. Dat zijn de contouren van het huurbeleid dat de Noordwijkse Woningstichting (NWS) in overleg met de gemeente Noordwijk en de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN) heeft opgesteld. NWS, gemeente en SHN zijn ervan overtuigd dat dit huurbeleid de beste kansen biedt voor de markt van sociale huurwoningen in Noordwijk. In het huurbeleid streeft de NWS naar een evenwichtige prijs-kwaliteitsverhouding. De streefhuur voor een sociale

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

huurwoning is in beginsel niet hoger dan 80 procent van wat volgens het puntensysteem maximaal redelijk is. Verder neemt de woningstichting de inkomensverhoudingen binnen de groep van actief woningzoekenden onder de loep. De NWS gaat voor de komende jaren uit van gematigde huurverhogingen. Daarbij wordt gekeken naar het inkomen van de huurder en de kwaliteit van de woning. Al enkele jaren is er beleid om huisuitzettingen te voorkomen, vastgelegd in het ‘Convenant ter voorkomen van huisuitzettingen’. Om het convenant te versterken en uit te breiden, is er een gemeentelijk fonds toegevoegd om kwetsbare huurders te ondersteunen die in financiële problemen zijn gekomen en bij wie huisuitzetting dreigt. Voorwaarde is dat het huurder(s) zijn van een van de woningcorporaties in de streek en het gehuurde dient een sociale-huurwoning te zijn. Alle convenantpartners zijn hierbij betrokken geweest, evenals de woningcorporaties uit de regio waaronder de NWS, de GGD HM en de ISD Bollenstreek. Ook is er in 2017 een avond in De Muze georganiseerd met als thema ‘Uitkomen met inkomen’. Gastspreker was Annemarie van Gaal van ‘Dubbeltje op zijn kant’. De NWS was vertegenwoordigd op een druk bezochte informatiemarkt waar mensen terecht konden met hun vragen.

3.4 Jaarlijkse huurverhoging Wettelijk is vastgelegd dat elk jaar op 1 juli de huren van woningen worden verhoogd. Zo wordt elk jaar het maximumpercentage door de overheid vastgesteld. In 2016 waren er twee verschillende inkomensgrenzen die bepaalden of verhuurders een extra, inkomensafhankelijke huurverhoging mochten vragen, in 2017 is het er nog maar één. Huishoudens met een inkomen boven de € 40.349 kunnen een extra huurverhoging krijgen. De maximale percentages waren: • 2,8% (inflatie + 2,5%) voor huishoudens met een inkomen tot en met €40.349,• 4,3% (inflatie + 4%) voor huishoudens met een inkomen boven €40.349,De Noordwijkse Woningstichting (NWS) liet ook in 2017 de huren minder stijgen dan wettelijk is toegestaan. Indien huurprijs >80% van MR (streefhuur) (inflatie = 0,3%) – 0,3% = 0,0% Indien huurprijs ligt tussen 60-80% van MR (inflatie) + 0,3% = 0,6% Indien huurprijs < 60% van MR (inflatie) + 1,35%=1,65%

Hogere inkomens > €40.349: Indien huurprijs < 100% van MR (inflatie) + 4% En aftoppen op 100% van MR.

= 4,3%

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Geliberaliseerde huurwoningen kregen een huurverhoging conform prijsindexcijfer van 1,8%. Bij het vaststellen van de huren kijkt de NWS niet alleen naar het inkomen, maar ook naar de verhouding tussen prijs en kwaliteit van de woning. Een kwalitatief betere woning betekent in beginsel een hogere huur. Dat is niet alleen maatschappelijk gerechtvaardigd, maar zou op termijn ook moeten leiden tot meer doorstroming op de Noordwijkse woningmarkt. Voor de middeninkomens heeft de NWS, net als in 2016, weer gehoor gegeven aan het verzoek van de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN) om ook een (beperkte) korting op de huurverhoging toe te passen.

3.5 Woonruimteverdeling Van de aangeboden sociale huurwoningen onder de aftoppingsgrenzen, zijn op één na alle woningen passend toegewezen. Het streven is uiteraard 100 procent, maar er kunnen zich situaties voordoen waarin een corporatie van die doelstelling afwijkt. Uiteindelijk mag er 5% worden afgeweken omdat de wettelijk eis 95% is. Om aan deze eis te kunnen voldoen en tegelijkertijd de slaagkans van de lagere inkomensgroep op niveau te houden, heeft de NWS een deel van de streefhuren verlaagd en is er strak op inkomen gelabeld. Van de 108 vrijgekomen sociale huurwoningen is 90,74% verhuurd aan de doelgroep van beleid. De wettelijke eis is minimaal 80%, doelstelling van de NWS is 90%. Een corporatie mag 10% sociaal verhuren aan huishoudens met een middeninkomen tussen de € 36.165 en € 40.349. Middeninkomens hebben beperkt toegang tot de sociale huursector, maar verdienen ook niet altijd genoeg om een huurwoning in de vrije sector te betalen. De NWS heeft in 2017 8,33% verhuurd aan deze zogenaamde ‘middeninkomens’. Op dit laatste wordt door de NWS bewust gelabeld. Er is 1 woning verhuurd aan huishouden met een inkomen net boven de € 40.349. Het ging in dit geval om een moeilijk verhuurbare seniorenwoning. Verder zijn er 2 woningen verhuurd in het niet-Daeb-segment. Vrijkomende sociale huurwoningen in Noordwijk worden via Woningnet regionaal aangeboden. Dat betekent dat woningzoekenden uit de wijde omtrek in aanmerking komen voor deze woningen. De woningtoewijzing gebeurt op basis van inschrijftijd. Dit betekent dat degene die het langst staat ingeschreven de woning krijgt aangeboden. De praktijk van de NWS is dat uiteindelijk 50 tot 60 procent van deze huurwoningen aan Noordwijkers wordt verhuurd. Maar om ook de zittende huurders van de NWS in beweging te krijgen is vanuit de prestatieafspraken het ‘Lokaal Maatwerk’ ontstaan. Zittende huurders van de NWS krijgen bij maximaal een

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

kwart van de vrijkomende woningen voorrang op andere woningzoekenden. De verwachting is dat er door dit beleid meer (eengezins-)woningen binnen de voorraad van de NWS vrijkomen voor Noordwijkse woningzoekenden. Bij de voorbereiding van deze proef met Lokaal Maatwerk is ook de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk betrokken. Lokaal Maatwerk is binnen de bestaande regels van de regionale Huisvestingsverordening toegestaan. In 2017 is 56% van de vrijgekomen woningen verhuurd aan woningzoekenden uit Noordwijk. Er zijn 19 woningen gelabeld onder het ‘Lokaal Maatwerk’ waarvan 14 daadwerkelijk verhuurd zijn aan zittende huurders van de NWS. Vervolgens zijn er 4 verhuurd aan Noordwijkers en 1 verhuurd buiten Noordwijk omdat er – in dat geval geen reacties van Noordwijkers bij waren. Van de 14 zittende huurders van de NWS hadden er 13 een inschrijfduur van korter dan 5 jaar. Er mag hier dus worden gesproken van een doeltreffend resultaat. Deze zittende huurders zijn door Lokaal Maatwerk sneller aan een andere woning gekomen. De NWS hoopt hiermee ook het aantal scheefwoners te verminderen; een deel van de huurders van de NWS woont namelijk in een te goedkope woning in relatie tot hun inkomen. Het aantal verhuisbewegingen (de mutatiegraad) bleef met 5,1% achter bij de prognose van 5,5%. De woningmarkt zit op slot, de doorstroming stagneert al jaren. Wel is de gemiddelde inschrijfduur in Noordwijk in 2017 gedaald: van 6,7 naar 5,5 jaar, terwijl het aantal (actief) woningzoekenden nagenoeg gelijk is gebleven. Wellicht kunnen we voorzichtig concluderen dat mede dankzij de invoering van Lokaal Maatwerk (huurders die een woning van de NWS achterlaten krijgen voorrang als ze reageren op een nieuwe huurwoning) de doorstroming weer op gang komt. Oplevering van sociale nieuwbouw in de toekomst zou ook nog een extra impuls kunnen geven aan de doorstroming. De huurachterstand lag met 0,68% in december 2017 ruim onder de norm van 1%. Sinds januari 2017 is de achterstand gedaald. De jaarlijkse trend is dat die dalende lijn in de laatste maanden van het jaar weer stijgt . Huurders leggen hun prioriteit tijdens de feestmaanden elders. Het geeft aan dat mensen nauwelijks wat over houden voor iets extra’s. We blijven alert op het vroegtijdig signaleren van betalingsachterstanden en proberen door middel van persoonlijk contact, het doormelden aan ISD en Zorgnetwerk de problemen zo snel mogelijk aan te pakken. Huurderving als gevolg van mutatieleegstand was 0,29% over het jaar 2017, dat is net iets lager dan in 2016, maar in elk geval ruim onder de norm van 0,40%. Door de geleidelijke accentverschuiving van planmatig onderhoud naar niet-planmatig (reparatie/mutatie) onderhoud zal naar verwachting het aantal ‘grote mutaties’ verder toenemen. En daarmee het percentage huurderving omdat een woning tijdens deze werkzaamheden langer leegstaat.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Het woningbezit van de NWS is gelabeld naar streefhuur, inkomensgroep en huishoudengrootte. Uitgangspunt is gelijke slaagkansen voor de diverse doelgroepen binnen de sociale volkshuisvesting. Aantal toewijzingen van sociale huurwoningen in 2017 Inkomen

t/m 592,55

Huur > 592,55

Totaal

Prim. doelgroep

< = €22.200

Sec. doelgroep

> € 22.200

Inkomen

t/m 592,55

Huur > 592,55

Totaal

Prim. doelgroep

<= € 30.150

Sec. doelgroep

> € 30.150

Inkomen

t/m 635,05

Huur > 635,05

Totaal

Prim. doelgroep

<= €30.150

Sec. doelgroep

> € 30.150

Subtotaal

Totaal

108

1 persoon

Subtotaal 2 personen

Subtotaal > 3 personen

Nb. Inkomen AOW leeftijd geldt 30.175 bij >2 personen

De NWS kan in overleg met de gemeente Noordwijk maximaal 2% van het totaal aantal mutaties gebruiken om een woning toe te wijzen buiten het woonruimteverdeelsysteem om. Dit is vastgelegd in de regionale verordening. In 2017 is hier 1 keer gebruik van gemaakt.

3.6 Bijzondere groepen Het was de afgelopen jaren niet eenvoudig om de taakstelling voor de huisvesting van statushouders te halen. In 2017 is dit wel gelukt, mede als gevolg van een lagere opgave (35). Er komen sinds 2017 minder asielzoekers naar Nederland en bovendien is er voor een deel sprake van minder kansrijke asielverzoeken. Dit leidt tot een afname in de behoefte aan huisvesting. De NWS heeft in totaal 47 statushouders geplaatst. Daarvoor zijn in totaal 18 woningen toegewezen, waarvan 4 woningen van de gemeente Noordwijk. Het voormalig schoolgebouw aan het Uitvaltij heeft de gemeente Noordwijk getransformeerd naar een zelfstandige ‘grote’ eengezinswoning. Daarmee kon een groot gezin van 8 personen uiteindelijk toch in Noordwijk worden gehuisvest. Voor de NWS zou dit een onmogelijke taak zijn geweest omdat de woningstichting niet zulke ‘grote’ eengezinswoningen in haar bezit heeft. Ook de achterstand van 16 statushouders over het jaar 2016 is, mede dankzij de gemeente, ingelopen. Maar ook de vele

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

gezinsherenigingen in 2017 hebben ervoor gezorgd dat we uiteindelijk meer statushouders (3) hebben ondergebracht dan we verplicht waren. De statushouders integreren het over het algemeen goed in de gemeente Noordwijk. Een merendeel is al begonnen met het Integratietraject, neemt deel aan het verenigingsleven of doet vrijwilligerswerk. Diverse projecten en vrijwilligers van VluchtelingenWerk ondersteunen de statushouders bij het vinden van een plek in onze samenleving: van het leren van de taal tot het vinden van werk. Tot de bijzondere groepen waarvoor de NWS ook een taak heeft, behoren de klanten met een zorgbehoefte. Elke corporatie levert naar rato een aantal woningen voor actieve bemiddeling van aangesloten organisaties. In die gevallen is de NWS de verhuurder en tekent de betrokken zorginstelling voor de woonbegeleiding. De verdeling van de contingenten wordt elk jaar opnieuw bepaald. Voor het jaar 2017 was de taakstelling 7 personen. Zes personen hebben in 2017 een woning toegewezen gekregen. Daarvan is 1 woning in 2017 aangeboden, maar kon niet eerder verhuurd worden dan na de jaarwisseling. Daarnaast verhuurt de NWS een aantal woningen complexgewijs aan zorginstellingen, zoals het Raamwerk en ’s Heeren Loo. Deze instellingen zorgen zelf voor de plaatsing van hun cliënten.

3.7 Leefbaarheid Net als veel andere corporaties heeft de NWS in toenemende mate te maken met overlastsituaties en leefbaarheidsproblemen die worden veroorzaakt door ‘verwarde personen’. Psychische stoornissen, dementie en multiculturele verschillen leiden tot overlast, burenruzies en onaangepast gedrag. De NWS ziet het als haar taak om probleemsituaties actief te signaleren richting zorg en welzijn. Ook dragen wij als verhuurder een verantwoordelijkheid voor het ‘ongestoord woongenot’ van onze huurders. Deze dossiers vragen steeds meer energie van de organisatie en leiden regelmatig tot (juridische) kosten. Het KWH heeft recent een klanttevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder onze huurders, waarbij met name is ingezoomd op de woning en de woonomgeving/buurt. Hieronder een overzicht van onderdelen waarop getoetst is.

Woningrespons Gemiddelde van 305 reacties Kwaliteit woning Zich thuis voelen in de woning Comfort van de woning Ruimte om te leven, werken en spelen Indeling van de woning

Cijfer Woonomgeving/buurtrespons Gemiddelde van 264 reacties 7.2 Woonomgeving 8.0 Vervuiling 6.7 Groen 7.7 Veiligheid 7.4 Verkeer

Cijfer 7.3 7.2 7.5 8.1 7.6

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Sanitair en keuken Onderhoud buitenkant Veiligheid tegen inbraak en brand

6.8 6.8 6.1

Medewerker leefbaarheid Participatie

7.2 7.3

De uitkomsten van het woonomgeving/buurtonderzoek worden gebruikt voor doelgerichte leefbaarheidsinitiatieven. De NWS is in 2017 gestart om samen met de gemeente Noordwijk, de SHN, Stichting Welzijn en geïnteresseerde huurders ‘complexschouwen’ te doen. Als sleutelwoorden voor leefbare wijken en woningcomplexen hanteert de NWS 'schoon, heel en veilig'. Voor 2017 stonden er 3 'buurtschouwen' gepland, waarvan er 1 door omstandigheden is verplaatst naar januari 2018. Bij een buurtschouw wordt een deel van een wijk onder een vergrootglas gelegd en wordt na de schouw een verbeterplan gemaakt. Als eerste op het lijstje stonden de flatwoningen in Boerenburg, waar de afgelopen jaren al veel aan de leefomgeving is verbeterd. De algemene indruk was dan ook dat het er schoon en 'superstrak' uitziet, maar dat zaken als illegaal (grof) vuil storten, tuinonderhoud en de staat van straat-', speel- en ander meubilair voortdurend aandacht verdienen. Vervolgens vond er een buurtschouw plaats in de wijk Calorama (115 eengezinswoningen). Speciale aandacht ging uit naar de brandgangen en goede verlichting, aspecten die bijdragen aan het waarborgen van veiligheid en leefbaarheid. Op een aantal plekken zijn verbeteringen aangebracht. Ook zijn de bewoners aangeschreven om hun tuinen beter te onderhouden: ook een goed verzorgde tuin siert het straatbeeld. Een derde buurtschouw bij het A. van Royenstraat e.o. is aan het begin van 2018 gehouden. Ook hier is inmiddels een aantal verbeteringen in gang gezet. Gesteld kan worden dat de inzet van de NWS meer en meer verschuift naar inzet op het gebied van de leefbaarheid richting overlast, handhaving en sociaal-psychische problematiek. Dit vraagt van de medewerkers niet alleen extra energie, maar ook specifieke competenties (vroegsignalering). In 2017 is gewerkt aan 51 ‘leefbaarheidsdossiers’; waarvan 34 zijn afgehandeld. Afgehandeld 2017

Sociaal/Psychisch Agressie Groen Hennep/Harddrugs Overlast Burenruzie Vervuiling Woonfraude Totaal

2 0 0 0 21 6 5 0 34

Doorlopend 2017

3 0 0 2 8 2 2 0 17

Totaal 2017

5 0 0 2 29 8 7 0 51

Afgehandeld 2016

4 0 5 4 17 1 0 0 31

Doorlopend 2016

3 0 2 1 3 0 1 0 10

Totaal 2016

Totaal 2015

7 0 7 5 20 1 1 0 41

8 2 1 1 27 5 4 1 49

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

3.8 Dienstverlening In april 2017 ontving de NWS opnieuw het KWH-Huurlabel, het kwaliteitslabel voor woningcorporaties. Het kwaliteitslabel is afgegeven tot 2019. Daarna zal opnieuw bekeken worden of we aan de kwaliteitsnormen voldoen. Onderzoek naar klanttevredenheid gebeurt het hele jaar door, waardoor de NWS continu alert blijft om goede service te leveren. Het onderzoek geeft ook aan op welke punten nog verbetering mogelijk is. De klant staat centraal bij het toekennen van het KWH-Huurlabel. Onderwerpen die worden onderzocht zijn onder andere de wijze waarop het contact met de klant verloopt, hoe het zoeken en betrekken van een nieuwe woning in zijn werk gaat, hoe reparaties en planmatig onderhoud worden uitgevoerd. Uit de actuele KWH-cijfers blijkt dat de klanttevredenheid van onze huurders nog steeds boven de norm zit. Maar dit krijgt de NWS niet cadeau, het is essentieel dat de corporatie permanent blijft monitoren en verbeteren. Om een voorbeeld te geven: 59% van de reparatieverzoeken zijn in één keer uitgevoerd. De zogenaamde ‘first time fix’ is een kritieke prestatie-indicator binnen het proces reparaties. Sturen op het proces kan bijvoorbeeld door te streven naar het zoveel mogelijk in één keer uitvoeren van reparaties. Dat kan alleen als we weten wanneer en waarom een first time fix niet lukt en na te gaan hoe we dit anders kunnen doen. Streven naar een zo hoog mogelijk percentage first time fix is dé manier om te werken aan een (koste)efficiënter klantproces én een hogere huurderswaardering. Een mooie klus voor het komend jaar. De lange wachttijden op de Noordwijkse huurmarkt, de instroom van nieuwe Nederlanders en de stevige (inkomensafhankelijke) huurverhogingen van de laatste jaren werken ongunstig door in de algehele tevredenheid. Hoewel een corporatie hier nauwelijks invloed op heeft, worden deze zaken door sommigen wel met de NWS geassocieerd. Maar zelfs met die kanttekening is de klanttevredenheid op enkele onderdelen toegenomen. De gemiddelde score is aan het eind van het jaar iets gestegen van een 7,9 naar een 8.0. Aan het eind van het verslagjaar zijn de rapportcijfers als volgt: KWH-cijfers over 2017 Contact Woning zoeken Nieuwe woning Huur opzeggen Reparaties Onderhoud Gemiddelde score

7.9 7.7 7.9 8.3 8.0 8.3 8.0

In de Aedes Benchmark scoort de NWS in de middengroep (B) voor huurdersoordeel. Dit prestatieveld gaat over de tevredenheid van huurders over een drietal primaire corporatieprocessen (betrekken en verlaten van een woning en reparatieverzoeken). Het KWH levert namens de NWS de gegevens van het tevredenheidsonderzoek aan. Bij het onderdeel ‘huurders met reparatieverzoeken’ valt winst te behalen. De score wordt namelijk bepaald door één vraag: ‘Welk rapportcijfer geeft u voor de dienstverlening van de aannemer bij de reparatie die in opdracht van uw corporatie is uitgevoerd? Het

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

gaat hier om de dienstverlening vanaf het melden van de reparatie tot en met het moment dat de reparatie was uitgevoerd, first time fix. Huurdersoordeel Nieuwe huurders 8.0 Vertrokken huurders 8.3 Huurders met reparatieverzoek 7.6

3.9 Klachtencommissie Wonen Als huurder en woningcorporatie er samen niet meer uitkomen, kan de huurder zich richten tot de Klachtencommissie Wonen. Naast de NWS participeren de corporaties Sint Antonius van Padua (Noordwijkerhout), Vooruitgang (Sassenheim), Stek (Hillegom, Lisse en Voorhout) en Warmunda (Warmond) in deze commissie. Het reglement, de folder en het klachtenformulier van de Klachtencommissie zijn opgenomen op de website van de NWS. In 2017 zijn vier klachten over de NWS bij de klachtencommissie ingediend waarvan 1 zaak ongegrond is verklaard. EĂŠn zaak is afgewezen omdat het hier geen NWS-huurder betrof. Twee zaken zijn nog in behandeling.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

4 Onderhoud 4.1 Onderhoud Het kapitaal van de Noordwijkse Woningstichting zit voornamelijk in bakstenen. Het is voor ons van groot belang dat dit bezit goed wordt onderhouden. Daarvoor kennen we verschillende vormen van onderhoud: mutatieonderhoud (als een woning van huurder wisselt), reparatieonderhoud (serviceverzoeken die via de balie of het internetportaal Mijn NWS binnenkomen), planmatig onderhoud (zoals schilderwerk en gevelonderhoud, dat periodiek wordt uitgevoerd) en contractonderhoud (aan cv-installaties en liften, maar ook tuinonderhoud valt hieronder). Daarnaast doet de NWS ook aan preventief onderhoud, zoals het schoonhouden van goten en kolken. De NWS gaf in 2017 3,3 miljoen euro uit aan onderhoud. Dat is fors meer dan in 2016 (toen: ruim 2 miljoen euro). De stijging heeft o.a. te maken met een beter zicht dat we door de visuele inspecties en assetmanagement hebben gekregen op de onderhoudsituatie van onze woningen. Dit heeft zich vertaald, in een reeds in de begroting 2017 geraamde, grotere inzet op planmatig onderhoud. Een ander effect is dat door het ouder worden van onze woningvoorraad bij mutatie steeds vaker een groot onderhoud aan de woning nodig is en een badkamer en/of keuken moet worden vervangen. De verdeling van de onderhoudstaken over 2017 was als volgt: Onderhoud Aantal woningen planmatig onderhoud Aantal mutaties Reparaties Reparaties binnen het serviceabonnement Reparatieverzoeken binnen ‘Mijn NWS’

2017 1420 110 2518 710 159

2016 735 116 2717 730 156

In euro’s geeft dat het volgende beeld:

Onderhoudslasten Planmatig onderhoud Contract onderhoud Dagelijks reparatie onderhoud Mutatie onderhoud

2017 2016 1.287.892 326.143 292.589 232.439 1.158.135 1.045.461 592.253 441.314

2015 648.908 222.172 978.392 350.426

Totaal

3.330.869 2.045.356 2.199.898

Aantal zelfstandige woningen

2225

2231

Kosten per woning

1497

919

986

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

De staat van onderhoud van onze woningen wordt vastgesteld aan de hand van de officiële conditiemeting (NEN 2767). In oktober 2017 is gebleken dat in voorgaande jaren de conditiemetingen niet volgens de daarvoor geldende richtlijnen zijn uitgevoerd. Bij de start van het werken met de conditiescores in 2011 is met de opdrachtnemer afgesproken dat hieraan op een meer praktische wijze invulling wordt gegeven. Om dit te herstellen worden alle complexen op korte termijn volgens de officiële norm geactualiseerd. De uitkomsten daarvan kunnen dan worden meegenomen in MJOB voor de begroting 2019 De NWS werkt sinds 1 januari 2017 met een prijzenboek. Daarmee hebben we vaste en op werkelijke kostprijs gebaseerde eenheidsprijzen voor de meest voorkomende reparatieverzoeken. KBM en Van Rhijn Bouw zijn de vaste partners van de woningstichting. Het proces van reparatieonderhoud kan op deze manier beter worden gestroomlijnd, van het opnemen van het reparatieverzoek tot uitvoering en facturering. Dat moet zowel aan de zijde van de Noordwijkse Woningstichting als aan de zijde van de aannemersbedrijven tot een grotere doelmatigheid leiden. Hiermee zullen vooral de indirecte kosten dalen, zo is de verwachting. Begin 2018 wordt de nieuwe werkwijze geëvalueerd.

4.2 Planmatig onderhoud Bij het planmatig onderhoud wordt voornamelijk gewerkt aan de hand van cycli: de werkzaamheden komen om de zoveel jaar weer in beeld. Daarbij wordt, bijvoorbeeld voor schilderwerk, wel steeds vooraf gecontroleerd of het werk nodig is. Het planmatig onderhoud beperkt zich voornamelijk tot de ‘schil’ van de woning, plus de lift. Grote projecten die in 2017 werden opgepakt waren onder meer het schilderwerk aan 115 woningen in Calorama, 138 eengezinswoningen in Boerenburg, 17 appartementen aan het Gritpad en woningen aan de Exterslop, Gasthuissteeg en Abraham van Royenstraat. Hier werd ook het enkel glas vervangen door dubbel glas. Verder werd er ook geschilderd aan het Wilhelminahofje, het Bonnikeplein en de Van Leeuwenstraat. Bij 40 eengezinswoningen aan de Voorstraat is een begin gemaakt met het vervangen van het voegwerk. Het complex de Weerskant kreeg van binnen een grote opfrisbeurt: de bruine wanden in de gangen en de trappenhuizen werden wit geschilderd, de plafondplaten en de verlichting zijn vervangen en de gangen kregen nieuwe vloerbedekking. Aan de liften van het complex De Wieken en de Hoogwakersbosstraat is eveneens groot onderhoud gepleegd. Het

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

schoonmaken van alle kunststof kozijnen – een operatie die in 2016 al in gang is gezet – kreeg in 2017 een vervolg. Een aparte vermelding verdient de oplossing van een al langer slepend probleem bij de vijf ‘woontorens’ in de Boechorst. De tochtproblemen in de woningen zijn rigoureus aangepakt. De aansluitingen van de kozijnen en roosters boven de ramen - die na onderzoek als de boosdoeners zijn aangemerkt - zijn allemaal vervangen en de aansluitingen van de kozijnen zijn tochtvrij afgewerkt. Het gaat om vijf keer 14 appartementen en een investering van bijna 300.000 euro.

4.3 Reparatie- en mutatieonderhoud Zoals hiervoor aangegeven ligt bij het planmatig onderhoud de nadruk op de ‘schil’ (de buitenkant) van de woning; voor de ‘binnenkant’ (onder meer keukens, toiletten en badkamers) wordt sinds 2011 vraaggestuurd geopereerd, waarbij wel vaste, minimale termijnen voor vervanging gelden. Die keuze is destijds bewust gemaakt omdat veel huurders niet zaten te wachten op de rompslomp die planmatige vervanging met zich meebracht, of van mening waren dat hun keuken of badkamer nog wel jaren mee kon. De kosten voor zowel reparatie- als planmatig onderhoud zijn het afgelopen jaar gestegen, waarbij een direct verband kan worden gelegd naar de keuze om de voorzieningen binnen de woningen niet langer planmatig te vervangen. Uiteindelijk komen de investeringen, vroeger of later, toch. Ook bij mutatieonderhoud – op het moment dat de woning van huurder wisselt – moeten grotere uitgaven worden gedaan als de vorige bewoner in het verleden niet heeft ingestemd met aanpassingen als een nieuwe keuken of badkamer. Voor 2018 wordt bekeken of bij (vooral) oudere woningen toch niet een vorm van planmatig onderhoud voor de ‘binnenkant’ van de woning moet worden overwogen.

4.4 Duurzaamheid Door de duurzaamheidsmaatregelen die al zijn gerealiseerd en die nog staan gepland zal het vastgoed van de NWS ultimo 2020 een gemiddelde Energie Index hebben tussen 1,32 en 1,34. Dat is ruim binnen label B en we voldoen daarmee ruimschoots aan de doelstellingen die de sector zich voor dit streefjaar heeft gesteld. De NWS is al geruime tijd bezig om haar bezit energiezuiniger te maken en binnen dit programma is in 2017 nog een extra tandje bijgezet. Het totaalbedrag dat aan duurzaamheid werd uitgegeven steeg van 481.000 euro (2016) naar 686.244 euro. In het pakket van maatregelen – zonnepanelen, glas, spouwmuurisolatie, vloerisolatie en zuiniger cv-ketels – werden over de hele linie flinke stappen gemaakt, zoals in onderstaand overzicht is te zien. Alleen voor ‘glas’ werd minder uitgegeven, maar dat vindt zijn oorzaak in het feit dat vrijwel overal al dubbel glas is aangebracht. Duurzaamheid 2017 2016 Aantal woningen energiezuiniger gemaakt 406 357 Zonnepanelen € 297.854 € 229.354

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Glas Spouwmuurisolatie Vloerisolatie Zuiniger cv-ketel Duurzaamheid totaal

€ 5.866 € 11.890 € 153.797 € 73.517 € 54.056 € 33.393 € 175.671 € 121.846 € 686.244 € 481.000

De sector heeft de ambitie om in 2050 CO2-neutraal te zijn. Op woensdag 4 oktober is door de NWS samen met Platform 31 een bijeenkomst georganiseerd waarin werd gekeken naar de strategie om die doelstelling te realiseren. De gemeente, SHN en omgevingsdienst waren ook aanwezig. Vervolgens is een en ander uitgewerkt in een procesvoorstel aan de RvC voor de vergadering van 19 december. Om ook onze huurders te wijzen op de mogelijkheden om hun energierekening te beïnvloeden, is de NWS in 2017 in zee gegaan met WoonEnergie. Dit bedrijf – ooit opgericht vanuit Aedes maar inmiddels onderdeel van Eneco – is een energieleverancier die uitsluitend aan huurders van woningcorporaties voordelige groene stroom en gas levert. Zij garandeert dat haar energietarief behoort tot de drie voordeligste van groene stroom-aanbieders in Nederland. Daarnaast geven de adviseurs van WoonEnergie advies en tips aan huurders over hoe zij hun energieverbruik kunnen verlagen. De NWS heeft haar huurders per brief, via de krant en het eigen magazine op de hoogte gesteld van de actie van WoonEnergie. Daarbij is ook gewezen op de mogelijkheid om niet deel te nemen aan de campagne. Tijdens de deur-tot-deurcampagne die in november en december is gevoerd, zijn door de NWS 2288 brieven aan huurders verstuurd. Uiteindelijk gaven 446 huurders met een sticker bij de bel aan ‘geen interesse’ te hebben in een bezoek van een medewerker van WoonEnergie. Bij 1842 adressen is aangebeld, er is met 1087 huurders gesproken, van wie 35,4 procent de EnergieTest heeft gedaan. Dat leverde een gemiddelde bespaarpotentie op van 329 euro per adres. Daarnaast is 24 procent van de huurders klant geworden bij WoonEnergie. Het bedrijf noemt de resultaten in Noordwijk – in vergelijking met andere campagnes – bovengemiddeld. Dat geldt ook voor de klanttevredenheid onder de huurders die zich hebben aangemeld (>8).

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

5 Nieuwbouw en vastgoed 5.1 Woningvoorraad De visie op de woningvoorraad van de NWS is in 2017 ondergebracht in een portefeuilleplan. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen een wensportefeuille – gebaseerd op de werkelijke behoefte in ons werkgebied – en de haalbare portefeuille, die uitgaat van onze realistische planning. Zo gaat de wensportefeuille als stip op de horizon uit van 1000 nieuwe sociale huurwoningen in 2030, terwijl de haalbare portefeuille voor het jaar 2027 is gebaseerd op een bouwstroom van zo’n 600 woningen. Die hopen we te kunnen verwezenlijken met de volgende projecten: Projectnaam

Totaal 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027

Rederijkersplein

Northgo Albertus van Velsenstraat

Offem Zuid fase 1

Offem Zuid fase 2

100

Bronsgeest

150

’s Heeren Loo *

Tijdelijke won.

Onbenoemd

Totaal

573

16 25

33 73

62 108

* Deze projecten zijn op dit moment minder ‘hard’ dan de bouwplannen voor overige genoemde locaties. Ook de NWS heeft haar activiteiten gesplitst in Daeb (Diensten van Algemeen Economisch Belang, waaronder de sociale huurwoningen vallen) en niet-Daeb (de geliberaliseerde woningen). Het splitsingsvoorstel is in oktober van dit verslagjaar door de Autoriteit Wonen goedgekeurd. In Daeb waren in 2017 1978 woningen ondergebracht en in niet-Daeb 247. De totale woningvoorraad van de NWS komt daarmee op 2225. In de komende tien jaar stijgt het aantal sociale huurwoningen door een combinatie van nieuwbouw en (bescheiden) verkoop van vooral grotere en duurdere woningen naar 2499. De totale woningvoorraad van de NWS (inclusief nietDeab) komt daarmee eind 2027 op 2746 verhuurbare eenheden. Transformatieopgave 2017-2027 Daeb Niet-Daeb Totaal Aantal woningen 31-12-17 1978 247 2225 Verkoop -55 -55 Renovatie en sloop/nieuwbouw -32* -32 Nieuwbouw 573 573 MGE-woningen: aankoop 57 57 MGE-woningen: verkoop -22 -22 MGE-woningen: herclassificatie naar Daeb 35 -35 0 Aantal woningen 31-12-27 2499 247 2746

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

* Als wordt besloten tot sloop/nieuwbouw bij project Kruidhof maken de bestaande 32 woningen plaats voor 46 nieuwe woningen (opgenomen onder nieuwbouw).

De NWS heeft in het verleden 104 zogenaamde MGE (Maatschappelijk Gebonden Eigendom)-woningen verkocht, met het eerste recht van terugkoop. Besloten is om vrijkomende appartementen bij terugkoop onder te brengen in de sociale huur – zoals nu gebeurt in complex Weteringkade en Raadhuisstraat - en de grondgebonden woningen door te verkopen omdat ze inmiddels te duur zijn geworden om sociaal te verhuren. Er zijn in 2017 5 woningen aan onze voorraad toegevoegd: het gaat om 2 woningen uit het complex St. Jeroen en Weteringkade. Ook zijn er 2 MGE-woningen aangekocht en doorverkocht uit het complex De Hof. Tevens zijn er 5 woningen verkocht uit het niet-DAEB segment. Noordwijk loopt in de regio voor op de aankomende vergrijzingsgolf. Daarom is het nodig dat onze woningen levensloopgeschikt zijn: dit is voor ons dan ook een prominente stuurknop. Met het oog op het klimaatakkoord van Parijs (CO2-neutraal in 2050), is het van belang dat we ook sturing geven aan de energiezuinigheid van onze woningen.

5.2 Assetmanagement De Noordwijkse Woningstichting wil actief, efficiënt en effectief sturen op haar vastgoed. Om die reden is in 2017 begonnen met de invoering van assetmanagement. Er is gewerkt aan de volgende zaken:  

Implementatieplan Opgaven en kaders: notitie over de volkshuisvestelijke opgaven, beleidsmatige en financiële kaders voor de vastgoedsturing.  Portefeuilleplan: strategische uitgangspunten en wensportefeuille op portefeuilleniveau. Dit is bij de NWS vastgelegd in de strategische voorraadvisie (RvC juni 2016) het scheidingsvoorstel (april 2017) en is in het portefeuilleplan geactualiseerd.  Complexbeheerplannen die worden uitgewerkt in: o Overzicht kengetallen en beleid op complexen woningniveau. o resultaten vastgoedsturing: beschrijving van de volkshuisvestelijke en financiële resultaten van complexmaatregelen, koppeling met portefeuilleplan.  Afzonderlijke notities waarin verder wordt ingezoomd op maatregelen op complexniveau. Uiteindelijk is Assetmanagement een cyclisch proces waarbij elk jaar onderdelen van het beleid worden geactualiseerd. In het kader van assetmanagement is ook begonnen met het in beeld brengen van de prestaties, risico’s en kosten van het woningbezit. Op basis daarvan zijn zeven van onze complexen nader onderzocht, geschouwd en beoordeeld op hun onderhoudssituatie. De eerste bevindingen zijn dat:

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

1. Het complex 32 woningen Kruidhof (1128) moet worden gerenoveerd of worden vervangen door nieuwbouw. 2. De vijf overige complexen zouden moeten worden gerenoveerd. 3. De oorzaak van de vochtproblemen bij Calorama moet worden onderzocht en opgelost. De afronding van de basisinformatie wordt voorzien medio 2018. Daarna zal assetmanagement in een jaarlijkse repeterende cyclus komen van plan, do, check en act.

5.3 Woonagenda Volgens de prognoses in de Regionale Woonagenda is er tussen 2017 en 2030 in het gebied Holland Rijnland sprake van een toename van de woningbehoefte van 23.500 tot ruim 30.000 woningen. Dat komt neer op 1.800 à 2.300 woningen per jaar. De eerste jaren is de geprognosticeerde groei relatief groot, waardoor de urgentie van de woningbouwopgave in deze periode groot is. Zo’n 25 à 30 procent van de woningen zou in de sociale huursector moeten worden gerealiseerd. Alle gemeenten zullen hun redelijke bijdrage moeten leveren om de druk op de woningmarkt te beperken en verdringing te voorkomen. In de Woonagenda van de gemeente Noordwijk is het percentage nieuwbouw van sociale huurwoningen in 2016 vastgesteld op minimaal 20 procent per bouwlocatie. De 1.000 benodigde nieuwe sociale huurwoningen in 2030 uit de voorraadvisie van de NWS zullen daardoor zeer waarschijnlijk (voorlopig) niet worden gerealiseerd. Deze opgave kan namelijk alleen worden uitgevoerd bij een voldoende gemeentelijk bouwprogramma in de sociale huur.

5.4 Projecten De ambitie om tot 2027 in Noordwijk 600 nieuwe sociale huurwoningen te bouwen, staat centraal in onze monitor nieuwbouw. Dit beleidsstuk – dat door onze adviseur Vastgoed Léon Guijt in 2017 maandelijks is geactualiseerd - bevat inmiddels enkele zekerheden, een aantal kansrijke opties en een rijtje uitdagingen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Tot die eerste categorie behoort onbetwist het project Rederijkersplein voor 40 zorggeschikte appartementen, waarvan lang is gehoopt dat nog in dit verslagjaar de eerste bouwhandeling feestelijk kon worden gemarkeerd. Dat is net niet gelukt omdat het doorlopen van de ruimtelijke ordening-procedures en het afhandelen van zienswijze meer tijd vergden dan gehoopt. We begonnen het jaar 2017 met een bijeenkomst op ons kantoor, waar de bouwplannen werden toegelicht. En we eindigden in december ook met de omwonenden, die na het afgeven van de omgevingsvergunning met name nog veel vragen over parkeren en verkeer. Daarbij is de NWS steeds nauw opgetrokken met de wethouders en de ambtenaren van de gemeente Noordwijk. Bij het opstellen van dit jaarverslag is het bouwterrein inmiddels ingericht. De verwachting is dat de woningen tegen het eind van 2018 worden opgeleverd. Voor het plan om de grond van de voormalige Northgosporthal en het aangrenzende marktterrein in te richten met honderd procent sociale huur, is in 2017 een stedenbouwkundige opzet gemaakt. Uiteindelijk is met de gemeente overeenstemming bereikt over het verder uitwerken van model 1, dat uitgaat van 62 woningen in verschillende varianten (appartementen, eengezinswoningen en boven- en benedenwoningen) . De schietvereniging Voor ’t land blijft daarbij op het terrein gevestigd. Er is langdurige overleg gevoerd over de grondprijs van deze locatie Northgo, waarbij aan de hand van verschillende scenario’s doorrekeningen zijn gemaakt. Op 4 december is een akkoord bereikt over een concept-koopovereenkomst, die in maart 2018 door beide partijen wordt ondertekend. De NWS heeft in de Prestatieafspraken 2018 – 2021 laten vastleggen dat haar voorkeur uitgaat naar een vaste grondprijs voor sociale woningbouw in Noordwijk, zoals dat in het overgrote deel van de gemeenten het geval is. Kansrijk is ook het plan van InenI Architecten en Van Rhijn Bouw om aan de Albertus van Velsenstraat in de kern van Noordwijk Binnen 19 woningen te realiseren: veertien kleine woningen in de vorm van een hof en vier vrije sectorwoningen. De NWS is geïnteresseerd in de hofwoningen en heeft de gemeente Noordwijk gevraagd om een bijdrage uit de bestemmingsreserve sociale woningenbouw om de uitvoering van dit plan voor de NWS financieel mogelijk te maken. Er is namelijk sprake van een overschrijding van de maximale stichtingskosten die de NWS in haar statuten heeft vastgelegd. Het gaat om zo’n 10.000 euro per sociale woning. Ook wil de NWS nog investeren in duurzaamheid: net als alle nieuwbouw van de NWS moeten ook deze woningen bijna-energieneutraal (BENG) en gasloos worden. Bij de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Offem Zuid wil de NWS haar aandeel in het component sociale woningbouw graag naar voren halen. In het oorspronkelijke tijdschema waren de sociale woningen pas in fase 5 van de bebouwing opgenomen, wat zou betekenen dat de eerste pas in 2021 zouden worden gerealiseerd. Voor de NWS heeft de bouw van nieuwe sociale huurwoningen de hoogste prioriteit. Bij gemeente en aannemer is er dan ook op aangedrongen om de eerste 40 sociale huurwoningen al in

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

fase 1 te bouwen. Begin 2018 geeft de gemeente uitsluitsel over de planning. De NWS heeft ook gevraagd of de 16 sociale koopwoningen die in deze fase van het plan zijn opgenomen, kunnen worden omgezet in sociale huur. Naast de hierboven beschreven plannen voor traditionele bouw, spant de NWS zich ook in voor het plaatsen van compacte, verplaatsbare woonvoorzieningen. Daarbij trekken wij samen op met Tiny House Noordwijk, dat ook op zoek is naar plekken waar deze innovatie manier van wonen mogelijk is. Als beoogde locatie was geruime tijd de eigen grond van de NWS aan de Herenweg in beeld, maar overleg met de gemeente Noordwijk en de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij heeft geleid tot de vaststelling dat de bewuste kavel niet voor woningbouw in ontwikkeling wordt genomen. De grond zal worden toegevoegd aan het bollenareaal, waarbij de NWS â&#x20AC;&#x201C; als de gemeenteraad daarmee instemt â&#x20AC;&#x201C; de mogelijkheid krijgt om de tijdelijke woningen te laten bouwen en exploiteren in de beoogde nieuwbouwwijk Bronsgeest voor een periode van tenminste tien jaar. De exacte locatie in Bronsgeest moet nog worden vastgesteld. Voor 2018 staat de verdere uitwerking van dit plan op de rol, met in begrip van het politieke traject dat moet worden doorlopen om het te verwezenlijken. Met het bouwbedrijf Nezzt uit Oirschot is begin december door de NWS een intentieovereenkomst getekend voor de levering van de tijdelijke woningen. Hun ontwerp kreeg de voorkeur boven door concurrent Finch ontwikkelde verplaatsbare huisvesting. In haar plannen gaat de NWS uit van in eerste instantie 33 compacte woningen, een aantal dat in een later stadium eenvoudig kan worden verdubbeld door er nog een laag bovenop te zetten.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

6 Governance 6.1 Algemeen Voor een maatschappelijke organisatie als de Noordwijkse Woningstichting is het van groot belang om de governance - de wijze waarop het bestuur en het toezicht is georganiseerd - goed op orde te hebben. De maatschappelijke opdracht staat voorop, en om dat optimaal te kunnen realiseren is een ‘good governance’ en adequaat risicomanagement essentieel. Als woningstichting wordt de NWS bestuurd door één directeur/bestuurder. De Raad van Commissarissen houdt toezicht op zijn beleid en de algemene gang van zaken. De Raad beslist over de benoeming, beoordeling, beloning, schorsing en ontslag van de bestuurder. De Raad van Commissarissen is zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen functioneren en legt daarvan ook in dit jaarverslag verantwoording af (hoofdstuk 7). Een (her)benoeming van een lid van de Raad is gebaseerd op de profielschets voor commissarissen. De bestuurder is verantwoordelijk voor de strategie van de NWS en de realisatie van de doelstellingen die de NWS als maatschappelijke organisatie heeft. Op 1 mei 2015 is, met de nieuwe Woningwet, de vernieuwde Governancecode voor woningcorporaties ingevoerd. De Governancecode geeft richtlijnen voor goed en transparant bestuur en toezicht. In de vernieuwde code is er meer aandacht voor cultuur en gedrag, passend bij transparante en integere organisaties. Het belang van (toekomstige) bewoners en andere direct belanghebbenden blijft daarbij voorop staan. De gemeente en huurdersorganisaties hebben een nadrukkelijker positie in de nieuwe code gekregen. De vernieuwde code kent vijf principes. De principes vullen elkaar aan en moeten in samenhang worden bezien. Het belang van (toekomstige) huurders of bewoners staat voorop in principe 1, waar het over waarden en normen gaat die passen bij de maatschappelijke opdracht. Vervolgens behandelt principe 2 de manier waarop bestuur en RvC aanspreekbaar zijn op de resultaten. Principe 3 beschrijft de toetsstenen van geschiktheid voor bestuur en RvC. In principe 4 wordt de dialoog met de (toekomstige) bewoners, gemeente en andere belanghebbende partijen behandeld. En tenslotte wordt in principe 5 aandacht besteed aan het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten. De RvC onderschrijft de code van harte. Alle principes en uitwerkingen van de code worden nageleefd. De governance van de NWS is beschreven in de volgende documenten en staat op de website van de NWS:     

de statuten; het bestuursreglement (+ integriteitsbeleid); het reglement RvC (profielschets, rooster van aftreden); de reglement Selectie- en Remuneratie- en Projectencommissie; het reglement voordracht huurdersorganisatie.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

6.2 Commissies binnen de RvC Per 10 februari 2010 heeft de Raad van Commissarissen uit zijn midden de Selectie- en Remuneratiecommissie en Auditcommissie ingesteld. In 2017 is daar de commissie Projecten aan toegevoegd. De taak van de commissies is om de besluitvorming van de Raad van Commissarissen op de drie onderdelen voor te bereiden en de bestuurder te adviseren. De Selectie- en Remuneratiecommissie werkt conform het “Reglement Selectie- en Remuneratiecommissie”. Zij doet voorbereidende activiteiten om de RvC te ondersteunen bij het selecteren van het bestuur en het opstellen en het uitvoeren van het beloningsbeleid van de NWS. Deze commissie richt zich in ieder geval op:      

het opstellen van selectiecriteria en benoemingsprocedures inzake commissarissen en bestuurders; het tenminste eenmaal per jaar beoordelen van de omvang en samenstelling van de Raad en het bestuur en het - indien nodig - doen van voorstellen voor (wijziging van) de profielschetsen; het tenminste eenmaal per jaar beoordelen van het functioneren van individuele commissarissen en bestuurders en het rapporteren hierover aan de Raad; het doen van voorstellen voor (her)benoemingen; het houden van toezicht op het beleid van het bestuur inzake selectiecriteria en benoemingsprocedures voor het hoger management. doet (van tijd tot tijd) voorstellen aan de Raad betreffende het te voeren bezoldigingsbeleid voor leden van het bestuur, de bezoldiging van individuele bestuurders, de vergoeding van de leden van de Raad en zijn voorzitter en vicevoorzitter.

Als er benoemings- en selectievraagstukken zijn binnen de NWS, worden deze vraagstukken behandeld door de Selectie- en Remuneratiecommissie. De Selectie- en Remuneratiecommissie werd in 2017 gevormd door drs. H.L.M. van Lente (voorzitter) en met ingang van 8 november 2016 drs. M.M. Meulman MBA (tot 1 mei 2017), en de heer L.W. Bartelse vanaf deze datum. en. De Selectie- en Remuneratiecommissie is in 2017 vijf keer bijeengekomen. In 2017 heeft de commissie tijd en aandacht besteed aan het voorbereiden voor de RvC en het uitvoeren namens de RvC van een zorgvuldige selectieen benoemingsprocedure voor de werving van een nieuw lid van de RvC. De Auditcommissie werkt conform het “Reglement Auditcommissie”. De Auditcommissie ondersteunt de RvC bij het toezicht op de volgende zaken:  

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017



de naleving van aanbevelingen en de opvolging van opmerkingen van de externe accountant; de relatie met de externe accountant; waaronder in het bijzonder zijn onafhankelijkheid, de bezoldiging en eventuele niet-controlewerkzaamheden voor de corporatie; de financiering van de corporatie; de rol en het functioneren van de interne auditfunctie; indien nodig, het uitbrengen van advies aan de Raad ten behoeve van het opstellen van de voordracht tot benoeming van de externe accountant. het bespreken van de jaarrekening en het accountantsverslag, het jaarverslag, de kwartaalrapportages, de begroting en het ter accordering voorleggen van deze documenten aan de Raad; het - samen met de externe accountant - adviseren van de directie bij het opstellen van het werkplan van de interne auditor en het kennis nemen van de bevindingen van de interne auditor; de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van in- en externe accountants.

      

In de vergadering van 5 april 2017 was de externe accountant aanwezig voor het bespreken van de rapporten over de jaarrekeningcontrole. Volgens de accountant is één en ander in goede orde verlopen. Een bijzonder thema was in dit jaar de beoordeling van de vastgoedwaarde als gevolg van een stelselherziening. De wijze waarop de marktwaarde in verhuurde staat moet worden berekend was onderwerp van gesprek tussen de diverse accountants in de sector. Hierdoor konden grote verschillen in de waardering ontstaan. De jaarrekening is door deze discussie pas later gereedgekomen. Een andere belangrijke taak is dat de commissie de vergaderingen voorbereidt tussen de directeur-bestuurder en de RvC, waarin de jaarrekening, het jaarverslag en de kwartaalrapportages van de corporatie worden besproken. De Auditcommissie werd in 2017 gevormd door drs. M.M. Meulman MBA (Voorzitter) en voor 1 mei de heer TH.J.J. Olierook en na deze datum drs. S.E. van Tol. De Auditcommissie is in 2017 twee keer bijeengekomen. Andere onderwerpen besproken in de Auditcommissie zijn o.a.:      

de financiële gevolgen van de scheiding DAEB/niet-DAEB de jaarrekening; de managementletter van de accountant de kaderbrief en de tussentijdse rapportages risicomanagement en de stresstest de begroting.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

tijdelijke woningen aan de Herenweg en de verwerving van grond en de ontwikkeling van een bouwplan aan de Albertus van Velsenstaat. Ook is stilgestaan bij de toekomst van een zevental (gedateerde) complexen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

7 Personeel en organisatie 7.1 Organisatie In het voorjaar van 2017 heeft de NWS samen met de Arbo Unie een onderzoek uitgevoerd naar de medewerkerstevredenheid (MTO) binnen de NWS. De belangrijkste onderzoeksvraag was om in beeld te brengen hoe de balans is tussen zaken die energie geven en motiverend werken (energiebronnen) en zaken die juist stress veroorzaken op het werk (taakeisen). Eind mei concludeert de Arbo Unie dat de organisatie in balans lijkt te zijn. Er wordt wel wat van de medewerkers gevergd (werkdruk, werktempo, verstoringen), maar medewerkers hebben ruim voldoende energiebronnen (relatie met leiding, collega’s, zelfstandigheid) om de balans te houden. Ook het algemene beeld over het werken bij de NWS is positief: 88% beoordeelt het werk met een 7 of hoger, 96% beoordeelt het werken bij de NWS met een 7 of hoger (gemiddeld 8,2). In de personele bezetting zijn wat veranderingen geweest in 2017. Zo is de afdeling Financiën/Control vanaf 1 januari 2017 versterkt met een medewerker die werkt aan het verder professionaliseren van het tot stand komen van de sturings- en beheersingsinformatie en de nieuwe en toegenomen eisen op het gebied van de jaarverslaggeving. Bij de afdeling Wonen is een via een detacheringsbureau ingeleende medewerkster in vaste dienst getreden. Zij had de werkzaamheden overgenomen van een Woonspecialist die haar functie eind 2016 verruilde voor de nieuwe functie van Beleidsmedewerker Wonen. Een medewerkster van de afdeling Financiële Administratie heeft in 2017 de overstap gemaakt naar de afdeling Vastgoed om de administratieve werkdruk op deze afdeling terug te brengen. Daarnaast is besloten om de vacature die in het begin van het jaar ontstond bij de Wijkopzichters niet in te vullen. Deze formatie is gedaald van 3 naar 2 fte. Ook heeft op beperkte schaal urenuitbreiding bij een paar medewerkers plaatsgevonden. Al deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat de totale formatie iets is gegroeid, op 31 december 2017 bedraagt deze 24,64 fte (2016: 23,46 fte). De organisatie telt op dat moment 29 medewerkers, 16 mannen en 13 vrouwen. Aan de richtlijn die de NWS zelf hanteert voor de omvang van het personeelsbestand (één fte per honderd woningen) wordt nog steeds voldaan omdat voor die berekening de allround vaklieden (2 fte) niet worden meegerekend. Het ziekteverzuim in 2017 bedroeg 5,28% (2016: 6,57%). Het grootste deel (3,78%) betreft langdurend ziekteverzuim van slechts een enkele medewerker.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Organogram van de Noordwijkse Woningstichting op 31-12-2017: Raad van Commissarissen Directeur- bestuurder 1 fte

Directiesecretariaat

Adviseur Communicatie

0,75 fte

0,89 fte

Business Control 1,06 fte

Manager Vastgoed

Manager Wonen

Manager Financiën

(Directeur-bestuurder)

1 fte

0,5 fte

Bedrijfsbureau 2,15 fte

Beleidsmedewerker Wonen 1 fte

Coördinator Vastgoed 1 fte

Financieel Controller 1 fte

Coördinator Financiën Woonspecialisten

1 fte

2,56 fte

Huuradministratie/ applicatiebeheer

Wijkopzichters

0,94 fte

2 fte

Front-office/ balie 2,11 fte

Onderhoudsmedewerkers 2 fte

1,67 fte

Medewerker Leefbaarheid 0,78 fte

Administratief Medewerker Vastgoed 0,67 fte

Financiële Administratie

Medewerker Planning en Control 0,56 fte

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

7.2 Opleidingen In 2017 gaf de NWS 54.531 euro uit aan opleidingen en cursussen. Het ging hier om bedrijfsopleidingen en trainingen direct gericht op het werk. Te denken valt aan financiële workshops, managementtrainingen, duurzaamheid, overlast en specifieke vaardighedentrainingen. De NWS stimuleert nadrukkelijk initiatieven die bijdragen aan de ontwikkeling van haar medewerkers. Het door de directeur/bestuurder behaalde aantal PE-punten bedroeg in 2017 78.

7.3 Ondernemingsraad Ondanks het beperkte aantal fte van de NWS heeft de woningstichting er in het verleden bewust voor gekozen om een ondernemingsraad in te stellen. Op deze wijze probeert de NWS serieus de belangen van werknemers te borgen in de organisatie. Het afgelopen jaar hebben er twee overleggen plaatsgevonden tussen de OR en de directie. De belangrijkste gespreksonderwerpen waren: - MTO - Werkkostenregeling - Sollicitatieprocedure - Fusie Deze overleggen vinden plaats in een open en constructieve sfeer. Van de overleggen worden formele notulen gemaakt die via het intranet door alle medewerkers gelezen kunnen worden. Leden van de OR waren ultimo 2017: J. Rátkai, voorzitter; S. Dijkstra, secretaris; D. van Duijvenvoorde, lid.

7.4 Samenwerking De gemeenten Noordwijk en Noordwijkerhout zijn in 2017 voortvarend begonnen aan een fusieproces dat op 1 januari 2019 moet leiden tot één gemeente Noordwijk. In de afgelopen jaren is herhaaldelijk aangegeven dat dit ook voor de woningcorporaties Sint Antonius van Padua (Noordwijkerhout) en de Noordwijkse Woningstichting aanleiding kan zijn om de krachten te bundelen. In het verslagjaar zijn er oriënterende gesprekken geweest tussen beide Raden van Commissarissen en de intentie om verregaande vormen van samenwerking of een fusie te onderzoeken, is daarbij nogmaals uitgesproken.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

8 Risicomanagement In 2016 is de NWS begonnen met het op structurele wijze in kaart brengen van haar risico’s. Voor ieder risico is een risico-eigenaar aangewezen uit het managementteam en een risico-beheerder uit de organisatie. De risicobeheerder heeft inhoudelijke kennis van het risico, doet voorstellen ten aanzien van de beheersing en draagt zorg van de implementatie van deze voorstellen. Daarnaast worden de risicobeheerders periodiek in de overleggen van het managementteam uitgenodigd om de ontwikkeling van het risico toe te lichten en een update te geven van de voortgang van de (nieuw) te implementeren maatregelen. De risico-eigenaar draagt verantwoordelijkheid voor het risico vanuit het management team en heeft de bevoegdheid beslissingen te nemen ten aanzien van de invoer van extra beheersmaatregelen. Het toewijzen van risico-eigenaren en risico-beheerders sluit aan bij het door de NWS gehanteerde 3 lines of defense. Verbeteringen in het systeem van risicomanagement bij de NWS in 2017 zijn de toetsing van de 24 risico’s welke het WSW (Waarborgfonds Sociale Woningbouw) heeft opgesteld, het opstellen van een risicoprofiel voor nieuwbouw projecten per fase, het opzetten van een specifieke fraudeanalyse organisatiebreed, het uitvoeren van een stresstest en de bepaling van de risicotolerantie organisatiebreed. De NWS heeft in 2017 de 24 business risks die het WSW heeft opgesteld getoetst. Hier is een profiel uitgekomen dat is toegevoegd aan het risicomodel van de NWS. Deze risks worden jaarlijks getoetst. Het WSW heeft 5 financial risks benoemd en heeft hier een normering bepaald waaraan de woningcorporaties moeten voldoen. De NWS heeft zelf hiervoor in 2017 in de financieringsstrategie 2017-2026 een signaleringsnorm opgenomen welke binnen de normen van het WSW valt zodat indien noodzakelijk bij signalering tijdig bijgestuurd kan worden. Afgelopen jaar is er een profiel opgenomen voor risico’s specifiek gericht op de fases bij nieuwbouw. Bij elke fase wordt een actueel risicoprofiel opgesteld met dit basisprofiel als uitgangspunt en deze wordt ook gemonitord.

Jaarlijkse actualisering van het risicoprofiel

Het risicoprofiel wordt ieder jaar geactualiseerd. Dit is gebeurd in november 2017 in een werksessie met het managementteam en een groep sleutelfunctionarissen. Voorafgaand aan de werksessie is een brede groep medewerkers gevraagd het risicoprofiel uit 2016 te beoordelen op volledigheid en juistheid. Dit risicoprofiel was aangevuld met de beheersmaatregelen welke gedurende het jaar zijn genomen om het risico te beperken of te voorkomen. De medewerkers is gevraagd waar nodig risico’s toe te voegen, te herformuleren, dan wel te verwijderen, omdat ze niet langer van toepassing zijn op NWS. Op basis hiervan ontstond een ‘nieuwe’ lijst met risico’s. De Noordwijkse

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

woningstichting onderkent risico’s op het gebied van strategie, operationele activiteiten, financiering, treasury en wet-en regelgeving. Bij de actualisatie van het risicoprofiel van NWS zijn 50 risico’s in kaart gebracht. Vanuit dit totaal aan risico’s zijn onderstaande 14 risico’s geselecteerd met de grootste impact op de doelstellingen van NWS. Nr.

Risicogebeurtenis

TIJDIGE BESCHIKBAARHEID GROND Het risico bestaat dat er onvoldoende grond beschikbaar komt voor de nieuwbouw van de gewenste 600 woningen. Voor de bouw zijn bouwlocaties nodig. De NWS is daarvoor nagenoeg geheel afhankelijk van grond die de gemeente daarvoor beschikbaar stelt.

DOORSTROMING Het risico bestaat dat zittende huurders niet verhuizen (bv. Senioren), waardoor de doorstroming beperkt blijft). Onvoldoende doorstroming leidt tot een stagnatie van de markt, hetgeen vervolgens kan leiden tot een mismatch tussen huurder en woningen. Deze mismatch kan mogelijk tot meer aanpassingen in de woningen leiden, omdat bijv. ouderen langer in een eengezinswoning blijven wonen.

LEEFBAARHEID EN OVERLAST Mede door de instroom van verwarde personen bestaat het risico op onveilige woonsituaties en is er een grotere kans op burenoverlast en leefbaarheidsproblemen.

R10

BOUWKOSTEN De kans bestaat dat de bouwen onderhoudskosten stijgen door de overspannen markt die er nu dreigt te ontstaan.

R13

VERVANGEN BEDRIJFSSYSTEEM De kans bestaat dat het nieuwe ERP wordt niet tijdig / juist geïmplementeerd

R20

COMPLIANCE MET (NIEUWE) WET- EN REGELGEVING Het risico bestaat dat NWS niet voldoet niet aan de eisen van wet en regelgeving (non-compliant).

R37

R38

R68

UITBESTEDING VAN HET ONDERHOUD Het risico bestaat dat de NWS onvoldoende greep houdt op de aannemers waaraan het onderhoud is uitbesteed met het gevaar dat niet de kwaliteit wordt verkregen die afgesproken is dan wel dat er meer kosten in rekening worden gebracht. BETROKKENHEID INDIVIDUELE HUURDERS Betrokkenheid individuele huurder bij hun directe woon- en leefomgeving. Het risico bestaat dat wanneer huurders onvoldoende betrokken zijn bij hun woonomgeving, dit kan leiden tot verpaupering, maar ook bijv. vereenzaming, omdat buren niet bij elkaar betrokken zijn. De negatieve impact op de leefbaarheid in de wijk kan leiden tot en noodzakelijk verhoogde inzet van NWS. Grote betrokkenheid kan de inzet van NWS beperken. LEVENSLOOPBESTENDIGE WONINGEN De woningvoorraad van de NWS is nog onvoldoende levensloopbestendig / zorggeschikt om aan de

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Nr.

R72

Risicogebeurtenis behoefte te kunnen voldoen. Hierdoor kan de vraag naar deze woningen nog onvoldoende worden bediend.

AFSCHRIJVEN GRONDPOSITIE HERENWEG De kans bestaat dat de NWS op haar grondpositie aan de Herenweg een verlies moet nemen. Dit is de enige grondpositie van de NWS.

R77

VOORZIENING ONDERHOUD De NWS heeft fiscaal een onderhoudsvoorziening opgevoerd van +/- € 10 mio. Indien de fiscus de onderhoudsvoorziening volledig niet accepteert geeft dit een onvoorziene vpb last van +/- € 2,6 mio (incl. rente). Een deel hiervan (€ 1,5 mio) is al verwerkt in de begroting en kan buiten het risico gehouden worden.

R82

VERTRAGING AGV FUSIE GEMEENTE NOORDWIJK EN NOORDWIJKERHOUT De ambtelijke organisatie zal tijdens fusie vooral intern gericht zijn waardoor plannen van de NWS vertraagd kunnen worden. Na de fusie bestaat de kans dat de woningbouwplannen niet of anders tot uitvoering komen omdat er in Noordwijkerhout meer ruimte is voor woningbouw.

R84

KWETSBAARHEID KLEINE ORGANISATIE (werkdruk) Het risico bestaat dat er werk blijft liggen en/of veel werk bij een medewerker komt te liggen. Zolang niet alle processen duidelijk zichtbaar zijn en het nieuwe ERP systeem nog niet in gebruik is, is het niet direct inzichtelijk hoe zaken op te pakken.

R85

DATABEVEILIGING Het risicio bestaat dat data van NWS op straat komt te liggen, dan wel er niet voldoende melding van wordt gemaakt. AVG: persoonsgegeven opvragen en registreren en uitgeven welke niet zijn toegestaan

Met dit risicoprofiel gaat NWS de komende periode aan de slag. Daar waar er nieuwe risico’s aan het risicoprofiel zijn toegevoegd zijn risico-eigenaren en risicobeheerders aan het risico toegewezen. Tevens zijn per risico de maatregelen en risicobereidheid vastgelegd. Risicotolerantie In 2017 is ook de risicotolerantie van NWS vastgesteld. Deze dient als kader waarbinnen de NWS werkt en vormt de basis voor de tolerantiegrenzen die zijn vastgesteld voor de individuele risico’s. Naast het kader dat wordt ook zichtbaar gemaakt welke keuze er worden gemaakt wanneer er een afweging moet worden gemaakt tussen verschillende doelstellingen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Kernonderwerp

Risicoscore

Kritische prestatie indicator

Ondergrens

Financiën

1. Aversie

•

WSW normen

Ratio’s in meerjarenperspectief boven de signaleringsnorm van AW en WSW + eigen signaleringsnorm

De financiële norm geldt als een kader waarbinnen alle andere risico’s zich bewegen. Investeringen zullen niet plaatsvinden wanneer dit leidt tot een structurele overschrijding van de eigen signaleringsnormen van de NWS. Alle andere doelen zijn daarmee ondergeschikt aan dit doel en zullen hieraan worden getoetst.

Nieuwbouw

3. Voorzichtig

• • • •

Stichtingskosten max. 180.000 600 nieuwe woningen in 10 jaar Minimaal 3 sterren Kleine en betaalbare woningen waarvan 80% een huur heeft < € 590.

IRR 2%

NWS hecht veel belang aan de voor de komende periode geplande nieuwbouw. Echter het door-exploiteren van de bestaande sociale woningvoorraad (niet behorende tot de verkoopportefeuille) zal voor nieuwbouw gaan, wanneer er een afweging moet worden gemaakt. . Het is mogelijk dat in sommige gevallen bij nieuwbouw een IRR lager dan 2% wordt geaccepteerd. Met name wanneer additionele doelstellingen zoals betaalbaarheid en duurzaamheid hiermee worden gediend. Daarom wordt hier voor de risicoscore voorzichtig gekozen. Omdat de in de voorraadvisie vastgestelde marktvraag 1000 nieuwbouwwoningen is, wordt 600 nieuwbouwwoningen als ondergrens voor het aantal te realiseren woningen gehanteerd. Duurzaamheid in de nieuwbouw

3. Voorzichtig

• BENG • Gasloos • Woningen moeten in de toekomst kunnen worden omgebouwd naar energieneutraal (bijvoorbeeld door aansluiting op warmtenet)

• BENG • Gasloos

De duurzaamheid in de nieuwbouw kan feitelijk niet los worden gezien van het kernonderwerp nieuwbouw. Wanneer duurzaamheidsinvesteringen leiden tot een IRR lager dan 2% of hogere stichtingskosten dan € 180.000 wordt hier mogelijk toch voor gekozen, omdat dit anders zal leiden tot meerkosten in de toekomst. NWS neemt hier haar verantwoordelijkheid en vindt dat zij het maatschappelijk rendement hier niet kan laten liggen. NWS kiest voor bewezen concepten en loopt ook in tempo van realiseren niet voorop. De kosten voor de investeringen in duurzaamheid zullen voor een deel voor rekening van de corporatie komen, omdat ze niet kunnen worden verdisconteerd in de huur of EPV. Daar waar mogelijk worden subsidies aangevraagd bij Rijk of gemeente Bestaande bouw (sociale kernvoorraad)

2. Beperkt

• Gemiddelde conditiescore van 2,5 • Toegankelijkheid min 1 ster.

Conditiescore min 3.

De sociale kernvoorraad van NWS moet ten alle tijden in stand blijven met een minimale conditiescore van 3. Streefwaarde is 2,5. Daarbij wordt tevens gestreefd naar een toegankelijkheid van minimaal 1 ster, voor de woningen waar het mogelijk is deze toegankelijkheid te realiseren en afgestemd op de omvang van huurders ouder dan 65 jaar. De NWS gaat uit van door exploiteren van haar sociale woningvoorraad. Renovatie moet worden onderbouwd met het daarvoor ontworpen toetsingskader. Sloop-nieuwbouw alleen als het echt niet anders kan en de nieuwbouwopgave niet in gevaar brengt. Duurzaamheid in de bestaande bouw

3. Voorzichtig

Label B in 2020 CO2 neutraal in 2050

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Kernonderwerp

Risicoscore

Kritische prestatie indicator

Ondergrens

Voor het bestaand bezit wordt in 2018 een routeplan opgesteld dat richting geeft om uiterlijk in 2050 te voldoen aan de eis van CO2 neutraal conform routeplan van AEDES. Het routeplan zal vervolgens worden gebruikt voor de jaarlijks besluitvorming om bij de kaderbrief jaarlijks voor de komende 10 jaar de investeringswensen te confronteren met de beschikbare middelen en op basis daarvan keuzes te maken en besluiten te nemen. De autorisatie van investeringen vindt alleen plaats voor het komende begrotingsjaar. De andere begrotingsjaren worden nog voor kennisgeving aangenomen. In het routeplan wordt aandacht besteed aan het huurdersperspectief, d.w.z.: kosten, baten wooncomfort, stookgedrag en het borgen van het bedieningsgemak van de installaties door ouderen die de verduurzaamde woningen bewonen of gaan bewonen. De financieringsopgave en mogelijkheden die samenhangen met de verduurzaming moeten integraal met onze nieuwbouwopgave, renovaties/ sloop nieuwbouw en verkoopportefeuille worden bezien en via een financieringsstrategie tot besluitvorming brengen. Leefbaarheid

2. Beperkt

Schoon, heel & veilig

Schoon, heel en veilig

Doel is voornamelijk de waarde van het bestaande bezit op peil te houden. Hiervoor worden diverse zaken opgepakt. De hoeveelheid geld die hierin omgaat is beperkt en wordt tevens beperkt door weten regelgeving. Dienstverlening 2. Beperkt

Klanttevredenheid min. 8

Klanttevredenheid min. 7,5

De klanttevredenheid is nu goed. Grote investeringen en risicoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn niet noodzakelijk. De rol van de medewerkers van NWS is belangrijk bij de dienstverlening. Daarnaast zetten we sterk in op de communicatie met de huurders en andere stakeholders. Organisatie

2. Beperkt

MTO > 7,5 Vanuit de gedachte dat extern goed presteren betekent dat het intern goed moet zijn georganiseerd streeft de NWS naar een In Control Statement voor het eerst voor het jaar 2019. Streven naar een weerbare organisatie door verdere professionalisering van sturing en beheersing 1 FTE per 100 woningen Benchmark bedrijfslasten min. B

MTO 7,5 Voldoen aan weten regelgeving

NWS investeert in nieuwe mensen, processen en systemen. Daarbij neemt NWS op dit moment veel hooi op haar vork. Daarmee wordt een aanvaardbaar risico genomen. De werkzaamheden worden vooraf goed gepland (beschikbare uren en benodigde uren) en geherprioriteerd indien nodig. Indien nodig wordt tijdelijk ingehuurd. Bijvoorbeeld bij ziekten of bij behoefte aan speciale kennis. Voldoende beoordeling voor de visitatie Samenwerking 2. Beperkt Een goede samenwerking met gemeente en huurdersvereniging. De samenwerking met andere partijen is belangrijk, maar altijd ondergeschikt aan deze partijen. De gemeente en huurdersvereniging zijn de belangrijkste stakeholders. We zetten sterk in op de goede samenwerking met de stakeholders.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Stresstest Ten behoeve van de stresstest zijn vanuit het totaal van 50 alleen de risico’s geselecteerd die financieel vertaald kunnen worden. Vervolgens is vastgesteld wat de financiële impact is wanneer deze risico’s zich voordoen. Hierbij werd de minimale, de meeste verwachte en maximale financiële impact in kaart gebracht tezamen met de kans van optreden. Naast een financiële vertaling van de risico’s is ook gekeken naar kansen. Ook voor deze categorie is de kans van optreden en impact bij optreden vastgesteld. Op de uitkomsten van deze analyse is een simulatie uitgevoerd. Omdat niet alle risico’s zich (gelijktijdig) en in hun volledige omvang zullen voordoen, wordt in een Monte Carlo simulatie het bedrag waarover NWS risico loopt berekend. In een simulatie worden 100.000 trekkingen gedaan. Dit betekent dat op basis van de ingevoerde kansen en gevolgen van de risico’s/kansen verschillende scenario’s worden nagebootst. Er worden dus 100.000 verschillende scenario’s doorgerekend, waarbij een risico zich de ene keer wel voordoet en de andere keer niet. Tevens kan de omvang van het risico verschillen per scenario. Op basis van bovenstaande simulaties is een analyse gemaakt van de financiële positie van NWS in de komende 10 jaar. Uitgangspunt is dat wanneer de structurele risico’s/kansen zich voordoen, deze gedurende een periode van 10 jaar effect zullen hebben op de kasstromen. Voor de incidentele risico’s en kansen geldt dat ze over een periode van 10 zich eenmalig kunnen voordoen en een eenmalig effect hebben op de kasstroom. De cumulatieve schadelast is daarom verdeeld over 10 jaar. Deze analyse is gebaseerd op een best case van 1% zekerheid, gemiddeld scenario en worst case scenario van 99%. Voor de best case en worst case scenario’s zijn de waarden van 1% en 99% zekerheid toegepast omdat het absolute minimum en absolute maximum te extreme waarden bevatten voor deze analyse. Dan zou men ervan uit gaan dat alle kansen in volle omvang optreden en geen van de risico’s (absolute minimum) of alle risico’s wel in volle omvang en geen van de kansen (absolute maximum). Deze beiden zijn zodanig onwaarschijnlijke scenario’s dat deze geen goed uitgangspunt bieden.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Op basis van het totale saldo van risico’s en kansen is vervolgens berekend of de huidige geraamde verkopen voldoende mogelijkheden bieden een eventueel negatief saldo op te vangen. Indien dit het geval is, zijn op grond van bovenstaande de aanvullende verkopen op 0 gezet. Wanneer het saldo van risico’s en kansen de opbrengst van geplande verkopen overstijgt is berekend welke hoeveelheid aanvullende verkopen noodzakelijk is om dit negatieve saldo op te vangen. Best case

Gemiddeld

gemiddeld per jaar cumulatief Saldo incidentele risico's en kansen Saldo structurele risico's en kansen Totaal saldo risico's en kansen Totale verkopen om saldo af te dekken Geplande verkopen

gemiddeld per jaar cumulatief

Worst case gemiddeld per jaar cumulatief

€9

€ 86

€ 855

€ 8.547

€ 1.389

€ 13.885

-€ 1.384

-€ 13.842

-€ 53

-€ 525

€ 1.351

€ 13.511

-€ 1.376

-€ 13.756

€ 802

€ 8.022

€ 2.740

€ 27.396

Het is hoogst onwaarschijnlijk dat een worst case scenario, waarin alle tegenvallers zich opstapelen, ooit in de praktijk voorkomt. Maar voor de stresstest hebben we die mogelijkheid toch doorgerekend. Zo leiden de incidentele risico’s en kansen in een worst case scenario tot een negatieve kasstroom van 1,39 miljoen gemiddeld per jaar. In ditzelfde scenario leiden de structurele risico’s/kansen tot een negatieve kasstroom van 1,35 miljoen per jaar. In totaal is dit een negatief bedrag van 2,74 miljoen. De 5 geplande verkopen zijn niet voldoende om dit negatieve saldo af te dekken. Om dit negatieve saldo goed te maken is de verkoop van 5 additionele woningen noodzakelijk. Uitgangspunt is een gemiddelde opbrengst van €300.000 per woning. De NWS heeft een verkoopvijver van 140 woningen (90 in DAEB en 50 in niet DAEB). De verkoopvijver heeft dan ook voldoende ruimte voor deze additionele verkopen.

Risico's en onzekerheden met een belangrijke impact in het afgelopen boekjaar en de gevolgen daarvan Eind 2016 is het profiel opgesteld met de risico’s die waren ingeschat voor het boekjaar 2017. Per risico is de risicobereidheid vastgesteld en zijn maatregelen vastgelegd. Gedurende het jaar zijn deze risico’s gemonitord door de beheerders en de voortgang van de maatregelen zijn maandelijks besproken in het MT.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Drie grote risico’s voor het boekjaar 2017 uit het risicoprofiel waren: Risico Beschikbaarheid grond voor nieuwbouw. Er komt onvoldoende grond beschikbaar voor nieuwbouw. Asset management De kwaliteit van het bezit gaat achteruit, dan wel er kunnen (grote) tekorten ontstaan

ERP-systeem Nieuw ERP-systeem wordt niet tijdig/juist geïmplementeerd, waardoor de bedrijfsvoering stagneert.

Huidige status Locaties aangewezen voor ca 450 woningen, nog circa 150 woningen te gaan. Gestart met een team assetmanagement. Vertegenwoordigers vanuit de Afd. Vastgoed, Financiën en Wonen onder begeleiding van een externe specialist. Er is een jaarlijkse cyclus bepaald en deze is doorlopen en ingericht. Dit wordt een jaarlijks proces en vastgoedonderwerpen worden getoetst door team assetmanagement Risico blijft bestaan zolang nieuw systeem nog niet is geïmplementeerd (juni 2018); zal komende half jaar snel afnemen. Er zijn diverse maatregelen genomen om het risico zoveel mogelijk te beperken. Er is een ruime periode voor de implementatie, het project wordt organisatiebreed opgepakt en er wordt een maandelijkse voortgangsrapportage besproken in de stuurgroep met o.a. de kosten en risico’s.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

9 Financieel beleid en beheer 9.1 Algemeen Naast de invoering van de nieuwe woningwet heeft het blijvend voldoen aan de toetsingscriteria van WSW en AW, samen met de intern geformuleerde doelstellingen en ambities, het kader voor de interne bedrijfsvoering bepaald. Een verdere professionalisering van de informatievoorziening en risicobeheersing waren daarnaast enige van de speerpunten van beleid voor de afdeling Financiën. Ook de voorbereidingen voor de implementatie van een nieuw ERP-systeem medio 2018 heeft de interne activiteitenkalender mede bepaald. Het nastreven van financiële continuïteit is een belangrijke randvoorwaarde voor de investeringsambities van de NWS. Met het behalen van positieve operationele kasstroom van € 3.652.000 en een positief jaarresultaat (exclusief waardemutatie ad € 17.771.000) van € 1.941.000 is in 2017 aan die voorwaarde voldaan.

9.2 Jaarresultaat Het boekjaar 2017 kon worden afgesloten met een positief jaarresultaat van € 19.712.000. Dit resultaat is voor een groot deel het gevolg van de (ongerealiseerde) waardemutatie ad. € 17.771.000. Zonder deze mutatie is er dus sprake van een positief resultaat van € 1.941.000. Dit is circa € 1.716.000 minder dan dat van het vorige jaar. De voornaamste oorzaken zijn:  Het netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille is circa € 974.000 lager dan 2016. Dit komt in hoofdzaak door: o Circa € 331.000 hogere huuropbrengst als gevolg van de jaarlijkse huurontwikkeling. o Een teruggaaf btw over voorgaande jaren (met betrekking tot de pro-rata regeling) van € 180.000 is als incidentele baat verwerkt. o De lasten onderhoudsactiviteiten zijn met circa € 1.378.000 toegenomen door hogere uitgaven (met name planmatig) onderhoud. o De directe operationele lasten exploitatie bezit zijn, met name vanwege hogere sectorheffingen met € 186.000 gestegen.  Het resultaat verkoop vastgoedportefeuille is met € 15.000 gedaald ten opzichte van vorig jaar. Door de toerekening van organisatiekosten zijn de kosten leefbaarheid € 147.000 hoger.  Het saldo financiële baten en lasten is, door het aanhoudend lage renteniveau, met € 227.000 verbeterd.  Door een tweetal aanslagen over voorgaande jaren is de verschuldigde Vennootschapsbelasting met circa € 807.000 gestegen. Zonder deze nagekomen aanslagen zou de Vpb last circa € 656.000 lager zijn dan vorig jaar.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Binnen de resultaatbepaling is in 2017 een toerekening van organisatiekosten (onderdeel van de lasten verhuur- en beheeractiviteiten) aan de overige kostensoorten van de functionele resultatenrekening toegepast. Hierdoor worden de organisatiekosten op onderdelen elders verantwoord.

9.3 Waardeontwikkeling De marktwaarde van het woningbezit in exploitatie is ten opzichte van 2016 met circa € 17.853.000 toegenomen tot € 324.096.000. Voor ongeveer € 82.500 is deze stijging het gevolg van (des)investeringen als aankoop, verkoop en verduurzaming van het bezit. De overige € 17.771.000 is het gevolg van de waardemutatie van de marktwaarde in verhuurde staat bij de (verplichte ) toepassing van het handboek modelmatig waarderen marktwaarde (actualisatie peildatum 31 december 2017). De waardestijging is bij de resultaatverdeling toegevoegd aan de herwaarderingsreserve binnen het eigen vermogen. De ongerealiseerde herwaardering bedraagt per 31 december 217 € 208.199.000. Dit is de cumulatieve waardemutatie ten opzichte van de oorspronkelijke investering van het vastgoed in exploitatie tegen marktwaarde in verhuurde staat. Deze waardering van het vastgoed is in overeenstemming met het Handboek modelmatig waarderen bepaald en is daarmee conform de in de Woningwet voorgeschreven grondslagen van waardering en ministeriële besluiten zoals geldend ten tijde van het opmaken van de jaarverslaggeving. Omdat het beleid van de corporatie niet gericht is op het verzilveren van actuele (markt)waarde, maar op exploitatie van het bezit voor adequate huisvesting van de doelgroep zal het overgrote deel van de herwaardering niet worden gerealiseerd. De tot voor kort gebruikelijk e manier van vastgoedwaardering (volgens de bedrijfswaardemethode) sluit ons inziens beter aan bij de hiervoor genoemde beleidsdoelstellingen. Waardering van het vastgoed tegen bedrijfswaarde komt uit op circa € 132,2 miljoen. Dit is ruim € 191,8 miljoen lager dan de toegepaste marktwaardewaardering. Ook de ongerealiseerde herwaardering neemt in dat geval met eenzelfde bedrag af tot circa € 16,2 miljoen. In onderstaande tabel worden de verschillen in waardering tussen de twee methoden getoond.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Onderdeel 1. Beschikbaarheid Jaarrekening Volledig doorexploiteren 2. Parameters Doorexploiteren idem 5% discontering Subtotaal 3. 4. 5. 6.

Marktwaarde Bedrijfswaarde 324.096.484 285.332.327 38.764.157 285.332.327 335.568.133 -50.235.806

Verschil

38.764.157

-11.471.649

-50.235.806 -11.471.649

Betaalbaarheid Kwaliteit Service Eindwaarde

202.272.236 -24.867.315 -45.591.649 203.754.860

188.365.577 -35.732.905 -79.211.322 58.830.942

13.906.659 10.865.591 33.619.673 144.923.918

Totaal

324.096.484

132.252.292

191.844.192

De bovenstaande verschillen zijn als volgt verklaard; 1. Beschikbaarheid; Bij het overgrote deel van de marktwaardering wordt uitgegaan van verkoop bij mutatie (het zgn. uitponden). De marktwaarde bij 15 jaar volledig door exploiteren ligt ruim € 38,7 miljoen lager. 2. Parameters: Voor de marktwaarde worden per complex rendementspercentages berekend. Waardering tegen het ook voor de bedrijfswaarde gehanteerde vast rendement van 5 procent betekent een stijging van de marktwaardering van € 50,2 miljoen. 3. Betaalbaarheid: De marktwaarde gaat uit van het verhogen van de huur bij mutatie naar een vrij markt niveau. In de bedrijfswaarde wordt gerekend met een van het woonwaarderingssysteem afgeleide lagere streefhuur. De huuropbrengst conform marktwaardering is hierdoor € 13,9 miljoen hoger. 4. Kwaliteit: De voor de marktwaarde gehanteerde normbedragen voor onderhoud zijn circa € 10,8 miljoen lager dan de op onze meerjarenonderhoudsbegroting gebaseerde verwachte onderhoudskosten in de bedrijfswaarde. 5. Service: De overige exploitatie- en beheerlasten wordt voor de marktwaardering zijn circa € 33,6 miljoen lager doordat wordt uitgegaan van genormeerde beheerkosten. In de bedrijfswaarde komen de kasstromen uit ons eigen beleid tot uitdrukking, met bijvoorbeeld leefbaarheidsafspraken tussen gemeente en NWS. 6. Eindwaarde: De marktwaardering gaat uit van een eindwaarde na 15 jaar. Deze op basis van voortgezette genormeerde kasstromen bepaalde waarde is ruim € 144,9 miljoen hoger dan de bij de bedrijfswaarde ingerekende restwaarde en contante waarde van de eigen kasstromen na jaar 15.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

9.4 Eigen Vermogen Door de toevoeging van het positieve jaarresultaat (na resultaatverdeling ) van € 19.712.000 is het eigen vermogen gestegen tot € 261.271.000. Dit is circa 73,9 procent van het balanstotaal, en ruim boven de door de externe toezichthouders verlangde minimale 50 %. Ultimo 2016 bedroeg het eigen vermogen 71,6% van het balanstotaal. Met betrekking tot de vrije aanwending van dit vermogen moet rekening worden gehouden met de, uit onze primaire doelstelling voortkomende, beklemming op het vermogen. Waardering op basis van de verdiencapaciteit van het bezit (bedrijfswaarde), rekening houdend met voortgezette exploitatie, ligt dichter bij deze doelstelling. Het verschil tussen deze beide waarderingen vormt, in ieder geval voor het DAEB bezit, derhalve een maatschappelijke beklemming op het eigen vermogen. In onderstaande tabel wordt deze beklemming getoond. Onderdeel Marktwaarde in verhuurde staat DAEB bezit Bedrijfswaarde DAEB bezit Maatschappelijke beklemming DAEB bezit

2017 277.920 109.405 168.515

2016 291.420 119.729 171.691

mutatie -13.500 -10.324 -3.176

Eigen vermogen Beklemming in % eigen vermogen

261.271 64,5

241.559 71,1

19.712 -6,6

Uit bovenstaande tabel blijkt dus dat ruim 64 procent van het maatschappelijke (DAEB) deel van ons vermogen per balansdatum niet vrij aanwendbaar is, maar zit opgesloten in de huidige waarde inschatting van “de stenen”. Door de afname van het DAEB bezit op basis van het scheidingsvoorstel per 1 januari 2017 is de waarde ten opzichte van 2016 evenredig gedaald.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

9.5 Financiële kengetallen Een van de onderdelen van de externe beoordeling is de mate waarin wordt voldaan aan een aantal financiële kengetallen. In onderstaande tabel worden de kengetallen uit deze jaarrekening afgezet tegen de normen zoals deze door AW en WSW worden verlangd en de vanuit ons intern beleid hiervoor benoemde streefwaarden. Onderdeel

Normen Intern extern

2017

2016

Kasstroomindicatoren ICR DSCR

> 1,5 > 1,05

> 1,4 >1

1,73 1,40

1,93 1,31

Balanskengetallen Solvabiliteit (bedrijfswaarde) Loan to Value (bedrijfswaarde) Dekkingsgraad (WOZ waarde)

> 25 % < 70% < 50%

> 20 % < 75% < 50%

43,0 52,0 15,0

44,0 56,0 16,0

6,28 7,54 3,70

10,58 13,64 3,77

Rentabiliteit Rentabiliteit Totaal Vermogen Rentabiliteit Eigen Vermogen Rentabiliteit VreemdVermogen

Voor de toetsing van onze kengetallen wordt door het WSW gebruik gemaakt van tegen bedrijfswaarde bepaalde balansgrootheden. Deze wijken af van de in de jaarrekening gehanteerde verplichte waarderingsgrondslag van marktwaarde in verhuurde staat. Het in de vorige paragraaf genoemde verschil in vastgoedwaardering (Marktwaarde ten opzichte van Bedrijfswaarde) komt tot uitdrukking in de Solvabiliteit (marktwaarde 73,8 % tegen 43% volgens bedrijfswaarde) en Loan to Value (Marktwaarde 19,4 tegen 52,0 volgens bedrijfswaarde). Het is de bedoeling dat de financiële toetsing en waarderingsgrondslagen met elkaar in overeenstemming worden gebracht. Hiertoe wordt naar verwachting met ingang van de verslaglegging over 2018 gebruik gemaakt van de beleidswaarde. Hierin wordt op de marktwaarde in verhuurde staat een aantal correcties gemaakt waarin het eigen beleid van de corporatie zijn vertaling krijgt. Met het doel om op deze manier de beklemming op het vermogen tegen eenduidige grondslag tot uitdrukking te brengen.

9.6 Splitsing DAEB niet-DAEB De verdere implementatie van de per 1 Juli 2015 herziene Woningwet heeft op de financiële verslaglegging in het boekjaar wederom de nodige invloed gehad. In dit jaar is het definitieve voorstel tot administratieve scheiding van sociale (DAEB) en commerciële activiteiten (niet-DAEB) bij de Autoriteit Wonen van het ministerie van BZ ingediend. In het najaar is dit voorstel goedgekeurd. Hierdoor is de administratieve scheiding met ingang van 1 Januari 2018 een feit. Een van de balans per 31 december 2017 afgeleide openingsbalans per bedrijfsonderdeel is in de overige gegevens van dit verslag opgenomen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

9.7 Treasury Het treasurybeleid van de NWS heeft als doelstelling het behouden van toegang tot de financiële markt om zodoende over de voor de bedrijfsvoering benodigde middelen te kunnen beschikken. In het treasurystatuut is het hiertoe vastgestelde beleid omschreven. Vervolgens wordt jaarlijks in een treasuryjaarplan als onderdeel van de bedrijfsbegroting uiteengezet. Het treasurybeleid bestaat uit het portefeuillebeheer voor de langere termijn en het cashmanagement voor de korte en middellange termijn. Bij onze treasuryactiviteiten maken we gebruik van de diensten van het financieel adviesbureau Thesor. Dit bureau is gespecialiseerd in het bieden van ondersteuning aan verschillende (semi) publieke sectoren. Dit bureau in een adviserende rol maakt deel uit van onze, samen met Padua en de Vooruitgang ingestelde, treasurycommissie. Onderstaand wordt op beide onderdelen van het treasurybeleid in relatie tot het verslagjaar ingegaan. Portefeuillebeheer Het portefeuillebeheer is gericht op het voorzien van tegen optimale condities verkrijgen van middelen om in de lange termijn financieringsbehoefte te voorzien. In 2017 is als gevolg van de (reguliere en eind)aflossingen op leningen, voor in totaal circa € 8,1 miljoen, en gedeeltelijke herfinanciering de leningportefeuille met € 3,3 miljoen afgenomen. Verder is per balansdatum € 1,4 miljoen van een lening met variabele hoofdsom niet opgenomen. Het schuldrestant einde boekjaar ligt hierdoor ruim € 4,7 miljoen onder het niveau 2016. Ook de gemiddelde rentekostenvoet is door de recente transacties verder gedaald naar 3,78% (2016: 3,92%). Cashmanagement Het cashmanagement is gericht op de optimalisatie qua rentekosten/baten en beschikbaar volume ter aanwending op de korte en midden-lange termijn. Mede onder invloed van de mutatie in de leningportefeuille zijn de per balansdatum aanwezige liquide middelen met € 1.024.000 afgenomen tot € 2.462.000. Naast de aanwezige liquide middelen beschikt de NWS over een rekening-courantkrediet bij onze huisbankier de Bank Nederlandse Gemeenten. Van deze kredietfaciliteit ad € 3 miljoen is gedurende het jaar geen gebruik gemaakt. In het overzicht kasstromen en de toelichting hierop als onderdeel van de jaarrekening wordt nader op de mutatie van de aanwezige liquiditeiten ingegaan.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

10 Raad van Commissarissen 10.1 Inleiding In 2016 zijn door de gemeente, Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN) en de NWS ambitieuze prestatieafspraken gemaakt. Belangrijkste opdracht is de uitbreiding van de sociale woningvoorraad. In 2017 wordt dan ook hard gewerkt aan de realisatie van een bouwstroom. Dat heeft effect. In 2018 gaat de eerste paal voor 40 woningen de grond is. Voor de Raad is daarmee de aandacht voor de inrichting van de organisatie en het beheersen van de risico’s van de bouwactiviteiten een belangrijk thema. Het tekort aan bouwbedrijven, mensen en materiaal drijft de prijzen in de bouwmarkt enorm op. Gezien onze bouwopgave een onderwerp van zorg voor de NWS en dus ook de RvC. In 2017 is een start gemaakt met de inrichting van Assetmanagement. Dit is een tool waarmee situatie van het woningbezit wordt afgezet tegen de voor de toekomst verwachte ontwikkeling. Voor de RvC is dit een belangrijk hulpmiddel in het toezicht. De NWS heeft zich al eerder ten doel gesteld een primair klantgeoriënteerde organisatie te zijn die werkt tegen een beheerst kostenniveau. Dat doel blijft onverminderd van kracht. De NWS heeft in 2017 een hoge score gekregen van de bewoners. Het zal de komende jaren veel energie vragen om steeds met de besten mee te kunnen en dit waar te blijven maken. De NWS is financieel gezond. De raad onderschrijft de visie van het bestuur dat om de primaire doelgroep in de gemeente Noordwijk optimaal te kunnen bedienen de NWS in de komende jaren een forse transitie zal moeten realiseren in de samenstelling van haar woningvoorraad. In essentie betekent dat veel meer kleinere, betaalbare huurwoningen. De NWS zal een deel van haar (zeer) dure woningen afstoten om ze te vervangen door een veel groter aantal betaalbare, kleinere huurwoningen. De Raad van Commissarissen realiseert zich dat de verkoop van huurwoningen kan stuiten op vragen vanuit de lokale politiek en de Noordwijkse gemeenschap. Hij vindt dat het toevoegen van nieuwe betaalbare woningen aan de Noordwijkse gemeenschap zwaar weegt en dringend nodig is. De NWS is voor het realiseren van haar doelstellingen zeer afhankelijk van de beschikbaarheid van bouwgrond en daarmee voor het oplossen van dit knelpunt afhankelijk van de politieke steun. In de prestatieafspraken zijn voor het verkrijgen van de noodzakelijke betaalbare bouwlocaties afspraken gemaakt met de gemeente Noordwijk en de SHN. Op basis van de huidige omstandigheden is de NWS financieel sterk genoeg om in de komende tien jaar zo’n 600 nieuwe en betaalbare huurwoningen te bouwen en aan haar voorraad toe te voegen. Voor de eerste honderd daarvan (aan het Rederijkersplein en Locatie Northgo) is in 2017 de basis gelegd. De Raad van Commissarissen overlegt 2 keer per jaar met de wethouders van de gemeente Noordwijk om de dialoog met de gemeente op alle niveaus te optimaliseren.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Ook het periodiek contact met de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk wordt door de RvC als belangrijk en als constructief ervaren. De NWS heeft, nu de gemeenten Noordwijk en Noordwijkerhout gaan fuseren, met de woningstichting Sint Antonius van Padua (AvP) afgesproken een onderzoek naar fusie te doen. De twee corporaties werken al jaren samen en zien meerwaarde in een samengaan. Om de nieuw benoemde bestuurder van AvP ruimte te bieden om de corporatie goed te leren kennen is door de Raden van Commissarissen van de beide corporaties de start van het onderzoek verplaatst naar maart 2018. Dat zal betekenen dat de eventuele fusie van de corporaties mogelijk later tot stand zal komen dan de fusie van de gemeenten. Juist vanwege de transitie van de woningvoorraad blijven de ambities van de Raad hoog liggen op het gebied van klantgerichtheid, communicatie met huurders, gemeente en andere stakeholders, alsmede op transparantie, financiĂŤle gezondheid en verdere verduurzaming van het bestaande woningbezit. Bijzondere aandacht van de raad gaat daarnaast uit naar een evenwichtige inrichting van de organisatie, medewerkerstevredenheid en integriteit. Stonden 2015 en 2016 in het teken van de invoering van de nieuwe Woningwet, in 2017 is dit proces bijna achter de rug. Alleen de aanpassingen vanuit de Veegwet moeten nog voor 1 juli 2019 worden opgenomen. Dat betekent onder meer het opnieuw aanpassen van de statuten van NWS. Daarnaast is de wetgeving op het terrein van de bescherming van de persoonsgegevens een lastig nieuw dossier waarop ook de corporaties een passend antwoord moeten ontwikkelen. De administratieve lastendruk voor de corporaties blijft door de wetgeving hoog, met alle kosten van dien. De discussie van accountants en ministerie over de waardering van het vermogen van de corporaties, door de overgang naar andere manieren van waarderen, heeft voor de goedkeuring van de jaarrekening 2016 tot aanzienlijke vertraging geleid. Pas na de zomer is voor de sector duidelijkheid gekomen en is de goedkeuring gegeven. Ook de Raad zelf maakt een transitie door. In de raad zijn in 2017 twee nieuwe leden, onder wie de voorzitter, benoemd. Met het lid dat medio 2016 is toegetreden en het invullen van een vacature wegens het vertrek in februari 2018 van een lid, is de samenstelling van de Raad bijna volledig vernieuwd. De vernieuwde Raad heeft daarmee de opdracht zelf een goed team te vormen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

10.2 Algemeen De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het functioneren van het bestuur en op de algemene gang van zaken binnen de woningcorporatie; is werkgever van het bestuur en staat het bestuur gevraagd en ongevraagd met raad ter zijde. Zo heeft de raad actief met het bestuur meegedacht over de toekomstige strategie en over het overleg met stakeholders. Daarnaast geeft de Raad van Commissarissen de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken en keurt zij de opdrachtverlening goed voor de visitatie die de corporatie elke vier jaar laat uitvoeren. De Raad van Commissarissen houdt onder andere toezicht op:        

de realisatie van de doelstellingen van de corporatie; de realisatie van de volkshuisvestelijke opgaven; de strategie en risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie; de opzet en werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; kwaliteitsbeleid; de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; het financieel verslagleggingsproces; de naleving van toepasselijke weten regelgeving en de Governancecode Woningcorporaties.

De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen zijn in artikel 17 van de statuten van de Noordwijkse Woningstichting omschreven. Een en ander is verder uitgewerkt in het reglement voor de Raad van Commissarissen dat is gepubliceerd op de website van de NWS. De NWS heeft de principes en uitwerkingen zoals opgenomen in de Governancecode Woningcorporaties in zijn geheel gevolgd. Tevens is er via de interne controle en de externe accountantscontrole systematische aandacht voor beheersing van frauderisico’s. Als leidraad voor zijn taken hanteert de Raad van Commissarissen van de NWS:            

de Woningwet 2015 en de uitwerking daarvan in het Besluit Beheer Sociale Huurwoningen (BBSH) en het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting; het ondernemingsplan; het jaarplan; de begroting; het treasurystatuut; risicoanalyses; eigen signaleringsnorm (ICR, DSCR, LTV, dekkingsgraad, allen boven de norm van Aw/WSW) financiële en managementrapportages en de overige rapportages van het bestuur; Benchmarkanalyses van de Aw en Aedes; de Governancecode Woningcorporaties; de VTW/Aedes Sectorbrede beloningscode Bestuurders Woningcorporaties; de Wet Normering Topinkomens (WNT);

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017



afspraken met externe belanghebbenden.

Dit toezichtkader gebruikte de Raad van Commissarissen in 2017 bij het nemen van beslissingen, het beoordelen van bestuursvoorstellen en de bewaking van de strategie. In dit verslag legt de Raad van Commissarissen, als onderdeel van een maatschappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop hij invulling heeft gegeven aan de uitvoering van zijn taken en bevoegdheden in het afgelopen jaar. Op 1 mei 2015 is, met de nieuwe Woningwet, de vernieuwde Governancecode voor woningcorporaties ingevoerd. De Governancecode geeft richtlijnen voor goed en transparant bestuur en toezicht. In de vernieuwde code is er meer aandacht voor cultuur en gedrag, passend bij transparante en integere organisaties. Het belang van (toekomstige) bewoners en andere direct belanghebbenden blijft daarbij voorop staan. De gemeente en huurdersorganisaties hebben een nadrukkelijker positie in de nieuwe code gekregen. De vernieuwde code kent vijf principes. De principes vullen elkaar aan en moeten in samenhang worden bezien. Het belang van (toekomstige) huurders of bewoners staat voorop in principe 1, waar het over waarden en normen gaat die passen bij de maatschappelijke opdracht. Vervolgens behandelt principe 2 de manier waarop bestuur en RvC aanspreekbaar zijn op de resultaten. Principe 3 beschrijft de toetsstenen van geschiktheid voor bestuur en RvC. In principe 4 wordt de dialoog met de (toekomstige) bewoners, gemeente en andere belanghebbende partijen behandeld. En tenslotte wordt in principe 5 aandacht besteed aan het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten. De RvC onderschrijft de code van harte. Alle principes en uitwerkingen van de code worden nageleefd. De governance van de NWS is beschreven in de volgende documenten en staat op de website van de NSW:     

De RvC heeft zich in 2017 ook nog gebogen over de uitwerkingen van alle veranderingen in weten regelgeving in 2015 en 2016. Daarmee is duidelijkheid gekomen over de taken en bevoegdheden van de corporaties. Op enkele onderdelen van de wetgeving was dat niet nog het geval, reden voor een “Veegwet” die per 1 juli 2017 in werking is getreden en die weer aanpassingen met zich brengt, waaronder aanpassingen in de statuten. Dit moet uiterlijk 1 juli 2019 zijn verwerkt. De door de centrale overheid opgelegde grote financiële afdracht (de verhuurdersheffing) is niet aangepast. Wel bestaat nu de mogelijkheid van een vermindering van de afdracht aan de Verhuurdersheffing, gekoppeld aan de bouw van nieuwe woningen. De middelen die hierdoor beschikbaar komen worden ingezet om de nieuwe woningen betaalbaar te houden.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

10.3 Wisseling van de wacht Per 1 mei 2017 is drs. C.H. Van den Bos na het voltooien van zijn tweede en laatste termijn teruggetreden als voorzitter en lid van de RvC. De RvC spreekt hierbij zijn grote dank uit aan de heer Van den Bos voor zijn belangrijke en loyale inzet gedurende de afgelopen (bijna) 8 jaar aan de Noordwijkse Woningstichting. Met veel gezag en kennis van zaken leidde hij de afgelopen periode de Raad van Commissarissen. Op diezelfde datum is de heer Th.J.J. Olierook, ook wegens het bereiken van het einde van de tweede en laatste termijn, afscheid genomen van de RvC. De RvC dankt de heer Olierook voor zijn bijdrage in zijn acht jaar als lid van de RvC. In begin 2016 is het gewenste profiel van de gehele RvC met behulp van een extern wervingsbureau, na afstemming met de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN), vastgesteld. Op basis van dit profiel is eind 2016 de werving van een nieuwe voorzitter en een commissaris gestart. Dit heeft, na toetsing door de Autoriteit Wonen, geleid tot de aanstelling per 1 mei 2017 van de heer L.W. Bartelse tot voorzitter van de Raad van Commissarissen en mevrouw drs. S.E. Van Tol tot commissaris. Eind 2017 is de werving gestart van een nieuw lid van de RvC, voor de invulling van de vacature die op 10 februari 2018 zal ontstaan door het vertrek van mevr. Drs. M. M. Meulman. Zij heeft dan haar tweede en laatste termijn voltooid. Voor de werving van al deze leden is gebruik gemaakt van een bureau voor Werving en Selectie. De Raad heeft besloten voor de nieuwe kandidaat een accent te leggen bij een juridische achtergrond, bij voorkeur met kennis van bouwrecht. Tevens is afgesproken dat in begin 2017 de invulling van de commissies van de RvC aan de nieuwe situatie wordt aangepast. De zo sterk vernieuwde Raad heeft in 2018 de opdracht zich zelf tot een goed team te vormen.

10.4 Vergaderingen van de RVC De Raad heeft in 2017 in totaal vijf maal vergaderd. Daarnaast was er een vergadering met de SHN en tevens een themabijeenkomst met het management van de NWS. De Raad heeft, gezamenlijk met de bestuurder, twee maal per jaar een gesprek met het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Noordwijk. De RvC-leden waren bij alle reguliere vergaderingen aanwezig, met uitzondering van verhindering in geval van ziekte. Naast regelmatig terugkerende onderwerpen als kwartaalrapportages, projectoverzichten, treasuryrapportages en risicoanalyses heeft de RvC zich in 2017 in het bijzonder beziggehouden met de ontwikkeling Assetmanagement en de ontwikkeling van de bouwprojecten. Verder vergadert de voorzitter van de RvC tezamen met een RvC-lid minimaal eenmaal per jaar met de ondernemingsraad. De voorzitter heeft tevens maandelijks overleg met de bestuurder.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

In oktober 2017 vond de Inspectie Governance plaats door de Autoriteit Wonen. Aan de hand van documenten en gesprekken met de Raad van Commissarissen en de bestuurder werd een oordeel gegeven over de kwaliteit van de governance bij de NWS. Het werd een goede beoordeling. De rapportage van de beoordeling is te vinden op onze website. De beide commissarissen die namens de huurders zijn voorgedragen hebben minimaal eenmaal per jaar overleg met de SHN. De RvC heeft veel waardering voor de wijze waarop dit jaar door NWS en SHN samen vorm is gegeven aan samen gedragen huurbeleid voor de komende tijd. Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen, liet de Raad van Commissarissen zich regelmatig mondeling en schriftelijk door het bestuur informeren. Het betrof onder meer de financiële resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen, de wensen en behoeften van belanghebbenden en strategische ontwikkelingen.

10.5 Evaluatie Met de invulling van de vacature van een nieuw lid van de RvC is besloten een ander accent te leggen bij de kennis en ervaring van de RvC-leden. De keuze voor een lid met kennis van (bouw)recht is, gezien de inzet van de NWS een logische aanvulling. Ook is besloten in 2018 de invulling van de drie commissies aan te passen aan de nieuwe RvC. De Raad van Commissarissen heeft in januari 2017 zijn eigen functioneren gedurende het jaar 2017 geëvalueerd. De wettelijke eis is dat deze evaluatie een maal in de twee jaar geschied door de inzet van een externe begeleiding. Dat was voor 2017 weer aan de orde. In de evaluatie is stilgestaan bij thema’s als: het teamgevoel de wederzijds verwachtingen, het verloop van de RvC vergaderingen, de relatie RvC en de bestuurder en de prioriteiten. De RvC heeft zich in 2017 volledig onafhankelijk van zijn taken kunnen kwijten. Alle leden besteden aandacht aan permanente educatie teneinde hun taak naar behoren te kunnen uitoefenen. De leden van de raad namen kennis van de publicaties van de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties (VTW) en van Aedes. Verder woonden enkele leden van de raad speciale workshops bij van de VTW en ander aanbieders.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

10.6 Honorering RvC De beloning van de RvC is met ingang van kalenderjaar 2015 vastgesteld op € 8.000,-per jaar voor een lid van de RvC en op € 12.000,-- voor de voorzitter van de RvC. Er is geen vaste onkostenvergoeding. In de afgelopen jaren heeft geen aanpassing van de beloning plaatsgevonden. Met ingang van 2017 wordt de vergoeding gepresenteerd inclusief de hierover in rekening gebrachte btw. De honorering van de Raad van Commissarissen houdt rekening met de maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van de Noordwijkse Woningstichting. Basis voor de honorering is de “Honoreringscode commissarissen” van de vereniging van toezichthouders woningcorporaties (VTW), alsmede de Wet “Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector” (WNT). De werkingssfeer van deze wet voor woningcorporaties is niet alleen voor bestuurders maar ook voor leden van raden van commissarissen. De honorering voldoet aan de geldende weten regelgeving.

10.7 Commissies binnen de RvC Per 10 februari 2010 heeft de Raad van Commissarissen uit zijn midden de Selectie- en Remuneratiecommissie en Auditcommissie ingesteld. In 2017 is daar de commissie Projecten aan toegevoegd. De taak van de commissies is om de besluitvorming van de Raad van Commissarissen op de drie onderdelen voor te bereiden en de bestuurder te adviseren. De Selectie- en Remuneratiecommissie werkt conform het “Reglement Selectie- en Remuneratiecommissie”. Zij doet voorbereidende activiteiten om de RvC te ondersteunen bij het selecteren van het bestuur en het opstellen en het uitvoeren van het beloningsbeleid van de NWS. Deze commissie richt zich in ieder geval op:      

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

de werking van de interne risicobeheersing en controlesystemen, waaronder het toezicht op de naleving van de relevante weten regelgeving en de werking van de gedragscode; de financiële informatieverstrekking door de corporatie; de naleving van aanbevelingen en de opvolging van opmerkingen van de externe accountant; de relatie met de externe accountant; waaronder in het bijzonder zijn onafhankelijkheid, de bezoldiging en eventuele niet-controlewerkzaamheden voor de corporatie; de financiering van de corporatie; de rol en het functioneren van de interne auditfunctie; indien nodig, het uitbrengen van advies aan de Raad ten behoeve van het opstellen van de voordracht tot benoeming van de externe accountant. het bespreken van de jaarrekening en het accountantsverslag, het jaarverslag, de kwartaalrapportages, de begroting en het ter accordering voorleggen van deze documenten aan de Raad; het - samen met de externe accountant - adviseren van de directie bij het opstellen van het werkplan van de interne auditor en het kennis nemen van de bevindingen van de interne auditor; de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van in- en externe accountants.

In de vergadering van 5 april 2017 was de externe accountant aanwezig voor het bespreken van de rapporten over de jaarrekeningcontrole. Volgens de accountant is één en ander in goede orde verlopen. Een bijzonder thema was in dit jaar de beoordeling van de vastgoedwaarde als gevolg van een stelselherziening. De wijze waarop de marktwaarde in verhuurde staat moet worden berekend was onderwerp van gesprek tussen de diverse accountants in de sector. Hierdoor konden grote verschillen in de waardering ontstaan. De jaarrekening is door deze discussie pas veel later gereedgekomen. Een andere belangrijke taak is dat de commissie de vergaderingen voorbereidt tussen de directeur-bestuurder en de RvC, waarin de jaarrekening, het jaarverslag en de kwartaalrapportages van de corporatie worden besproken. De Auditcommissie werd in 2017 gevormd door drs. M.M. Meulman MBA (Voorzitter) en voor 1 mei de heer TH.J.J.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Olierook en na deze datum drs. S.E. van Tol. De Auditcommissie is in 2017 twee keer bijeengekomen. Andere onderwerpen besproken in de Auditcommissie zijn o.a.:      

In 2017 is met het oog op de bouwontwikkelingen gekozen voor het instellen van een projectencommissie. De Projectencommissie is twee maal gehouden. Onderwerpen waren o.a. De ontwikkeling van het Rederijkersplein, de aankoop van grond en de ontwikkeling van een project op het oude Northgo terrein, de ontwikkeling van 30 tijdelijke woningen aan de Herenweg en de verwerving van grond en de ontwikkeling van een bouwplan aan de Albertus van Velsenstaat. Ook is stilgestaan bij de toekomst van een zevental (gedateerde) complexen.

10.8 Beoordeling bestuurder De Selectie- en Remuneratiecommissie heeft met de bestuurder gesproken over zijn functioneren in algemene zin in 2017, het behalen van de afgesproken doelen voor 2017 en zijn beloning over 2017. De Raad heeft veel waardering voor de inzet van de bestuurder. De effecten van die inzet zijn o.a. zichtbaar in de verbeteringen die in de organisatie zijn doorgevoerd en de wijze waarop ook alle externe regelgeving (tegelijk) binnen de organisatie is opgepakt. Het doel weer te gaan bouwen is bereikt met een eerste project aan het Rederijkersplein. De eerste paal zal net in 2018 worden geslagen. Ook andere projecten staan inmiddels op de rol. De beloning van de bestuurder in 2017 is gebaseerd op de beloningscode van de VTW voor bestuurders van woningstichtingen en voldoet daaraan. De Raad heeft besloten gezien haar positieve oordeel de beloning van de bestuurder met ingang van 1 januari 2018 aan te passen aan de verhoogde bedragen van de beloningscode.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

10.9 Controle financiĂŤle verslaglegging Het bestuur is verantwoordelijk voor de volledigheid en kwaliteit van de openbaar gemaakte financiĂŤle informatie. De RvC ziet erop toe dat het bestuur deze verantwoordelijkheid op de juiste wijze invult. De keuze van de externe accountant is voorbehouden aan de RvC, maar de keuze wordt niet eerder gemaakt dan nadat daarover het advies van het bestuur is ingewonnen. De opdrachtverlening aan de externe accountant tot het uitvoeren van extra controlewerkzaamheden (niet behorend tot de standaard controlewerkzaamheden) geschiedt door de RvC, na overleg met het bestuur. De externe accountant rapporteert zijn bevindingen betreffende het onderzoek van de jaarrekening tegelijkertijd aan bestuur en RvC.

10.10 Gegevens leden RvC De Raad van Commissarissen bestond in 2017 , vanaf de veranderingen per 1 mei, uit vijf leden. Door de invulling van een tweetal zetels door de dames drs. S.E. van Tol en M.M. Meulman voldoet de RvC aan de norm dat tenminste 30 procent moet worden ingevuld door een vrouw. In onderstaand overzicht worden de persoonlijke gegevens van de huidige leden van de RvC weergegeven.

Leeftijd Functie Beroep

Nevenfuncties

L.W. Bartelse

Drs. P. Overduin MCM

Drs. S.E. van Tol

65 Voorzitter Gepensioneerd

60 Lid Zelfstandig ondernemer

51 Lid Directeur Group Accounting, Control Tax ANWB -

Voorzitter v/d Kamer voor de Binnenvisserij

Lid RvT Ons Tweede Thuis (OTT), Aalsmeer

Drs. M.M. Meulman MBA 52 Lid Zelfstandig ondernemer

Drs. H.L.M. van Lente

Lid RvT Amstelwijs Lid RvC Habeko Wonen Hazerswoude

Lid RvC Stadsherstel Den Haag e.o. N.V.

54 Lid Partner Twynstra en Gudde

Lid RvC Rijswijk Wonen

Benoemd Onafhankelijk Aftredend Herbenoembaar

1 mei 2017 Ja 1 mei 2021 Ja

30 augustus 2016 Ja 30 augustus 2020 Ja

1 mei 2017 Ja 1 mei 2021 Ja

10 februari 2010 Ja 10 februari 2018 Nee

Directeur stichting The Hague Humanity Hub 15 maart 2012 Ja 15 maart 2020 Nee

De totale zittingsduur bedraagt conform de Governancecode van juli 2011 maximaal twee zittingstermijnen van vier jaar.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

10.11 Deskundigheid leden RvC De RvC-leden worden mede benoemd op basis van hun deskundigheid. Zij worden geacht deze deskundigheid op peil te houden. Dit gebeurt onder andere door het volgen van opleidingen en het bijwonen van bijeenkomsten en seminars. Door middel van PEpunten kan dit inzichtelijk worden gemaakt. RvC-leden van corporaties die lid zijn van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties moeten in twee jaar tijd tien PEpunten behalen. In onderstaand overzicht is de score voor 2017 weergegeven. Naam RvC-lid Aantal behaalde PE-punten L.W. Bartelse 6 Drs. P. Overduin MCM 2,5 Drs. S.E. Van Tol 3 Drs. M.M. Meulman MBA 38 Drs. H.L.M. van Lente 16

10.12 Integriteit De NWS heeft in 2016 haar Integriteit- en gedragscode en Klokkenluidersregeling geactualiseerd. De Integriteits- en gedragscode wordt jaarlijks tijdens de functioneringsgesprekken met de medewerkers besproken. Alle leden van de huidige raad zijn onafhankelijk van de NWS. Er bestaan geen overlappingen met andere bestuursfuncties. Geen van de commissarissen is of was in het verleden in dienst van de corporatie, onderhoudt een directe of indirecte band met toeleveranciers of afnemers. Geen van de commissarissen verleent andere diensten dan die voortvloeien uit het lidmaatschap van de Raad van Commissarissen of onderhoudt banden met de NWS, hetzij direct, hetzij indirect, buiten het commissariaat. In het verslagjaar was geen sprake van (transacties met) tegenstrijdige belangen waarbij leden van de raad betrokken waren. Het reglement van de raad bevat bepalingen over mogelijk tegenstrijdige belangen. Twee leden Een van de RvC zijn ook actief als commissaris bij andere corporaties. Deze corporaties bevinden zich buiten het werkgebied van de NWS, waardoor er redelijkerwijs geen kans bestaat dat zich een belangenconflict voordoet. De NWS stelt zich op het standpunt dat de sector gebaat is bij samenwerking en informatie-uitwisseling. Dubbelfuncties als hierboven genoemd kunnen daar bepaald toe bijdragen.

10.13 Activiteiten in het verslagjaar Los van de standaardonderwerpen die de RvC conform de statuten dient te behandelen, houdt de RvC een vinger aan de pols door de bestuurder te bevragen over de

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

belangrijke maatschappelijke veranderingen en de implicaties die dat heeft voor het volkshuisvestingsbeleid en de financiële positie van de corporatie. De RvC acht het van eminent belang dat de bestuurder goede relaties onderhoudt met belanghouders in de gemeente. Vandaar dat de resultaten van bestuurlijk overleg met stakeholders een steeds terugkerend onderwerp van gesprek zijn tussen bestuurder en de raad. De RvC heeft in het verslagjaar de volgende besluiten genomen:                 

Benoeming van L.W. Bartelse als nieuwe commissaris van de NWS Aanwijzen van L.W. Bartelse als voorzitter RvC Benoeming van drs. S.E. Van Tol als nieuwe commissaris van de NWS Goedkeuring definitief scheidingsvoorstel Goedkeuring van de financieringsstrategie Instemmen met het huurbeleid Goedkeuring bod prestatieafspraken 2018 Onderzoek Sloop-nieuwbouw/renovatie Kruidhof Goedkeuring project Tijdelijke woningen aan de Herenweg Addendum Reglement Financieel Beleid en Beheer Goedkeuring fase 1 Northgo Goedkeuring begroting 2018 Goedkeuring geactualiseerde prestatieafspraken Vaststellen van een Route naar CO2-neutraliteit in 2050 Goedkeuring Energieconcept Rederijkersplein Opdracht visitatie 2018 Voorgenomen benoeming mw. J. Breedveld als nieuwe commissaris van de NWS

De RvC heeft in september 2017 met het managementteam en de directeur-bestuurder een discussie gevoerd rond het thema assetmanagement. Hiernaast zijn in de RvC-vergaderingen onder andere de volgende onderwerpen besproken: risicomanagement, duurzaamheid, nieuwbouwplannen, tussentijdse rapportages en de huurverhoging. De RvC was verder in februari en mei vertegenwoordigd bij de workshops over het NWShuurbeleid en in juni bij de door de NWS in de Baak georganiseerde regiobijeenkomst “Bouwen van betaalbare sociale huurwoningen en aanbesteding”.

10.14 Verklaring Raad van Commissarissen Het resultaat voor belastingen van de corporatie inclusief deelnemingen over het verslagjaar bedraagt € 22.266.748 positief. Dit is inclusief € 17.770.911 aan niet gerealiseerde waardeveranderingen van de vastgoedportefeuille.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

De Raad van Commissarissen hield in 2017 onder meer toezicht op de zes verantwoordingsvelden van het BBSH. De Raad van Commissarissen maakt daarin duidelijk dat de corporatie een actieve bijdrage levert aan de volkshuisvesting in Noordwijk en de regio. De Raad van Commissarissen verklaart dat de corporatie het uitgangspunt “werkzaam in het belang van de volkshuisvesting” adequaat en duurzaam invult (artikel 11 van het BBSH). De Raad van Commissarissen verklaart dat de corporatie in 2017 haar werkzaamheden binnen het statutair vastgelegde werkgebied heeft uitgevoerd. De Raad van Commissarissen verklaart dat het financiële beleid en beheer is gericht op financiële continuïteit en dat batige saldi worden ingezet voor de volkshuisvesting. De Raad van Commissarissen zegt alle betrokkenen, waaronder de SHN, de gemeente Noordwijk, de ondernemingsraad en de medewerkers dank voor de geleverde inspanningen bij de uitvoering van hun taken en het realiseren van de doelstellingen van de NWS.

Raad van Commissarissen Noordwijkse Woningstichting Noordwijk, Juni 2018.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Deel 2: Jaarrekening 2017

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Balans per 31 december 2017 Activa (bedragen x € 1) 2017

VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen 1 DAEB vastgoed in exploitatie 2 niet-DAEB vastgoed in exploitatie 3 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 4 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal Vastgoedbeleggingen

Materiële vaste activa 5 Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie Totaal Materiële vaste activa

Financiële vaste activa 6 Latente belastingvordering(en) 7 Leningen u/g Totaal Financiële vaste activa Som van de vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 8 Vastgoed bestemd voor de verkoop 9 Overige voorraden Totaal voorraden

Onderhanden projecten Vorderingen 10 Huurdebiteuren 11 Gemeenten 12 Belastingen en premies Sociale verzekeringen 13 Overige vorderingen 14 Overlopende activa Totaal vorderingen

15 Liquide middelen Som van de vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

2016

277.920.086 46.176.398 18.700.475 907.297 343.704.256

291.420.184 14.822.875 19.511.612 520.782 326.275.453

948.697 948.697

819.051 819.051

547.077 4.000.000 4.547.077

516.621 4.000.000 4.516.621

349.200.030

331.611.125

1.250.000 1.250.000

198.300 1.250.000 1.448.300

145.896 208.758 229.811 259.105 843.569

162.487 33.000 138.271 187.363 252.927 774.047

2.462.187

3.485.550

4.555.757

5.707.897

353.755.786

337.319.022

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Passiva (bedragen x â&#x201A;Ź 1) 2017

2016

Na resultaatbestemming Eigen vermogen 16 Herwaarderingsreserve 17 Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

Voorzieningen 18 Latente belastingverplichting Totaal van de voorzieningen

Langlopende schulden 19 Schulden / leningen kredietinstellingen 20 Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken VOV 21 Waarborgsommen Totaal van de Langlopende schulden

Kortlopende schulden 22 Schulden aan kredietinstellingen 23 Schulden aan leveranciers 24 Belastingen en premies sociale verzekeringen 25 Overige schulden 26 Overlopende passiva Totaal van de Kortlopende schulden

TOTAAL PASSIVA

208.199.301 53.071.642 261.270.943

190.428.390 51.130.463 241.558.853

1.680.558 1.680.558

1.770.715 1.770.715

62.508.519 18.700.475 1.379 81.210.373

64.257.201 19.511.612 1.374 83.770.187

5.148.682 699.665 2.100.732 2.171 1.642.662 9.593.913

8.144.668 223.638 112.368 1.738.593 10.219.267

353.755.786

337.319.022

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Winst en verliesrekening over 2017 Bedragen x â&#x201A;Ź1 2017

27 Huuropbrengsten 28 Opbrengsten servicecontracten 29 Lasten servicecontracten 30 Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit 31 Lasten verhuur- en beheeractiviteiten 32 Lasten onderhoudsactiviteiten 33 Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille

34 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 35 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

36 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportfeuille

37 Leefbaarheid 38 Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 39 Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiĂŤle baten en lasten

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN 40 Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening RESULTAAT NA BELASTINGEN

2016

15.667.161 345.702 -360.716 212.393 -1.968.285 -4.151.356 -3.184.539 6.560.358

15.335.799 364.092 -410.666 38.075 -2.787.145 -2.007.410 -2.998.467 7.534.277

2.258.355 -1.619.427 638.928

2.920.940 -2.266.878 654.062

17.770.911 17.770.911

29.300.940 29.300.940

-198.725

-51.497

502.595 -3.007.320 -2.504.724

187.831 -2.919.573 -2.731.742

22.266.748 -2.554.658 19.712.090

34.706.039 -1.747.777 32.958.262

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Kasstroomoverzicht 2017 Bedragen x â&#x201A;Ź 1.000 2017

Operationele activiteiten Ontvangsten: Huren Vergoedingen Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten Saldo ingaande kasstromen

Uitgaven: Erfpacht Personeelsuitgaven: Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfsuitgaven Renteuitgaven Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat Verhuurdersheffing Vennootschapsbelasting Saldo uitgaande kasstromen

Kasstroom uit operationele activiteiten (Des)investeringsactiviteiten MVA ingaande kasstroom A. DAEB en B. niet DAEB activiteiten Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 2.2B Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode Tussentelling ingaande kasstroom MVA

MVA uitgaande kasstroom A. DAEB en B. niet DAEB activiteiten Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden Woningverbetering, woon- en niet woongelegenheden Aankoop, woon- en niet woongelegenheden Investeringen overig Tussentelling MVA uitgaande kasstroom

2016

15.685 357 179 188 16.408

15.296 353 34 172 15.855

40 1.678 3.116 2.574 2.787

40 1.587 1.826 2.455 3.033

2.004 557 12.756 3.652

1.847 1.543 12.331 3.524

1.918

2.644

576 2.494

2.644

395 621 1.134 275 2.425 69 69

37 324 1.505 119 1.985 659 659

4.800

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA Kasstroom uit (des)investeringen Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe door WSW geborgde leningen Uitgaand Aflossing door WSW geborgde leningen Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-9.545 -4.745

7.500 -11.644 -4.144

Mutatie liquide middelen

-1.024

Saldovergelijking Liquide middelen per 1-1 Liquide middelen per 31-12 Mutatie liquide middelen

3.486 2.462 -1.024

3.447 3.486 39

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Grondslagen van waardering in de jaarrekening Algemeen De Noordwijkse Woningstichting is statutair gevestigd te NOORDWIJK aan de van Panhuysstraat 16 en is ingeschreven in het stichtingenregister bij de Kamer van Koophandel onder nummer 28023096. De NWS is als toegelaten instelling geregistreerd onder nummer L 2092.

Regelgeving De Noordwijkse Woningstichting (NWS) heeft de jaarrekening opgesteld met inachtneming van artikel 35 van de Woningwet. Het eerste lid van dit artikel schrijft de toepassing van Titel 9 Boek 2 BW voor, behoudens enkele specifieke uitzonderingen. Behalve de Woningwet zijn tevens het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting en de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting van toepassing. Verder zijn de Beleidsregels toepassing Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) en de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven richtlijnen toegepast, waaronder Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (herzien 2016) in het bijzonder. De jaarrekening is opgemaakt op 9 Mei] 2018.

Oordelen en schattingen Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het bestuur zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen hebben betrekking op de activa in exploitatie (zowel het sociaal als het commercieel vastgoed), de voorzieningen, de waardeverminderingen en de acute en latente belastingen. De hierbij behorende veronderstellingen zijn indien van toepassing vermeld in de toelichting bij de hiervoor genoemde jaarrekeningposten.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Grondslagen van balanswaardering in de jaarrekening Vastgoedbeleggingen Vastgoed in exploitatie (DEAB en Niet-DAEB) Classificatie en kwalificatie

Het vastgoed in exploitatie wordt op objectniveau geclassificeerd naar DAEB (sociaal) en niet-DAEB (commercieel) vastgoed, rekening houdend met de criteria van de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Op grond van deze criteria omvat het sociaal vastgoed de woningen met een huurprijs tot aan de huurliberalisatiegrens (huurtoeslaggrens) op contractdatum, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de EC-beschikking d.d. 15 december 2009. Het commercieel vastgoed omvat volgens de eerder genoemde criteria de woningen met een huurprijs boven de huurliberalisatiegrens (huurtoeslaggrens) op contractdatum, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Complexindeling

Het sociaal vastgoed en het commercieel vastgoed is opgedeeld naar waarderingscomplexen. Een waarderingscomplex is een samenstel van verhuureenheden, dat in principe bestaat uit vergelijkbare verhuureenheden voor wat betreft type vastgoed, bouwperiode en locatie, en dat als één geheel aan een derde partij in verhuurde staat kan worden verkocht. Een waarderingscomplex kan daarom worden gedefinieerd als een aaneengesloten blok verhuureenheden van dezelfde bouwperiode. Alle verhuureenheden van de toegelaten instelling maken deel uit van een waarderingscomplex of zijn een afzonderlijk waarderingscomplex. Het kan voorkomen dat een waarderingscomplex bestaat uit sociaal en commercieel vastgoed. In dat geval wordt, nadat de waarde van het waarderingscomplex is bepaald, de waarde opgesplitst in een deel dat aan het sociaal vastgoed, respectievelijk aan het commerciële deel kan worden toegerekend. Waardering bij eerste verwerking sociaal en commercieel vastgoed

Bij de eerste verwerking wordt het sociaal vastgoed in exploitatie en het commercieel vastgoed in exploitatie gewaardeerd tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, inclusief transactiekosten minus eventuele investeringssubsidies.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Waardering na eerste verwerking

Onroerende zaken in exploitatie worden op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningwet na de eerste verwerking gewaardeerd tegen actuele waarde. Op grond van artikel 31 van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering plaats tegen de marktwaarde. Het Besluit actuele waarde is niet van toepassing. Op grond van artikel 14 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering tegen marktwaarde plaats overeenkomstig de methodiek die is opgenomen in bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 (“Handboek modelmatig waarderen marktwaarde”). Op basis van artikel 31 van het BTIV wordt bij de waardering onderscheid gemaakt naar de volgende categorieën: ‒ woongelegenheden; ‒ bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed (BOG en MOG); ‒ parkeergelegenheden; ‒ intramuraal zorgvastgoed. De NWS hanteert de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde voor woongelegenheden, parkeergelegenheden en intramuraal zorgvastgoed. Dit betreft een modelmatige waardering, waarbij inherent aan het gebruik van de basisversie, sprake is van het risico dat deze waardering in een bepaalde bandbreedte (+/-10%) kan afwijken van de waardering op basis van de full versie van het handboek (waarbij vrijheidsgraden mogen worden aangepast en een taxateur betrokken is). Voor MOG en BOG hanteert NWS de full versie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde. Bij de waardering van het vastgoed worden een doorexploiteer- en een uitpondscenario onderscheiden. De marktwaarde is de hoogste van beide waarderingen. Het handboek volgt de netto contante waarde methode, de DCF-methode. Via de DCF-methode worden de toekomstige inkomende en uitgaande kasstromen contant gemaakt naar het heden aan de hand van een disconteringsvoet, inclusief de eindwaarde die de geschatte opbrengstwaarde is van het vastgoed aan het einde van de DCF-periode. Hierbij wordt verondersteld dat de jaarbedragen medio het jaar ontvangen, respectievelijk betaald worden. De berekening van de netto contante marktwaarde wordt bij alle typen vastgoed uitgevoerd voor een exploitatieperiode van vijftien jaar. De bepaling van de toekomstige inkomende en uitgaande kasstromen vindt bij woongelegenheden en parkeergelegenheden plaats aan de hand van twee scenario’s: enerzijds op basis van het doorexploiteerscenario en anderzijds op basis van het uitpondscenario. Bij BOG, MOG en intramuraal vastgoed is alleen het doorexploiteerscenario van toepassing. Na eerste verwerking wordt een waardevermindering of ‒ vermeerdering van de marktwaarde van onroerende zaken in exploitatie verantwoord in de winst-en-

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

verliesrekening van de periode waarin de wijziging zich voordoet. De waardevermindering of ‒ vermeerdering wordt separaat tot uitdrukking gebracht en in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen. Deze waardevermindering of -vermeerdering bestaat uit aanpassingen in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde en uit ontwikkelingen van de woningmarkt en huurportefeuille van de corporatie. Tevens is bij toepassing van de basisversie sprake van een portefeuillewaardering in plaats van complexwaardering, waardoor er tevens een bepaalde onnauwkeurigheid kan bestaan in de allocatie binnen het eigen vermogen tussen de herwaarderingsreserve en de overige reserves. Uitgaven na eerste verwerking

Uitgaven na eerste verwerking ten behoeve van het complex aangaande het sociaal en commercieel vastgoed, die voldoen aan de algemene activeringscriteria worden geactiveerd tegen kostprijs en vervolgens getoetst aan het verschil in marktwaarde van het complex vóór en na deze uitgaven. Het marktwaardeverschil wordt in het actief verwerkt als een waardevermindering of -vermeerdering en in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen. Herwaarderingsreserve

Jaarlijks wordt op balansdatum de marktwaarde van onroerende zaken in exploitatie opnieuw bepaald. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de marktwaarde van het worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Voor het positieve verschil tussen de marktwaarde van het waarderingscomplex en de initiële verkrijgings- of vervaardigingsprijs, zonder rekening te houden met enige afschrijving of waardevermindering, wordt een herwaarderingsreserve gevormd. Het expliciet opnemen van een herwaarderingsreserve in de balans als onderdeel van het eigen vermogen benadrukt voor de gebruiker van de jaarrekening dat een deel van het eigen vermogen op het waarderingsmoment nog niet gerealiseerd is. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van de bestede externe kosten en de hieraan direct toerekenbare kosten. Afschrijvingen

Op de onroerende zaken in exploitatie gewaardeerd op marktwaarde wordt niet afgeschreven. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

Voor onroerende zaken in exploitatie die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) door de corporatie wordt overgedragen aan derden, waarbij de regeling kwalificeert als financieringstransactie, eindigt het eigen gebruik en wordt het vastgoed gerubriceerd als vastgoed verkocht onder voorwaarden. De onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden gewaardeerd op de getaxeerde leegwaarde onder aftrek van de contractuele korting. Een eventuele waardevermeerdering of – vermindering van de boekwaarde van de onroerende zaken op het moment van de herclassificatie wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Na eerste verwerking vindt waardering plaats tegen de getaxeerde leegwaarde na aftrek van de in het VOV-contract overeengekomen korting. De leegwaarde wordt jaarlijks opnieuw geschat. Waardeveranderingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. De regeling kwalificeert als een financieringstransactie indien niet alle belangrijke economische voor- en nadelen zijn overgedragen. Dit is in het kader van een regeling VOV doorgaans het geval indien sprake is van een terugkoopplicht dan wel een terugkooprecht tegen een significant lagere terugkoopprijs dan de verwachte reële waarde op terugkoopmoment. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde heeft de corporatie een terugkoopverplichting, die jaarlijks wordt gewaardeerd op de bij overdracht ontstane terugkoopverplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden inzake terugkoop waaronder de deling van de jaarlijkse waardeontwikkeling van de woning in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt als verplichting op de balans opgenomen zonder rekening te houden met de tijdswaarde van geld aangezien inschatting van het tijdstip waarop terugkoop in de toekomst zal plaatsvinden, mede gelet op de onbeperkte terugkooptermijn, niet goed mogelijk is. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. De waardeveranderingen ter zake van de woningen verkocht onder voorwaarden (na herclassificatie) en die ter zake de terugkoopverplichtingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. Ultimo boekjaar wordt het verschil (indien positief) tussen de dan opnieuw vastgestelde leegwaarde na aftrek van contractuele korting en de ‒ gefixeerde ‒ boekwaarde op moment van herclassificatie op basis van de oude grondslag verwerkt in een herwaarderingsreserve.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed

Dit betreft lopende investeringen in nieuwe complexen (nieuwbouw) en bestaande complexen (woningverbetering, herstructurering, zie hiervoor tevens de grondslag onder uitgaven na eerste verwerking hiervoor). De waardering bij eerste verwerking is tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs), rekening houdend met eigen ontwikkelingskosten en overige hieraan direct toerekenbare kosten. De waardering na eerste verwerking van het vastgoed in ontwikkeling is tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De marktwaarde wordt bepaald met behulp van geprognosticeerde kasstromen op basis van aannames zoals hiervoor toegelicht onder vastgoed in exploitatie onder Waardering na eerste verwerking. Indien gerede twijfel bestaat of de reeds bestede kosten terugverdiend kunnen worden, wordt het vastgoed tegen de lagere marktwaarde van het project in het bestaande ontwikkelingsstadium gewaardeerd en wordt het nadelig verschil in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen. In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is dan de marktwaarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds bestede kosten en wordt voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele investeringen en herstructureringen. De afwaardering van de bestede kosten tot nihil wordt in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen. Grondposities

Ingenomen grondposities (al dan niet met opstallen) worden aangeschaft met het oog op (her)ontwikkeling van toekomstige sociale huurprojecten. De grondposities worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de kostprijs en bijkomende kosten. Na eerste verwerking worden de grondposities gewaardeerd tegen de kostprijs of lagere marktwaarde, welke de huidige marktverhoudingen omtrent de verwachte woningbouwwaarde van de grond weerspiegelt. De veranderingen in de marktwaarde worden in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Er zijn geen rentekosten in de, tegen de vervaardigingsprijs gewaardeerde, materiële vaste activa opgenomen. De materiële vaste activa worden als volgt lineair afgeschreven op basis van de geschatte economische levensduur rekening houdend met de restwaarde: ‒ de terreinen worden niet afgeschreven; ‒ de bedrijfsgebouwen over twintig jaar; ‒ de overige materiële vaste activa over vijf tot tien jaar. Met ingang van het boekjaar is voor de afschrijvingstermijnen van ict-investeringen aansluiting gezocht bij de fiscaal toe te passen methodiek (gebruiksduur ten minste 60 maanden). Tot en met het vorig boekjaar werd uitgegaan van een veronderstelde economische levensduur van 3 jaar bij (het merendeel van) ict-investeringen. In de kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen, zodra deze kosten zich voordoen en aan de activeringscriteria is voldaan. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Buiten gebruik gestelde materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de kostprijs dan wel de lagere opbrengstwaarde. Een materieel vast actief wordt niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. De bate of last die voortvloeit uit de desinvestering wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Financiële vaste activa Latente belastingvorderingen

Voor de waardering en verwerking van latente belastingvorderingen wordt verwezen naar de afzonderlijke paragraaf Belastingen. Vorderingen

De aan een collega corporatie verstrekte lening (u/g) is bij eerste verwerking opgenomen tegen de nominale waarde. De jaarlijkse renteopbrengst is in de winst en verliesrekening als “opbrengst van vorderingen die tot de vaste activa behoren en van effecten” verantwoord.

Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop

Dit betreft teruggekochte woningen uit hoofde van een terugkoopplicht, bestemd voor verkoop. De waardering van de teruggekochte woningen met een terugkoopplicht vindt plaats op moment van verkrijging tegen de marktwaarde na aftrek van de contractuele korting, hetgeen tevens de verkrijgingsprijs is voor de waardering als voorraad, en na eerste verwerking rekening houdend met de lagere opbrengstwaarde. De lagere opbrengstwaarde is de verwachte verkoopprijs en wordt bepaald op basis van taxaties dan wel recente verkooptransacties van referentiewoningen onder aftrek van kosten voor verkoop. Overige voorraden

De voorraad onderhoudsmaterialen wordt gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs of lagere opbrengstwaarde.

Vlottende vorderingen De verstrekte leningen en overige vorderingen die geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille, worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met transactiekosten en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs minus benodigde voorziening voor oninbaarheid.

Liquide middelen Onder liquide middelen worden verstaan kasmiddelen, de tegoeden op bankrekeningen en wissels en cheques. Liquide middelen worden gewaardeerd op basis van nominale waarde.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Voorzieningen Voorziening latente belastingen

Voor de waardering en verwerking van de voorziening latente belastingen wordt verwezen naar de afzonderlijke paragraaf Belastingen.

Belastingen Acute belastingen

De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat uitgaande van het geldende belastingtarief, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten, de vaststellingsovereenkomst (VSO) en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. De belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien is voldaan aan de algemene voorwaarden voor saldering. Latente belastingen Voor alle belastbare tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale balanswaardering, wordt een latente belastingverplichting opgenomen. Voor alle verrekenbare tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale balanswaardering en voor beschikbare voorwaartse verliescompensatie wordt een latente belastingvordering opgenomen voor zover er latente verplichtingen tegenover staan, of het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen onder de financiële vaste activa respectievelijk voorzieningen. De waardering van latente belastingverplichtingen en -vorderingen wordt gebaseerd op de fiscale gevolgen van de door de groep, per balansdatum, voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling van activa, voorzieningen, schulden of overlopende passiva. Latente vorderingen worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten zullen zijn die voor realisatie van het tijdelijk verschil dan wel compensabele verliezen kunnen worden aangewend. Hierbij wordt uitgegaan van het geldende belastingtarief. De latente belastingverplichtingen en vorderingen worden gewaardeerd tegen contante waarde. De latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien een in rechte afdwingbaar recht bestaat om actuele belastingvorderingen te salderen met actuele belastingverplichtingen en de uitgestelde belastingverplichtingen verband houdend met winstbelastingen die betrekking hebben op dezelfde fiscale eenheid en door dezelfde belastingautoriteit worden geheven.

Langlopende schulden Bij de eerste opname van langlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met direct daaraan toe te rekenen transactiekosten.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

De langlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Kortlopende schulden Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. Financiële verplichtingen behoren tot de handelsportefeuille, indien deze zijn verworven of aangegaan met het doel deze verplichtingen op korte termijn te verkopen. Deze categorie wordt na de eerste waardering gewaardeerd tegen reële waarde zonder aftrek van eventuele transactiekosten bij vervreemding. Baten of lasten die voortvloeien uit veranderingen in de reële waarde worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Grondslagen van resultaatbepaling in de jaarrekening Algemeen Baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben voor zover deze gerealiseerd zijn. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarden voor het opnemen van voorzieningen. Bijzondere baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, worden op grond van aard, omvang of het incidentele karakter afzonderlijk toegelicht teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en met de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk toegelicht. De winst-en-verliesrekening wordt zoals voorgeschreven in de Woningwet, gepresenteerd op basis van de functionele indeling, op basis van het op 25 oktober 2017 door het ministerie van Wonen en Rijksdienst uitgevaardigde modellenbesluit.

Huuropbrengsten Opbrengsten uit de levering van (huur)diensten worden verantwoord naar rato van de geleverde prestaties. De huuropbrengsten zijn het resultaat van het gevoerde huurprijsbeleid van de NWS, rekening houdend met de door het Rijk bepaalde kaders (zoals maximale huurverhoging, maximaal redelijke huur en maximale huursomstijging) en onder aftrek van huurderving wegens leegstand en oninbaarheid.

Opbrengsten en lasten servicecontracten De opbrengsten servicecontracten betreffen vergoedingen van huurders boven de netto huurprijs voor leveringen en diensten (zoals energie, water, huismeesters, schoonmaakkosten, glasverzekering). De opbrengsten worden verminderd met derving wegens oninbaarheid. De kosten van de leveringen en diensten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten.

Lasten verhuur en beheeractiviteiten Hier worden zowel de directe lasten voor de verhuur en beheeractiviteiten als de indirecte lasten via de kostenverdeelstaat verantwoord.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Lasten onderhoudsactiviteiten De werkelijke onderhoudskosten voor dagelijks- en mutatieonderhoud en planmatig onderhoud worden ten laste van de exploitatie gebracht. Het dagelijks- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in de kosten van derden en de kosten van eigen dienst. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare uitgaven wanneer geen sprake is van waardevermeerdering van het actief. Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen.

Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Hieronder worden verantwoord de verhuurdersheffing, de kosten gerelateerd aan het niet kunnen incasseren van vorderingen op huurders anders dan huur en andere exploitatiekosten die niet tot een meer specifieke kostensoort behoren. De NWS verwerkt de overheidsheffingen zoals onroerendezaakbelasting en verhuurderheffing op het moment dat aan alle voorwaarden voor de overheidsheffing is voldaan.

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille De post Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de toerekenbare verkoop- en organisatiekosten en de geactiveerde waarde met betrekking tot het vastgoed. Opbrengst uit verkoop van vastgoed wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt als alle belangrijke rechten op economische voordelen alsmede alle belangrijke risicoâ&#x20AC;&#x2122;s met betrekking tot de activa zijn overgedragen aan de koper, het bedrag van de opbrengst op betrouwbare wijze kan worden bepaald en ontvangst van de opbrengst waarschijnlijk is. Op basis van deze criteria wordt onder deze post de verkoopopbrengst van vastgoed in exploitatie onder aftrek van verkoopkosten en de boekwaarde verantwoord. De boekwaarde is op basis van de marktwaarde. Verder wordt hieronder verantwoord de verkoopopbrengst van onder VOV teruggekochte en vervolgens zonder voorwaarden doorverkochte woningen onder aftrek van de boekwaarde. De boekwaarde is de marktwaarde op terugkoopmoment onder aftrek van de contractuele korting. Gerealiseerde verkoopresultaten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Woningen verkocht onder voorwaarden worden niet in het resultaat verantwoord in het geval de belangrijkste economische voor- en nadelen niet zijn overgedragen aan de koper. Dergelijke transacties worden verantwoord als financieringstransactie. Verwezen wordt naar de post Vastgoed verkocht onder voorwaarden in de grondslagen van balanswaardering.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Hieronder zijn begrepen de overige waardeveranderingen en de waardeveranderingen met betrekking tot de vastgoedportefeuille bestaande uit vastgoed in exploitatie, vastgoed in ontwikkeling, vastgoed verkocht onder voorwaarden en vastgoed bestemd voor verkoop. Nietgerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van het vastgoed bestemd voor verkoop in het verslagjaar.

Netto resultaat overige activiteiten Hieraan zijn de opbrengsten en kosten van een Warmte- en Koudopslaginstallatie (WKO), beheer voor derden en VvE-beheer als ook opbrengsten zendmasten en erfpachtopbrengsten toegerekend.

Overige organisatiekosten De opbrengsten en kosten die niet toerekenbaar zijn (ook niet na toerekening van indirecte kosten), worden opgenomen onder Overige organisatiekosten. Voorbeelden hiervan zijn (een deel van) de (salaris)kosten van het management en de raad van commissarissen.

Leefbaarheid Onder deze post zijn leefbaarheidsuitgaven inzake sociale activiteiten en fysieke activiteiten opgenomen. De uitgaven inzake sociale activiteiten omvatten wijk gebonden uitgaven voor ondersteuning van bewonersinitiatieven, gebiedsgericht personeel (zoals leefbaarheidscoรถrdinator, wijkbeheerder, huismeester), leefbaarheidsonderzoeken en uitgaven voor activiteiten zoals welkomstbijeenkomsten nieuwe bewoners, bestrijding woonoverlast, buurtbemiddeling, opvang van dak- en thuislozen, schuldsaneringen, tweede kansbeleid et cetera. De uitgaven inzake fysieke activiteiten omvatten wijk gebonden uitgaven voor buurtcentra, bijzondere gebouwen (zoals wijksteunpunten, buurtposten, HOED), onderhoud groenvoorziening, speeltoestellen, beveiliging openbare ruimte, cameratoezicht, schoonmaakacties et cetera en uitgaven voor activiteiten zoals inbraakbeveiliging, brandpreventie, verlichting achterpad, afsluiting portieken et cetera.

Rentebaten en rentelasten Rentebaten worden tijdsevenredig in de winst-en-verliesrekening verwerkt rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk. Rentelasten worden toegerekend aan de opeenvolgende verslagperioden naar rato van de resterende hoofdsom. (Dis)agio en aflossingspremies worden als rentelast aan de opeenvolgende verslagperioden toegerekend zodanig dat tezamen met de over de lening verschuldigde rentevergoeding de effectieve rente in de winst-en-verliesrekening wordt verwerkt en in de balans de amortisatiewaarde van de schuld. Periodieke rentelasten en soortgelijke lasten komen ten laste van het jaar waarover zij verschuldigd worden.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Personeel Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers respectievelijk de belastingautoriteit. De NWS neemt een verplichting op als de NWS zich aantoonbaar onvoorwaardelijk heeft verbonden om een ontslag- of transitievergoeding te betalen. Als het ontslag onderdeel is van een reorganisatie neemt de groep de kosten van een ontslag- of transitievergoeding op in een reorganisatievoorziening.

Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend op basis van het in de winst-en-verliesrekening verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met de wijzigingen in de latente belastingvorderingen en â&#x20AC;&#x201C; schulden uit hoofde van respectievelijk wijzigingen in het belastingtarief, herbeoordeling van de mogelijkheid tot realisatie van latente belastingvorderingen of een wijziging van de verwachte realisatie van een actief- of passiefpost. De aldus bepaalde belastingpost wordt in de winst-en-verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Toelichting op de balans Vastgoedbeleggingen Het als vastgoedbelegging gekwalificeerde bezit is als volgt opgebouwd. 2017 277.920.086 46.176.398 18.700.475 907.297 343.704.256

1. DAEB vastgoed in exploitatie 2. niet-DAEB vastgoed in exploitatie 3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal

2016 291.420.184 14.822.875 19.511.612 520.782 326.275.453

1 DAEB vastgoed in exploitatie + 2 niet-DAEB vastgoed in exploitatie Onderdeel

Boekwaarde 01-01 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 01-01 Opleveringen Investeringen - Aankoop woningen - Na investeringen bestaand bezit Desinvesteringen Herclassificatie onroerende zaken Aanpassingen van de reële waarde Overige mutaties Subtotaal mutaties Boekwaarde 31-12 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 31-12

1. DAEB vastgoed in exploitatie DAEB 2017 2016 108.388.188 183.031.996 291.420.184

108.501.492 154.429.792 262.931.284

2. niet DAEB vastgoed in exploitatie 2017 2016 7.426.480 7.396.395 14.822.875

7.992.347 6.697.659 14.690.006

681.195

906.512

839.911 363.206 -1.121.382 -27.166.717 13.584.884

-794.499 28.602.204

27.166.717 4.186.026

-1.472.379 698.736

-13.500.098

28.488.900

31.353.523

132.869

98.667.090 179.252.996 277.920.086

108.388.188 183.031.996 291.420.184

17.695.599 28.480.799 46.176.398

7.426.480 7.396.395 14.822.875

779

DAEB vastgoed in exploitatie (1.) en niet DAEB vastgoed in exploitatie (2.) De waardemutatie van het vastgoed in exploitatie kent de volgende oorzaken; - Toevoeging van 5 aangekochte VoV woningen aan het DAEB bezit voor een aankoopprijs van in totaal € 839.911. Naast deze woningen is in 2017 nog een VoV woning aangekocht, welke binnen het jaar weer is doorverkocht. - De investeringen aan de bestaande woningvoorraad, in het kader van verduurzaming van het bezit, bedroegen circa € 364.000. Dit is na aftrek van circa € 160.000 (deels nog te) ontvangen subsidie.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Uit het bestaande bezit zijn 5 woningen verkocht in 2017. De hiervoor opgeofferde waarde bedroeg € 1.121.000 (€ 489.573 historisch). De herclassificatie van 255 verhuureenheden per 1 januari op basis van het definitieve scheidingsvoorstel betekende een waardemutatie van daeb naar nietdaeb van € 27.166.717. De actualisatie van de marktwaarde per 31 december 2017 op basis van de in het “handboek modelmatig waarderen marktwaarde” betekent een toename van € 17.771.000 ten opzichte van 2016.

Ontwikkeling marktwaarde In de Woningwet is opgenomen dat toegelaten instellingen volkshuisvesting hun bezit op marktwaarde moeten waarderen. Door de waardering van de onroerende zaken in exploitatie tegen marktwaarde wordt inzicht gegeven in de mogelijke verdiencapaciteit van de vastgoedportefeuille van NWS. De marktwaarde geeft, rekening houdend met de uitgangspunten van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde, het bedrag op balansdatum weer waartegen het vastgoedbezit op de vrije markt kan worden vervreemd tussen ter zake goed geïnformeerde partijen die tot een transactie bereid zijn. De actuele waarde (bepaald op basis van de marktwaarde in verhuurde staat volgens het handboek modelmatig waarderen) van het vastgoed in exploitatie is in het boekjaar met € 17,8 miljoen toegenomen. De verklaring van deze mutatie is in onderstaande tabel gegeven; Bedragen x € 1.000 Modelmatige aanpassingen - Effect modelaanpassing marktwaarde (incl effect prijsinflatie, loonstijging en bouwkostenstijging)

€

11.566

Voorraadmutaties verslagjaar - Verkoop 2017 - Aankoop 2017 Subtotaal voorraadmutaties

€ € €

-2.023 996 -1.026

Waardeaanpassing door mutatie basisgegevens - Waardeaanpassing door mutatie WOZ-waarde - Waardeaanpassing door mutatie huur - Waardeaanpassing door mutatie mutatiegraad - Waardeaanpassing door mutatie overige basisgegevens Subtotaal waardeaanpassing door mutatie basisgegevens

€ € € € €

8.712 7.044 -932 -420 14.404

Parameter aanpassingen Leegwaardestijging Markthuurstijging Disconteringsvoet Exit Yield Subtotaal parameter aanpassingen

€ € € € €

1.196 47 -3.005 -5.329 -7.091

Waardemutatie Bog/Mog/Zog (taxatie)

€

Totaal waardeaanpassing marktwaarde 2017 Marktwaarde ultimo 2016 Marktwaarde ultimo 2017

€ € €

17.853 306.243 324.096

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Bij het bepalen van de marktwaarde in verhuurde staat is gebruik gemaakt van meerdere macro economische parameters en of schattingen volgens het handboek modelmatig waarderen marktwaarde. De marktwaarde van de onroerende zaken in exploitatie bevat de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen voor een periode van 15 jaar (Discounted Cash Flow methode). Deze toekomstige kasstromen worden bepaald aan de hand van een doorexploitatie- en een uitpondscenario. • Bij het uitpondscenario is de veronderstelling dat bij mutatie tot verkoop van individuele woningen tegen leegwaarde wordt overgegaan. • Bij het doorexploitatiescenario is de veronderstelling dat het volledige complex in exploitatie blijft gedurende de DCF-periode. Bij mutatie wordt de huur aangepast naar de markthuur of de maximale huur, afhankelijk of de woongelegenheid bij mutatie is te liberaliseren. • Indien de maximale huur lager dan of gelijk is aan de huurliberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur het minimum van de markthuur en de maximale huur volgens het woningwaarderingsstelstel. • Indien de maximale huur hoger is dan liberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur de markthuur. Parameters woongelegenheden Onderdeel Prijsinflatie Looninflatie Bouwkostenstijging Leegwaardestijging

2.016

5,2%

2.017 1,3% 1,6% 1,6% 8,0%

2018 1,3% 2,2% 2,2% 5,0%

2019 1,5% 2,2% 2,2% 2,0%

2.020 1,7% 2,2% 2,2% 2,0%

2021 ev 2,0% 2,5% 2,5% 2,0%

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Bedrijfswaarde informatie De bedrijfswaarde bedraagt DAEB vastgoed niet-DAEB vastgoed Totaal

31-12-2017

31-12-2016

109.404.917 22.847.376 132.252.293

119.728.887 9.969.997 129.698.884

De mutatie bedrijfswaarde is in onderstaande verloopstaat gegeven Bedragen x â&#x201A;Ź 1.000 Onderdeel Bedrijfswaarde begin boekjaar Autonome ontwikkeling Vrijval kasstromen + jaar opschuiven Voorraadmutatie verslagjaar Verkoop Aankoop Classificatiewijziging Parameterwijzigingen Indexaties Wijziging exploitatiebeleid Huuropbrengst (- huurderving) Onderhoudslasten Personeelslasten Verhuurdersheffing Restwaarde Overige bedrijfsbaten en -lasten Wijziging (des)investeringsbeleid Verkoop Bedrijfswaarde eind boekjaar

DAEB 119.729

Niet DAEB 9.970

Totaal 129.699

2.236

-11

2.225

-794 237 -13.061

13.061

-794 237 -

4.271

397

-5.559 -1.868 -1.258 238 -63 4.776

163 -257 -227 -180 -9 395

4.668 -5.396 -2.125 -1.485 58 -72 5.171

521 109.405

-455 22.847

66 132.252

Uitgangspunten bedrijfswaarde Omdat de doelstelling van NWS is om te voorzien in passende huisvesting voor hen die daar niet zelf in kunnen voorzien en op relatief beperkt aantal woningen zal verkopen, betekent dit dat slechts een deel van de in de jaarrekening verantwoorde marktwaarde in de toekomst zal worden gerealiseerd. De bedrijfswaarde sluit aan op het beleid van NWS en beoogt inzicht te geven in de verdiencapaciteit van haar vastgoed uitgaande van dit beleid. In het bestuursverslag is een beleidsmatige beschouwing opgenomen over het verschil tussen de marktwaarde en de bedrijfswaarde van de onroerende zaken in exploitatie. De bedrijfswaarde van de onroerende zaken in exploitatie wordt gevormd door de contante waarde van de kasstromen uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende exploitatieperiode van de complexen. De bedrijfswaarde is bepaald overeenkomstig de voorgeschreven

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

parameters en richtlijnen van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). De bedrijfswaarde is gebaseerd op doorexploitatie van de onroerende zaken totdat het vastgoed door sloop teniet gaat. Hierbij wordt een restwaarde voor de grond ingerekend afgeleid van de huidige bestemming van het vastgoed (i.c. lange termijnverhuur). De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van het bestuur weergeven van zijn beleid en de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende economische levensduur van het complex. Deze veronderstellingen zijn nader geconcretiseerd in de onderstaande uiteenzetting van de gehanteerde uitgangspunten. De kasstroomprognoses zijn voor de eerste vijf jaar gebaseerd op de intern geformaliseerde meerjarenbegroting waarbij voor de verwachte kosten van contractueel aangegane onderhoudsverplichtingen, erfpacht en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar de contractperiode is ingerekend. De kosten van planmatig en groot onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjarenonderhoudsbegroting onderkende cycli per component. Voor latere jaren worden de kasstroomprognoses geschat door extrapolatie van de meerjarenbegroting gebruikmakend van een vast groeipercentage voor inflatie en huurstijging. De voor de bedrijfswaardebepaling gehanteerde uitgangspunten zijn in onderstaande tabellen getoond. Stijgingsfactoren Prijsinflatie Loon/bouw/onderhoudindex Jaarlijkse huurverhoging Boveninflatoire huurverhoging * Inkomensafhankelijke huurverhoging Huurderving (in % huuropbrengst) Verhuurdersheffing (% WOZ waarde)

2017 2018 1,4% 1,4% 1,7% 2,2% Prijsinflatie voorgaand jaar 1,0% 0,25% 0,4% 0,543% 0,591%

2019 1,5% 2,2%

2020 1,6% 2,2%

2021 1,6% 2,5%

2022 1,8% 2,5%

2023 ev 2,0% 2,5%

0,8%

0,6%

0,3%

0,591%

0,592%

0,593%

0,517%

Volumeparameters Huuropbrengsten Mutatieonderhoud (per mutatie) Storingsonderhoud Zakelijke lasten - Gemeentelijke heffingen Zakelijke lasten - overige

contracthuur ultimo 2017 3.168 4.488 prijspeil 2017 Meerjarenonderhoudsbegroting 2018 Basis aanslag gemeentelijke heffingen 2017 per woning. Premie opstalverzekering 2017 / contributie koepel

Discontering Disconteringsvoet Contantmakingsperiode:

5% medionummerando (gelijk aan 2016) Geschatte resterende economische levensduur per complex, met een minimum van 15 jaar, voor zover geen plannen tot sloop of verkoopplannen zijn geconcretiseerd.

WOZ waarde Op basis van de aanslagen gemeentelijke heffingen 2017, vastgesteld conform de wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) vertegenwoordigt het bezit een waarde van â&#x201A;Ź 440.321.000.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

3 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onderdeel

3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

2017 Boekwaarde 01-01 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 01-01 Opleveringen Investeringen - Aankoop woningen - Na investeringen bestaand bezit Desinvesteringen Herclassificatie onroerende zaken Aanpassingen van de reĂŤle waarde Overige mutaties Subtotaal mutaties Boekwaarde 31-12 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 31-12

2016

19.352.714 158.898 19.511.612

19.463.914 1.158.062 20.621.976

199.600

843.200

-1.284.499

-954.400

273.762 -811.137

-301.548 -412.748

18.267.815 432.660 18.700.475

19.352.714 158.898 19.511.612

In 2017 is van 7 woningen het maatschappelijk eigendom (MGE) beĂŤindigd. 6 woningen zijn van de particuliere eigenaren aangekocht. 5 hiervan zijn toegevoegd aan de eigen exploitatie. 1 woning is zonder MGE beklemming doorverkocht, terwijl van 1 woning de MGE beklemming door de zittende eigenaar is afgekocht. Een eind 2016 aangekochte woning is in 2017 verkocht met MGE clausule. Actualisatie van de waarde per balansdatum is gerelateerd aan de waardeontwikkeling zoals deze op basis van de mutatie van WOZ waarde in het jaar is geconstateerd.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

4 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

In het boekjaar 2017 zijn de kosten van projecten in ontwikkeling gemuteerd met € 386.515. In onderstaande tabel zijn de projectuitgaven ultimo 2017 weergegeven. Projectlokatie Rederijkersplein Northgo Totaal

Grond

Bouw

Bijkomend

430.000 430.000

425.938 51.360 477.297

Totaal 855.938 51.360 907.297

Waarvan in 2017 338.928 47.587 386.515

Er is in 2017 geen bouwrente aan de lopende projecten toegerekend.

Materiële vaste activa 5 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie Verkrijgingsprijs Cumulatieve afschrijving en Boekwaarde 01-01 Investeringen Desinvesteringen Afschrijving desinvesteringen afschrijving voorgaande jaren Afschrijvingen Totaal mutatie Verkrijgingsprijs Cumulatieve afschrijving en Boekwaarde 31-12

Gebouw 2.047.956 -1.410.645 637.310

Inventaris 272.966 -256.565 16.401

1.659

Vervoermi dd

2017 3.815.033 -2.995.981 819.051

2016 3.817.237 -2.673.263 1.143.974 101.818 -110.458 110.458

10.651 -60.373 250.610

325.534 10.651 -206.541 129.644

1.671.245 -1.346.727 324.518

4.140.567 -3.191.871 948.697

3.815.033 -2.995.981 819.051

Automa tis .

123.199 -31.765 91.434

1.370.912 -1.297.005 73.908

23.276

267

300.333

-123.253 -121.594

-7.631 15.645

-15.284 -15.017

2.049.615 -1.533.899 515.716

296.241 -264.196 32.046

123.466 -47.049 76.417

-313.152 -211.334

Afschrijvingen De afschrijvingen op de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn bepaald volgens de lineaire methode rekening houdend met een eventuele restwaarde, onder toepassing van de componentenbenadering en gebaseerd op de volgende verwachte gebruiksduur: - Bedrijfsterreinen; geen afschrijving - Automatisering; 5 jaar (ERP systemen; 10 jaar) - Bedrijfsauto's; 7 jaar - Kantoorinventaris; 10 jaar. - Kantoorgebouw (componentbenadering); grond; n.v.t. casco; 50 jaar installaties; 25 jaar Van de investeringen ten dienste van de exploitatie heeft in 2017 het merendeel bestaan uit ICT aanschaffingen voor ruim € 300.000. Hiervan was vervolgens € 256.000 het gevolg van de implementatie van het nieuwe ERP systeem Aareon en de hierbij benodigde Microsoft licenties van € 58.000. De (vervangings) aanschaf van hardware (pc’s, monitoren, i-pads) veroorzaakt de resterende € 44.000. Aanschaf van divers

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

kantoormeubilair ad € 23.000 en een tweetal nagekomen posten (schilderwerk en scooterbelettering) op investeringen in 2016 completeren het totaal. Met de afschrijving 2017 wordt aangesloten bij de fiscaal gehanteerde methodiek en termijnen. Hiertoe is een correctie (terugname) op de afschrijving voorgaande jaren toegepast. Verzekerde waarde: Het wagenpark en de inventaris zijn verzekerd tegen aanschaf- / vervangingswaarde: Het kantoorgebouw van Panhuysstraat 16 is verzekerd tegen brand- en stormschade voor € 1.2324.500 (peil 2017). De aanwezige inventaris is verzekerd tegen aanschaf- / vervangingswaarde voor circa € 427.500 (peil 2016 met jaarlijkse indexatie). Voor het bedrijfswagenpark is een verzekering tegen WA + uitgebreid casco (zgn. all-risk) aanwezig. Vervanging tegen actuele waarde (circa € 131.000 ultimo 2016) is hierin begrepen. De waarde van het kantoorpand op basis van de WOZ aanslag 2017 (peildatum 1-1-2016) bedroeg € 716.000.

Financiële vaste activa 6 Latente belastingvordering(en) 7 Leningen u/g Totaal

2017 547.077 4.000.000 4.547.077

2016 516.621 4.000.000 4.516.621

6 Latente belastingvorderingen

Betreft de lange termijn belastingvordering als gevolg van fiscaal compensabele verliezen door de tijdelijke verschillen in waardering tussen jaarrekeninggrondslagen en fiscale grondslagen. De hieruit voortvloeiende latente belastingvordering worden hierna toegelicht. 2017

2016

Begin boekjaar Mutatie boekjaar - Latente belastingvordering overige activa-passiva - latente belastingvordering MVA

516.621

961.106

30.456

-230.771 -213.714

Eind boekjaar

547.077

516.621

De gehanteerde netto- disconteringsvoet bedraagt 4,5 % (2016: idem). De gemiddelde looptijd van de tot waardering gebrachte latente belastingvorderingen is 12 jaar. Van de latente belastingvorderingen wordt een bedrag van in totaal € 45.056 naar verwachting binnen 1 jaar gerealiseerd. In 2014 heeft saldering plaatsgevonden van de latente vorderingen en latente verplichtingen. Reden voor saldering is het feit dat het geheel aan onzekerheden in de fiscale positie (zie ook hierboven) in totale omvang dusdanig was, dat voor geen van de posten realisatie binnen 10 jaar werd verondersteld. In 2015

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

is echter geen sprake meer van te verwachten verliezen, als gevolg waarvan geen simultaneïteit meer bestaat tussen de onderlinge latente posities en dus niet langer is gesaldeerd. De latente vordering is afgeleid van een waarderingsverschil ultimo 2017 van € 1.547.702 (2016 € 1.001.994) tegen contante waarde en € 2.341.865 nominaal.

7 Leningen u/g

Lening u/g SLS Leiden 2021

2017 4.000.000

2016 4.000.000

Betreft een achtergestelde lening aan de SLS te Leiden. Fixe lening, einddatum 1 Juli 2021, rente 4,504% WSW borging, Gemeente Leiden achtervang.

Voorraden 2017 8 Vastgoed bestemd voor de verkoop 9 Overige voorraden Totaal

1.250.000 1.250.000

2016 198.300 1.250.000 1.448.300

8 Vastgoed bestemd voor verkoop 2017 Aangekochte MGE woning voor verkoop

2016 198.300

De eind 2016 aangekochte woning Raadhuisstraat 48 is in 2017 verkocht. 9 Overige voorraden Grondpositie Herenweg

2017 1.250.000

2016 1.250.000

De bovengenoemde grondpositie aan de Herenweg van 18.503m2 is nog geen onderdeel van planontwikkeling. Afhankelijk van een mogelijk gemeentelijk besluit tot herbestemming van de grond zal in 2018 een overeenkomstige herwaardering worden toegepast.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Vorderingen De vorderingen bestaan uit 2017 145.896 208.758 229.811 259.105 843.569

10 Huurdebiteuren 11 Gemeenten 12 Belastingen en premies Sociale verzekeringen 13 Overige vorderingen 14 Overlopende activa Totaal

2016 162.487 33.000 138.271 187.363 252.927 774.047

Hierna wordt nader ingegaan op de samenstelling en bijzonderheden van de verschillende onderdelen.

10 Huurdebiteuren Opbouw naar ouderdom tot 1 maand 1 tot 2 maanden 2 tot 3 maanden 3 tot 4 maanden meer dan 4 maanden (incl. betalingsregelingen) Totaal

Aantal 66 26 1 15 53 161

De huurachterstand uitgedrukt in percentage van de brutojaarhuur

Gespecificeerd naar soort In betalingsregeling In behandeling schuldtraject via Sociale dienst (ISD, WSNP, e.d.) In behandeling Deurwaarder Vertrokken huurders Overige Totaal

2017 40.003 8.856 65 2.183 94.789 145.896

2016 27.903 6.988

0,91%

0,96%

2017 17.641 9.095 50.622 12.905 55.633 145.896

2016 14.767 9.481 83.329 18.864 36.046 162.487

2017 208.758

2016 33.000

3.555 124.041 162.487

11 Overheid Totaal

De over 2017 nog te ontvangen subsidie op aangebrachte duurzaamheidsingrepen zijn het voornaamste bestanddeel van de vordering op de gemeente.

12 Belastingen en premies Sociale verzekeringen 2017 Totaal

2016 138.271

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

13 Overige vorderingen Verzekeringen (schade uitkeringen) Servicekosten Debiteuren Derden Totaal

2017 51.633 60.374 40.013 77.791 229.811

2016 25.536 56.963 37.206 67.657 187.363

2017 29.087 90.080 139.939 259.105

2016 2.641 90.080 160.206 252.927

14 Overlopende activa

Te vorderen op huurders Te vorderen rente lening u/g Overige overlopende activa Totaal

De per balansdatum, over de maand december, nog aan bewoners te factureren mutatiekosten zijn aanzienlijk hoger dan vorig jaar het geval was.

15 Liquide middelen Kas Banktegoeden Totaal

2017

2016

639 2.461.548 2.462.187

162 3.485.388 3.485.550

Eind 2017 waren de aanwezige liquide middelen met ruim â&#x201A;Ź 1 miljoen teruggelopen ten opzichte van vorig boekjaar. De samenstelling van de mutatie liquide middelen wordt in het kasstroomoverzicht elders in deze rekening verklaard.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Eigen vermogen 2017 208.199.301 53.071.642 261.270.943

2016 190.428.390 51.130.463 241.558.853

Herwaarderingsreserve begin boekjaar Mutatie actuele waarde boekjaar

2017 190.428.390 17.770.911

2016 161.127.450 29.300.940

Herwaarderingsreserve einde boekjaar

208.199.301

190.428.390

Overige reserve per 1 januari

2017 51.130.463

2016 47.473.140

Jaarresultaat na resultaatbestemming Overige reserve per 31 december

1.941.179 53.071.642

3.657.322 51.130.463

16 Herwaarderingsreserve 17 Overige reserve Totaal

16 Herwaarderingsreserve

17 Overige reserve

Voorzieningen 18 Voorziening latente belastingverplichting Voorziening begin boekjaar Mutatie boekjaar Voorziening einde boekjaar

2017 1.770.715 -90.157 1.680.558

2016 1.770.715 1.770.715

2017 62.508.519 18.700.475 1.379 81.210.373

2016 64.257.201 19.511.612 1.374 83.770.187

Langlopende schulden 19 Schulden / leningen 20 Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken VOV 21 Waarborgsommen Totaal

100

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

19 Schulden/leningen kredietinstellingen Oorspronkelijke hoofdsom begin boekjaar Cumulatieve aflossing begin boekjaar Schuldrestant lening begin boekjaar Nieuwe leningen Hoofdsom volledig afgeloste leningen t/m het boekjaar Cumulatieve aflossing volledig afgeloste leningen t/m het boekjaar Aflossing boekjaar Eindaflossing leningen Mutatie boekjaar Oorspronkelijke hoofdsom eind boekjaar Cumulatieve aflossing eind boekjaar Schuldrestant lening eind boekjaar Af: aflossing volgend boekjaar opgenomen als kortlopende schuld Langlopende schuld leningen o/g Waarvan een looptijd > 5 jaar Onder WSW borging Gemiddelde rentekostenvoet

2017 74.241.382 -1.839.514 72.401.868

2016 105.217.813 -28.671.925 76.545.888

4.800.000

-1.544.668 -8.000.000 -4.744.668

7.500.000 -38.476.431 38.476.431 -144.020 -11.500.000 -4.144.020

79.041.382 -11.384.181 67.657.201 -5.148.682 62.508.519

74.241.382 -1.839.514 72.401.868 -8.144.668 64.257.201

43.904.189 66.768.353 3,78%

40.538.774 71.513.020 3,92%

In 2017 zijn een tweetal leningen voor respectievelijk € 3 miljoen (per 1 februari) en € 5 miljoen (per 1 november) volgens contractvoorwaarden afgelost. Voor de lening per 1 februari is per dezelfde datum een vervangende financiering van € 3 miljoen aangetrokken. Per 15 november is een lening met variabele hoofdsom (maximaal € 1,8 miljoen) aangetrokken. Hiervan is per einde boekjaar € 400.000 opgenomen. De mutaties van de leningportefeuille in 2017 hebben een verdere daling van de gemiddelde rentekostenvoet tot gevolg. Zekerheden Ten behoeve van de door het WSW geborgde leningen heeft de Noordwijkse Woningstichting zich verbonden het onderliggende onroerend goed met een boekwaarde van € 324.096.000 niet zonder toestemming te bezwaren, vervreemden, teniet te doen of van bestemming te veranderen. Dit betreft de waarde van het totale bezit aan vastgoed in exploitatie. Hypothecaire zekerheid Er zijn geen complexen hypothecair bezwaard. Wijze van aflossing De leningen worden op basis van jaarlijks gelijke annuiteiten (annuïtair) of met een aflossing ineens aan het einde van de looptijd (fixe leningen) afgelost. Met betrekking tot de lening met variabele hoofdsom kan maandelijks een opname of aflossing op het schuldrestant worden toegepast, tot het bedrag van de hoofdsom.

101

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

20 Verplichtingen inzake onroerende zaken VOV Stand per 1 januari Aankopen Verkopen Waardeverandering Totaal

2017 19.511.612

2016 20.621.976

-1.169.321 358.184 18.700.475

-808.816 -301.548 19.511.612

2017 1.379

2016 1.374

21 Waarborgsommen

Waarborgsom onzelfstandige woonruimten

Kortlopende schulden 22 Schulden aan Kredietinstellingen 23 Schulden aan Leveranciers 24 Belastingen en premies sociale verzekeringen 25 Overige schulden 26 Overlopende passiva Totaal

2017 5.148.682 699.665 2.100.732 2.171 1.642.662 9.593.913

2016 8.144.668 223.638 112.368 1.738.593 10.219.267

22 Schulden aan kredietinstellingen

Aflossingsverplichting komend boekjaar

2017 5.148.682 5.148.682

2016 8.144.668 8.144.668

Betreft de in 2018 verschuldigde aflossing op leningen o/g. Deze is als kortlopende schuld op de onder 19 verantwoorde langlopende schulden in mindering gebracht. Door de huisbankier is een rekening-courantkredietfaciliteit van â&#x201A;Ź 3 miljoen ter beschikking gesteld, ter dekking van tijdelijke liquiditeitstekorten. 23 Schulden aan leveranciers Schulden aan leveranciers Totaal

2016 699.665 699.665

2015 223.638 223.638

2017 73.223 48.234 1.979.275 2.100.732

2016 57.128 55.240 112.368

24 Belastingen en premies sociale verzekeringen Verschuldigde omzetbelasting Loonheffing en premies volksverzekering Vennootschapsbelasting Totaal

102

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Voornaamste bestanddeel is de over 2017 verschuldigde vennootschapsbelasting en definitieve aanslagen over 2014 en 2015 (totaal â&#x201A;Ź 1.462.891), minus op voorlopige aanslag 2017 betaalde bedragen. De aanslagen voorgaande jaren zijn het gevolg van herrekening van de fiscale onderhoudsvoorziening.

25 Overige schulden Personeelsvereniging Rek Crt

2017 2.171 2.171

2016 -

Betreft een aan de personeelsvereniging verschuldigde afdracht van bijdragen per ultimo vorig boekjaar. Een eind 2016 nog met de personeelsvereniging te verrekenen bedrag ad â&#x201A;Ź 897 was in de overige overlopende activa begrepen. 26 Overlopende passiva Niet vervallen rente Vooruitontvangen huur Servicekosten Overige overlopende passiva Totaal

2017 1.403.851 103.431 22.587 112.881 1.642.662

2016 1.515.623 109.578 22.587 90.804 1.738.593

De voortgezette daling van de per balansdatum nog niet vervallen verschuldigde rente over de leningportefeuille is de voornaamste oorzaak van de daling ten opzichte van vorig jaar. Deze is het gevolg van de mutatie in de leningportefeuille bij het aanhoudend lage renteniveau.

103

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Financiële instrumenten Algemeen

De in deze toelichting opgenomen gegevens verschaffen informatie die behulpzaam is bij het schatten van de omvang van risico’s die verbonden zijn aan zowel de in de balans opgenomen als de niet in de balans opgenomen financiële instrumenten. Doelstellingen en beleid inzake beheer financiële risico's

De primaire financiële instrumenten van de NWS, anders dan derivaten, dienen ter financiering van haar operationele activiteiten of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Een belangrijke doelstelling van het financieringsbeleid van de NWS is het voorkomen dan wel spreiden van ongewenste financiële risico’s zoals rente- en liquiditeitsrisico’s. Het beleid is erop gericht het jaarlijks renterisico te maximeren op 15% van de leningenportefeuille. Het beleid van de NWS is om niet te handelen in financiële instrumenten voor speculatieve doeleinden. De belangrijkste risico’s uit hoofde van de financiële instrumenten van de NWS zijn het kredietrisico, liquiditeitsrisico, valutarisico, renterisico (prijs- en kasstroomrisico’s) en marktrisico. Het door de NWS hiertoe gevoerde risicobeleid is als volgt;  Kredietrisico; Dit betreft het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen jegens de NWS kunnen voldoen. Daarnaast wordt dit risico bepaald door overige partijen waarop de NWS een vordering heeft en niet in staat zijn aan de afspraken te voldoen, inclusief vordering uit de lening u/g.  Liquiditeitrisico; Om te waarborgen dat de NWS aan haar verplichtingen kan voldoen zijn naast het aantrekken van langlopende leningen is er een rekeningcourant kredietfaciliteit bij de BNG beschikbaar voor een bedrag van in totaal € 3 miljoen (2016 idem)  Valutarisico; Doordat de NWS uitsluitend in Nederland werkzaam is loopt zij geen valutarisico.  Renterisico ; De NWS loopt renteprijs- en rentekasstroomrisico’s over de rentedragende vorderingen (met name begrepen onder financiële vaste activa), effecten en liquide middelen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). o Voor vastrentende langlopende vorderingen en langlopende leningen loopt de NWS het risico dat de reële waarde van de vorderingen en leningen zal dalen respectievelijk stijgen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. prijsrisico). o Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de NWS risico ten aanzien van toekomstige kasstromen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. kasstroomrisico). De omvang hiervan is bij de NWS beperkt. o De NWS maakt geen gebruik van financiële derivaten om de bovenstaande risico’s te beperken.

104

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Rentevoet leningen overheid en kredietinstellingen met resterende looptijden

Ter beoordeling van het prijsrisico dat de NWS loopt, zijn de leningen in onderstaand overzicht ingedeeld in groepen van overeenkomstige contractueel overeengekomen rentepercentages en looptijden. Tot 3% 6.715.698 400.000 6.750.000 3.750.000 17.615.698

1-5 jaar 6 - 10 jaar 11 -15 jaar 16 - 20 jaar > 20 jaar

3% - 4% 9.341.493 6.700.000 16.041.493

4% - 5% 9.000.000 10.000.000 10.000.000 5.000.000 34.000.000

Totaal 25.057.192 10.400.000 10.000.000 6.750.000 15.450.000 67.657.192

De samenstelling ultimo 2016 was; Tot 3%

1-5 jaar 6 - 10 jaar 11 -15 jaar 16 - 20 jaar > 20 jaar

5.540.220 1.313.012

3% - 4%

9.348.628

4% - 5%

7.500.000

6.700.000

17.000.000 10.000.000 5.000.000 5.000.000 5.000.000

14.353.232

16.048.628

42.000.000

Totaal

31.888.848 11.313.012 5.000.000 5.000.000 19.200.000 72.401.860

Onder invloed van de aanhoudend lage rentestand hebben de in 2017 verwerkte mutaties op de leningportefeuille een positief effect gehad op het risicoprofiel van de portefeuille. Dit door middel van het invullen van de herfinancieringsbehoefte door langlopende, laagrentende contracten. Kasstroomrisico leningen overheid en kredietinstellingen Onderstaande vervalkalender geeft inzicht in de jaarlijkse bedragen met betrekking tot contractueel bepaalde kasstromen uit hoofde van jaaraflossingen en eindaflossingen, alsmede de renteconversies van de leningportefeuille o/g.

De gemiddelde looptijd van de leningenportefeuille bedraagt 15,2 jaar (2016: 14,1 jaar). Als jaarlijks maximaal aanvaardbaar renterisico gaat de NWS uit van 15 procent van de omvang van de aanwezige portefeuille. Dit renterisico bestaat uit de som van; de contractuele aflossing op leningen, leningen met een variabel rentetype, leningen met renteconversies, opslagherzieningen van basisrenteleningen (50%), minus de uitgestelde storting van leningen. Per leningensoort zijn de volgende renterisicoâ&#x20AC;&#x2122;s herkenbaar; ď&#x201A;ˇ

ď&#x201A;ˇ

De rente van vastrentende leningen is voor de gehele looptijd gefixeerd, danwel tot het moment van renteherziening. Het risico van deze leningen betreft; o op het moment van renteherziening indien de rente hoger dan wel lager is dan de oude contractrente; o o de herfinanciering van de tussentijdse en eindaflossingen van de lening in een nieuwe lening met een hogere dan wel lagere rente. De rente van de variabele rentende lening (roll-over leningen) is gebaseerd op 1maands Euribor. De rente van de roll-over lening is opgebouwd uit het Euribor percentage en een opslag van 0.09%.

105

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017



De basisrentelening heeft een rentetarief dat bestaat uit twee componenten, zijnde een basisrente en een kredietopslag. De basisrente (3,43%) geldt voor de volledige looptijd van de leningen. De kredietopslag geldt voor de overeengekomen periode, waarbij de eerste minimale looptijd vijf jaar bedroeg (2013-2018). Na deze vijf jaar dient een nieuwe kredietopslag met de bank overeengekomen te worden. De huidige kredietopslag bedraagt 0,42%.

Reële waarde Voor vastrentende langlopende vorderingen en langlopende leningen loopt de NWS het risico dat de reële waarde van de vorderingen en leningen zal dalen respectievelijk stijgen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. reële waarderisico). Voor deze vorderingen en schulden worden geen financiële derivaten uit hoofde van veranderingen in de marktrente afgesloten.

106

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Niet in de balans opgenomen regelingen en verplichtingen Voorwaardelijke verplichtingen WSW obligoverplichting Leningen van woningcorporaties, die deelnemer zijn van het WSW worden door het WSW geborgd. Het WSW stelt zich borg jegens de geldgever voor de betaling van de leningsverplichtingen. Op grond van deze borgstelling zijn corporaties verplicht een obligo aan te houden ter grootte van een bepaald percentage (2017: 3,85%) over het schuldrestant van de door hun aangetrokken en door het WSW geborgde leningen. Met deze obligoverplichting staan woningcorporaties als deelnemer van het WSW garant voor elkaar. Per 31 december 2017 heeft de Noordwijkse Woningstichting een aangegane obligoverplichting van â&#x201A;Ź 2.611.378 (2016: â&#x201A;Ź 2.753.251). Deze verplichting is voorwaardelijk: zij is opeisbaar indien de borgstellingsreserve (risicoof garantievermogen) van het WSW niet voldoende is om op grond van aanspraken van geldgevers de betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen. Niet verwerkte activa en verplichtingen Heffing voor saneringssteun De Autoriteit Woningcorporaties heeft aan de corporatiesector een heffing voor saneringssteun opgelegd. De AW heeft aangegeven dat rekening moet worden gehouden met een heffing voor saneringssteun in de jaren 2018 tot en met 2020 van 1 procent van de jaarlijkse huursom. Op basis van deze percentages en de geschatte jaarlijkse huuropbrengst verwacht de NWS voor de komende jaren de volgende heffingsbedragen; 2018 162.460 2019 170.980 2020 177.590 De heffing is niet als verplichting in de balans opgenomen Verkoop woningen Per balansdatum zijn geen woningen met een voorlopige koopovereenkomst voor verkoop aanwezig.

107

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Meerjarige financiële verplichtingen Operational lease De NWS heeft als lessee operational leasecontracten voor printapparatuur afgesloten. De toekomstige minimale leasebetalingen daarvan zijn als volgt; Periode < 1 jaar Periode 1 - 5 jaar Totaal

2017 8.304 4.235 12.539

2016 8.304 4.152 12.456

De leaseovereenkomsten hebben een gemiddelde looptijd van 5 jaar waarbij de leasebetaling een vast bedrag per jaar is over de gehele leaseperiode. Erfpachtverplichtingen De NWS is als lessee erfpachtcontracten voor onbepaalde tijd aangegaan ter zake van grond waarop een deel van het DAEB vastgoed in exploitatie is gebouwd. De toekomstige jaarlijks te betalen erfpachtcanons zijn als volgt te specificeren: Complex 1308: Wilhelminahofje: Complex 1320: St Jeroen: Complex 1321: Albertus van Velzenstraat:

€ 10.249 € 17.317 € 12.889 € 40.454

Huurverplichtingen Het jaarlijkse bedrag van met derden aangegane huurverplichtingen inzake onroerend goed (werkplaats) bedraagt in totaal € 25.083 (prijspeil 2017). Onderhoudsverplichtingen De NWS is per einde boekjaar de volgende verplichtingen uit jaarlijkse onderhoudscontracten: All-in servicecontracten CV installaties Servicecontracten voor liftinstallaties Service en onderhoudscontracten ICT

€ 146.200 € 39.263 € 185.200

Met betrekking tot ICT onderhoudscontracten is er sprake van circa € 41.300 eenmalige dubbele kosten vanwege de overgang in 2018 naar een nieuw ERP-systeem. Terugkoopverplichting Terugkoopverplichtingen uit hoofde van woningen verkocht onder de MGE regeling zijn vermeld in de toelichting op de balans onder de post verplichtingen inzake onroerende zaken verkocht onder voorwaarden.

108

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Toelichting op de resultatenrekening 2017 27 Huuropbrengsten Netto huur woningen Netto huur niet woningen Totaal huuropbrengst

2017 15.452.078 278.195 15.730.274

2016 15.133.110 276.554 15.409.664

Huurderving door leegstand Huurderving wegens oninbaarheid Totaal

-45.995 -17.118 15.667.161

-51.979 -21.886 15.335.799

1,18% 0,40%

1,57% 0,48%

De gemiddelde jaarlijkse huurverhoging per 1 Juli bedroeg De huurderving bedraagt

Basis voor de jaarlijkse huuraanpassing per 1 Juli is het inflatiepercentage van het voorgaand jaar. De inflatie over 2016 bedroeg 0,3 procent (2015 was 0,6%). Bij de huurverhoging per 1 Juli zijn de volgende differentiaties toegepast (inclusief toepassing inkomensafhankelijke huurverhoging MG 2013-01). Onzelfstandige woningen, woonwagens en standplaatsen - Gezinsinkomen< € 40.349 (2016: € 34.678), max. redelijk <60% - Gezinsinkomen< € 40.349 (2016: € 34.678), max. redelijk 60-80% - Gezinsinkomen< € 40.349 (2016: € 34.678), max. redelijk >80% - Gezinsinkomen tussen € 34.678 - € 43.360, max redelijk <60% - Gezinsinkomen tussen € 34.678 - € 43.360, max redelijk >60% * Hogere (of niet bekend) inkomens * Gemiddeld

2017 0,60% 1,65% 0,60% 0,00% nvt nvt 4,30% 1,18%

2016 1,70% 1,70% 0,80% 0,60% 2,60% 2,10% 4,60% 1,57%

De huurverhoging voor niet woningen was gelijk aan inflatie, tenzij in de betreffende contracten hierop een opslag opgenomen is. De huuropbrengst over 2017 ad € 15.730.000 komt neer op een toename ten opzichte van 2016 van € 320.610 of circa 2,1%. Dit is als volgt tot stand gekomen; - Effect jaarlijkse huurverhoging 1 Juli vorig jaar ( jan-jun x € 20.664) - idem 1 Juli huidig jaar (jul - dec x € 16.032) - Harmonisatie bij mutatie - Huuraanpassing agv verbeteringen - toename door aankoop bezit - Afname huur door verkoop - Herclassificatie - Diverse overige Mutatie huuropbrengst ten opzichte van 2016 Mutatie huurderving Netto mutatie huuropbrengst

2017 123.984 96.192 52.400 10.424 19.872 -19.717 37.455 320.610 10.752 331.362

2016 166.008 123.982 50.968 2.866 6.022 -18.653 19.202 14.357 364.752 -17.215 347.537

Mutatie Huursom Vanaf 1 januari 2017 geldt voor woningcorporaties een huurbeleid gebaseerd op de huursom. Deze mag voor het sociale bezit per kalenderjaar niet meer stijgen dan inflatie

109

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

plus 1 procent. Hierin is, naast de jaarlijkse huuraanpassing per 1 Juli, begrepen de huuraanpassing bij mutatie. In een aantal gevallen telt de huurprijs van woningen niet in de huursom mee. Namelijk bij:  Woningen die een huurverhoging krijgen door woningverbetering, als de woningverbetering maximaal een jaar voor de betreffende huurverhoging afgerond is.  Woningen die niet op 1 januari 2017 én op 1 januari 2018 in eigendom waren van de corporatie (bijvoorbeeld door tussentijdse aankoop, nieuwbouw, verkoop of sloop).  Woningen die niet op 1 januari 2017 óf op 1 januari 2018 zijn verhuurd (bijvoorbeeld door leegstand).  Onzelfstandige woonruimten.  Woningen die op 1 januari 2017 een geliberaliseerd contract hebben.  Als in prestatieafspraken is vastgelegd dat de huurinkomsten uit de inkomensafhankelijke huurverhoging worden ingezet voor investeringen, dan tellen deze woningen niet mee in de huursom. Als dat niet is vastgelegd, dan tellen deze woningen wel mee. Op basis van het bovenstaande is de huursommutatie in 2017 als volgt verklaard. Maandhuur december 2017 Maandhuur januari 2017 Mutatie totaal af: ivm verbetering Af: ink afh huurverhoging Af: in/uit expl

Totaal Ti Sociaal Commercieel 1.319.587,52 1.070.633,08 248.954,44 1.298.984,60 1.050.474,36 248.510,24 20.602,92 20.158,72 444,20 -1.290,07 -1.107,92 -182,15 -5.530,26 -4.701,80 -828,46 2.346,72 -794,60 3.141,32

Mutatie huursom gecorrigeerd Mutatie huursom in %

16.129,31 1,24%

13.554,40 1,29%

2.574,91 1,04%

De huurderving is, zowel als gevolg van leegstand als vanwege afboekingen oninbare bedragen, ten opzichte van 2016 met in totaal € 10.752 gedaald. Ofwel een daling van 0,08% tot 0,40 procent. 28 Opbrengsten servicecontracten Vergoedingen van huurders voor leveringen en diensten Af te rekenen met bewoners Ontvangsten inzake serviceabonnement Derving wegens oninbaarheid Totaal

2017 302.259 -13.575 57.722 -705 345.702

2016 296.533 11.158 56.815 -415 364.092

Betreft de bij bewoners in rekening gebrachte bijdragen voor leveringen en diensten in het kader van servicecontracten. Jaarlijks vindt een afrekening plaats over het verstreken kalanderjaar. Niet afgerekend worden bijvoorbeeld de bijdrage voor deelname aan het serviceabonnement en of glasbreuk. Van deze bijdragen worden de kosten op corporatieniveau bepaald en niet op individuele basis afgerekend. Dit gebeurt door middel van periodieke aanpassing van de bijdragen aan het kostenniveau. Gelijktijdig met de jaarlijkse huurverhoging wordt per 1 Juli de maandelijkse bewonersbijdrage aangepast.

110

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

29 Lasten servicecontracten Servicekosten afrekenbaar Toegerekende organisatiekosten Lasten servicefondsen Totaal

2017 287.076 14.117 59.523 360.716

2016 356.252 54.415 410.666

De lasten servicekosten bestaan voornamelijk uit energiekosten ten behoeve van algemene elektra aansluitingen en/of collectieve verwarmingsinstallaties. Voornaamste afwijking ten opzichte van het vorig jaar zijn de aan VvE’s betaalde “service” bijdragen van circa € 61k nu voornamelijk op de afzonderlijke exploitatieonderdelen (onderhoud, lasten verhuur en beheer) verwerkt. De toegerekende organisatiekosten (gerelateerd aan de verwerking van lasten servicecontracten) zijn niet eerder toegerekend en maken geen deel uit van de afrekening met bewoners.

30 Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit Pachtopbrengst perceel Herenweg Administratiekosten Overige baten Totaal

2017 3.051 15.643 193.698 212.393

2016 2.911 19.188 15.976 38.075

Een teruggaaf Omzetbelasting dit jaar met betrekking op 2011 is de voornaamste afwijking ten opzichte van 2016.

31 Lasten verhuur en beheeractiviteiten

De lasten verhuur- en beheeractiviteiten zijn in vergelijking met de presentatie van het vorig boekjaar aangepast. De vorig jaar in deze post begrepen aan de exploitatie te relateren bedrijfslasten, zoals belasting, verzekering, sectorheffingen en dergelijke, zijn nu verantwoord als overige directe operationele lasten exploitatie bezit. Deze worden onder punt 33 van deze toelichting verantwoord en toegelicht. 31.1 Afschrijvingen (im)materiële vaste activa 31.2 Lonen en salarissen 31.3 Sociale lasten 31.4 Pensioenlasten 31.5 Overige beheerkosten 31.6 Doorbelastingen Totaal lasten verhuur- en beheeractiviteiten

2017 206.540 1.275.718 202.815 202.343 1.242.077 -1.161.207 1.968.285

2016 244.676 1.163.433 189.343 182.850 1.198.984 -192.142 2.787.145

Op de verschillende subcategorieën wordt hierna een nadere toelichting gegeven. 31.1 Afschrijving (im)materiële vaste activa Totaal

2017 206.540

2016 244.676

Betreft de afschrijving over de aanwezige materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie, zoals kantoorpand, inventaris en bedrijfswagens.

111

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

31.2 Lonen en salarissen Lonen en salarissen Uitkering ziekteverzekering Totaal

2017 1.286.613 -10.895 1.275.718

2016 1.174.328 -10.894 1.163.433

Betreft de loon en salariskosten volgens de verzamelloonstaat over de gedurende het jaar in dienst zijnde personeelsleden en bestuurder. Ultimo 2017 waren 29 personen (24,64 Fte) in dienst. Eind vorig jaar waren dit 29 personen en 23,4 fulltime equivalent. 31.3 Sociale lasten Totaal

2017 202.815

2016 189.343

2017 202.343

2016 182.850

31.4 Pensioenlasten Totaal

De gehanteerde pensioenregeling van de Noordwijkse Woningstichting is op basis van de cao Woondiensten ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). De belangrijkste kenmerken van deze pensioenregeling zijn; - Er is sprake van een ouderdoms- en nabestaandenpensioen, - Er is sprake van een middelloonregeling, - De pensioenleeftijd is afhankelijk van de AOW pensioenleeftijd, - De regeling kent zowel een levenslang als tijdelijk partner- en wezenpensioen. Waarbij het partner- en wezenpensioen is verzekerd op risicobasis. - Voor de bovengenoemde pensioenregelingen wordt door het bestuur van het pensioenfonds jaarlijks de premie vastgesteld. - Als de financiĂŤle positie van het fonds het toelaat kan het bestuur van het pensioenfonds de ingegane pensioenen en premievrije aanspraken van gewezen deelnemers verhogen. De hoogte van de toeslag hangt af van de stijging van de prijzen (prijsinflatie). De prijsinflatie over 2016 bedroeg 0,3%. SPW mag alleen dat deel van de volledige toeslag geven dat 'toekomstbestendig' is. In dit geval kon in 2017 geen toeslag worden verleend (2016 was 0,02% ) aan gepensioneerden en niet-actieve deelnemers. Per 1 januari 2018 kon wel weer een toeslagverlening van 0,22% worden toegepast. De belangrijkste kenmerken van de uitvoeringsovereenkomst zijn; - Deelneming in het bedrijfstakpensioenfonds is in de cao Woondiensten verplicht gesteld voor werknemers en bestuurders van de woningcorporatie. - De Woningcorporatie is uitsluitend verplicht tot betaling van de vastgestelde premies. Er bestaat geen verplichting tot bijstorting. - Er is geen sprake van recht op teruggave/ premiekorting.

112

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

31.5 Overige beheerlasten 2017 1. Beheerskosten Algemene beheer- en administratiekosten Automatiseringskosten Kosten toezichtorganen Overige personeelskosten Huisvestingskosten Totaal

2016

628.037 205.182 100.962 212.800 95.097

602.799 155.520 87.942 262.107 90.617

1.242.077

1.198.984

Met betrekking tot de overige beheerlasten zijn op totaalniveau geen grote afwijkingen aanwijsbaar. Op de diverse kostencategorieĂŤn is de volgende toelichting te geven;

De algemene beheer- en administratiekosten zijn nader gespecificeerd in de volgende tabel Advieskosten Kosten externe controle Contributies en bijdragen Wagenpark Kantoorkosten PR kosten WSW borgstelling Juridische kosten Kwaliteitsontwikkeling Huurdersparticipatie Overige kosten Totaal

2017 139.069 61.379 22.068 10.632 96.039 33.765 13.978 32.570 186.942 17.056 14.540 628.037

2016 101.682 77.134 31.963 11.960 84.316 29.872 11.439 41.249 143.944 10.000 59.239 602.799

De automatiseringskosten over 2017 zijn, als gevolg van de overgang op een nieuw ERP-systeem in 2017 (en 2018) hoger dan gebruikelijk. Na de ingebruikname van dit nieuwe systeem zullen de kosten 2019 weer vergelijkbaar zijn met 2016. De kosten toezichtorganen zijn in 2017 hoger als gevolg van de werving van nieuwe RvT leden. De bezoldiging aan toezichthouders (zonder deze eenmalige kosten) worden elders in deze rekening nader toegelicht. Binnen de overige personeelskosten zijn de kosten van inleenkrachten, als gevolg van het invullen via tijdelijke arbeidscontracten, circa â&#x201A;Ź 53.000 lager dan vorig jaar. De huisvestingskosten vertonen geen grote afwijkingen ten opzichte van vorig jaar.

31.6 Doorbelastingen De doorbelasting aan de verschillende onderdelen binnen de functionele winst en verliesrekening is als volgt;

113

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

2017 Doorbelasting directe kosten Doorbelasting Onderhoud directe loonkosten Doorbelasting Leefbaarheid directe loonkosten Doorbelasting indirecte kosten Doorbelasting Onderhoud Doorbelasting Leefbaarheid Doorbelasting lasten servicecontracten Doorbelasting verkoop vastgoedportefeuille

2016

-100.847 -45.843

-142.132 -50.010

-827.706 -145.405 -14.117 -27.290 -1.161.207

-192.142

De organisatiekosten zijn toegerekend door middel van een kostenverdeelstaat. De kosten zijn in eerste instantie verantwoord per kostenplaats c.q. afdeling. Vervolgens is op basis van een vastgestelde tijdsbesteding per persoon een toerekening naar de verschillende kostendragers gemaakt. De gehanteerde verdeelsleutel heeft geleid tot de onderstaande procentuele toerekening;

Gehanteerde sleutels bij doorbelasting Toerekening hulpkostenplaatsen RvC, P&O, Algemeen, Kantoor, Divers TD bedrijfsbureau en werkplaats ICT

Naar rato Fte’s per kostenplaats/afdeling 100% tlv kostenplaats Vastgoed 100% tlv kostenplaats Financiën

De verdeling kostenplaatsen naar kostendragers is als volgt Kostendrager / Onderhoud Verkoop vastgoedportefeuille Lasten service contracten Leefbaarheid Verhuur en beheer *

Directie 22,86% 0,00% 0,00% 0,00% 77,14%

Wonen 9,87% 0,44% 0,00% 15,44% 74,25%

Vastgoed 82,85% 0,34% 0,00% 0,00% 16,80%

Financiën 6,40% 2,17% 1,39% 0,00% 90,03%

Tevens worden de kosten van de kostendragers Onderhoud, verkoop vastgoedportefeuille en verhuur en beheer naar rato van het aantal gewogen verhuureenheden toegerekend aan de DAEB en niet-DAEB exploitatie. De lasten servicecontracten en leefbaarheid worden geheel als DAEB verantwoord.

De verdeling op basis van gewogen verhuureenheden is als volgt; DAEB Niet-DAEB Totaal

1.995 263 2.258

114

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

32 Lasten onderhoudsactiviteiten 2017 1.287.892 292.589 1.158.135 592.253 827.706 92.422 4.250.997 -99.641 4.151.356

Planmatig onderhoud Contract onderhoud Dagelijks reparatie onderhoud Mutatieonderhoud Toegerekende organisatiekosten Ondersteunende OH uitgaven Subtotaal inclusief eigen dienst Af: opbrengsten onderhoud (verrekenbaar) Totaal onderhoudslasten

2016 326.143 232.439 967.306 441.314 78.155 2.045.356 -37.946 2.007.410

De lasten onderhoud (exclusief toerekeningen) zijn ten opzichte van het vorig jaar met ruim € 1,3 miljoen gestegen. Belangrijkste component hierin is met name de circa € 960.000 hogere planmatige uitgaven. In vergelijking tot de begroting 2017 verhouden de onderhoudskosten, na aftrek van de kosten van de eigen onderhoudsdienst, zich als volgt

Planmatig onderhoud Contract onderhoud Dagelijks onderhoud Mutatieonderhoud Ondersteunende OH uitgaven Subtotaal inclusief eigen dienst Af: doorbelasting eigen dienst Toegerekende organisatiekosten Af: bijdrage bewoners in cv onderhoud Totaal onderhoudslasten

Begroting 1.443.000 245.000 1.026.000 461.000 66.000 3.241.000 -115.000

3.126.000

Realisatie 1.287.892 292.589 1.158.135 592.253 92.422 3.423.291 -100.847 827.706 -99.641 4.050.509

+/155.108 -47.589 -132.135 -131.253 -26.422 -182.291 -14.153 -827.706 99.641 -924.509

De toerekening van organisatiekosten op basis van de functionele indeling van de winst en verliesrekening was in de begroting nog niet toegepast. Zonder deze toerekening is er sprake van circa € 95.000 overschrijding. Dit is vooral het gevolg van lagere planmatige onderhoudsuitgaven en met bewoners verrekenbare onderhoudskosten

33 Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Erfpacht Belastingen Verzekeringen Sectorheffingen Diverse overige bedrijfslasten Totaal overige directe operationele lasten exploitatie bezit

2017 40.454 1.008.104 65.986 2.003.464 66.531 3.184.539

2016 40.385 999.611 63.462 1.861.782 33.228 2.998.467

De direct aan de exploitatie van het bezit gerelateerde lasten worden onder deze post verantwoord. Met name de stijging van de verhuurdersheffing (onderdeel van de sectorheffingen) is verantwoordelijk voor de lastentoename ten opzichte van 2016.

115

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

34 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 2017 1.657.150 652.113 2.309.263 -27.290 -23.618 2.258.355

Verkoopopbrengst Verkoopopbrengst teruggekochte woningen VOV Subtotaal verkoopopbrengst Af: toegerekende organisatiekosten Af: directe verkoopkosten Bruto verkoopresultaat (kasstroom)

2016 1.994.636 975.441 2.970.077 -49.137 2.920.940

De verkoopopbrengst is in 2017 behaald uit de verkoop bij mutatie van 5 woningen uit de voor verkoop gelabelde daeb woningen. Daarnaast zijn 3 aangekochte VoV woningen vanuit de nietdaeb tak doorverkocht (waarvan 2 zonder MGE beklemming). 35 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop 2017 499.628 690.269 429.530 1.619.427

Boekwaarde verkochte woningen Gerealiseerde herwaardering verkochte vastgoedportefeuille Aankoopwaarde verkochte VOV woningen Totaal

2016 656.029 718.261 892.588 2.266.878

Samengevat is met de hiervoor genoemde verkoop van woningbezit het volgende resultaat behaald. Bruto verkoopresultaat Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastrgoedportefeuille

2017 2.258.355 -1.619.427 638.928

2016 2.920.940 -2.266.878 654.062

36 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeverandering vastgoedbeleggingen Waardeverandering VOV vastgoed Waardeverandering financiĂŤle passiva Totaal

2017 17.770.911 273.762 -273.762 17.770.911

2016 29.300.940 -358.172 358.172 29.300.940

De niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille zijn het gevolg van de actualisatie van de marktwaardering per 31 december 2017 volgens de voorgeschreven methodiek en rekenfactoren uit het handboek modelmatig waarderen marktwaarde. De waardeverandering van de verplichting en de maatschappelijke binding van de met beklemmende voorwaarden (VoV) verkochte woningen is op basis van de woz waardeontwikkeling in 2017 bepaald. 37 Leefbaarheid Leefbaarheidsuitgaven sociale activiteiten Toegerekende organisatiekosten Leefbaarheidsuitgaven fysieke activiteiten Totaal

2017 7.477 191.248 198.725

2016 1.487 50.010 51.497

116

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Financiële baten en lasten 38 Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Liquide middelen en overige Rente lening ug SLS Rente interne lening ug

2017 7.435 180.160 315.000 502.595

2016 7.671 180.160 187.831

De renteopbrengst liquide middelen en overige bestaan met name uit een ontvangen rentevergoeding van circa € 7.200. De rente van de per 1 januari 2017 bij de splitsing daeb niet-daeb verstrekte interne lening veroorzaakt zowel op de rentebaten als rentelasten een toename van € 315.000. 39 Rentelasten en soortgelijke kosten Rente leningen og kredietinstellingen Rente interne lening o/g Rente leningen kasgeld - kort krediet Overige rentelasten

2017 2.674.885 315.000 17.435 3.007.320

2016 2.892.682 12.471 14.420 2.919.573

De rentelasten verschuldigd over de externe leningportefeuille o.g. zijn door de mutaties bij de aanhoudend lage rentestand met circa € 218.000 gedaald ten opzichte van vorig jaar.

117

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

40 Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 2017 -2.554.658

2016 -1.747.777

22.266.748

34.706.039

85.672 -315.669 -229.997

84.682 84.682

-103.858 17.770.911 155.552 17.822.605

140.702 29.300.940 316.618 29.758.260

4.214.146

5.032.461

4.500 670.873 4.889.519 4.889.519

4.500 -962.859 4.074.102

-1.212.380

-1.008.526 -213.714 -230.771 -294.766 -1.747.777

De jaarlast vennootschapsbelasting is als volgt bepaald; Resultaat uit gewone bedrijfsvoering vóór belastingen Bij: Mutatie actuele waarde Niet aftrekbare deel afschrijvingen Fiscale afschrijving activa in exploitatie Vrijval leningen u/g Subtotaal Af: Verkoopresultaat commercieel tot Fiscaal Niet gerealiseeerde waardeverandering vastgoedportefeuille Afschrijving disagio leningen o/g Subtotaal Resultaat (voor Vpb) Fiscale regelingen Bij: beperkt aftrekbare kosten Mutatie voorziening onderhoud (-= dotatie) Fiscaal resultaat Verliesverrekening Belastbaar bedrag Vennootschapsbelasting boekjaar 20% over 1e € 200.000. 25% restant (TI niveau) Latente belastingvordering waardering MVA Mutatie latente belastingvordering Mutatie latente belastingverplichting Belasting in commercieel resultaat Definitieve aanslag 2014 - 2015 Totaal vennootschapsbelasting

30.456 90.157 -1.091.767 -1.462.891 -2.554.658

4.074.102

-1.747.777

118

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Bezoldiging van (ex-)bestuurders en (ex-) commissarissen Bestuurders

De bezoldiging van de bestuurder bestaat uit periodiek betaalde beloningen (zoals salarissen, doorbetaling bij ziekte en vakantie, sociale premies, presentiegelden, kostenvergoedingen en ter beschikking stelling van een auto), beloningen betaalbaar op termijn (zoals pensioenlasten, sabbatical leave, jubileumuitkeringen, VUT- en prepensioenuitkeringen), uitkeringen bij beëindiging van het dienstverband en bonusbetalingen. De bezoldiging van de bestuurder die in het boekjaar ten laste van de toegelaten instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen € 104.812 (2016: € 96.093) en is naar individuele bestuurder als volgt gespecificeerd (in euro’s): Bestuurder drs W.van Duijn

TOTAAL

2017

2016

2017

2016

Periodiek betaalde beloning

88.608

81.224

88.608

81.224

Beloning betaalbaar op termijn

16.204

14.809

16.204

14.809

Uitkering bij beeindiging dienstverband

Bonusbetaling

96.033

104.812

96.033

TOTAAL

104.812

Commissarissen

De bezoldiging van huidige en gewezen commissarissen die in het boekjaar ten laste van de toegelaten instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen exclusief btw € 44.000 (2016: € 41.377) en is naar individuele commissaris als volgt gespecificeerd (in euro’s): Functie

Bezoldiging

Adviesvergoeding

Totaal

2017

2016

2017

2016

2017

2016

12.000

4.000

12.000

Drs. C.H.van den Bos

Voorzitter RvC

4.000

de heer L.W. Bartels

Voorzitter RvC

8.000

Drs. H.L.M. van Lente

Lid RvC

8.000

Drs. M.M. Meulman MBA

Lid RvC

8.000

Th.J.J. Olierook

Lid RvC

2.667

8.000

2.667

8.000

Drs. P. Overduin

Lid RvC

8.000

2.710

8.000

2.710

5.333

2.667

41.377

44.000

41.377

Mevr. Drs. S.E. van Tol

Lid RvC Vicevoorzitter H.L.G.M. van Mierlo RvC Totaal bezoldiging leden van de RvC

5.333

44.000

Wet normering topinkomens

Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de Noordwijkse Woningstichting van toepassing zijnde regelgeving: Het bezoldigingsmaximum in 2017 voor de Noordwijkse Woningstichting is € 106.000. Dit geldt naar rato van de duur en/of omvang van het dienstverband. Voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking geldt met ingang van 1 januari 2016 voor de eerste 12 kalendermaanden een afwijkende normering, zowel voor de duur van de opdracht als voor het uurtarief.

119

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Bezoldiging topfunctionarissen 1a. Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen * â&#x201A;Ź 1

drs W.van Duijn 2017

Functiegegevens

2016

directeur-bestuurder directeur-bestuurder

Aanvang en einde functievervulling 2016

01/01 - 31/12

01/02 - 31/12

Omvang dienstverband

1,0

Gew ezen topfunctionaris

nee

Individueel WNT maximum

106.000

96.082

Beloning

88.608

81.224

Dienstbetrekking

Belastbare onkostenvergoeding

Beloningen betaalbaar op termijn

16.204

14.809

subtotaal

104.812

96.033

104.812

96.033

Onverschudigd betaald bedrag Totaal bezoldiging

1b. Toezichthoudende topfunctionarissen drs C.H. van den Bos

L.W. Bartels

Drs. S.E. van Tol

TH.J.J. Olierook

drs M.M. Meulman

voorzitter

lidRvC

Lid RvC

01/01 - 30/04

01/05 - 31/12

Individueel WNT maximum

5.300

10.600

7.067

3.533

10.600

Beloning

4.000

8.000

5.333

2.667

8.000

4.000

8.000

5.333

2.667

8.000

4.000

8.000

5.333

2.667

8.000

bedragen * â&#x201A;Ź 1

Functiegegevens Aanvang en einde functievervulling 2017

01/05 - 31/12 01/01 - 30/04 01/01 - 31/12

Belastbare onkostenvergoeding Beloningen betaalbaar op termijn subtotaal Onverschudigd betaald bedrag Totaal bezoldiging

Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling 2016

Beloning

01/01 - 31/12

01/01 - 31/12 01/01 - 31/12

12000

8.000

Belastbare onkostenvergoeding

Beloningen betaalbaar op termijn

8.000

12.000

120

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

1b. Toezichthoudende topfunctionarissen (vervolg) drs. H.L.M. van Lente

drs.P. Overduin

H.L.G.M. van Mierlo

Lid RvC

Vicevoorzitter RvC

01/01 - 31/12

01/01 - 30/04

Individueel WNT maximum

10.600

Beloning

8.000

01/01 - 31/12

30-08 / 31/12

01/01 - 30/04

bedragen * â&#x201A;Ź 1

Functiegegevens Aanvang en einde functievervulling 2017

Belastbare onkostenvergoeding Beloningen betaalbaar op termijn subtotaal

Onverschudigd betaald bedrag

Totaal bezoldiging

Gegevens 2016 Aanvang en einde functievervulling 2016

Beloning

8.000

2.710

2.667

Belastbare onkostenvergoeding

Beloningen betaalbaar op termijn

8.000

2.710

2.667

2. Overige rapportageverplichtingen op grond van de WNT

Naast de hiervoor vermelde topfunctionarissen zijn er geen overige functionarissen met dienstbetrekking die in 2017 een bezoldiging boven het individuele WNT-maximum hebben ontvangen. Er zijn in 2017 geen ontslaguitkeringen betaald aan overige functionarissen die op grond van de WNT dienen te worden vermeld, of die in eerdere jaren op grond van de WOPT of de WNT vermeld zijn of hadden moeten worden.

121

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Externe accountantskosten De kosten van externe accountants, zoals verwerkt in de advieskosten en kosten externe controle, zijn als onderstaand naar activiteiten te splitsen; Onderzoek van de jaarrekening (EY ) Andere controleopdrachten (EY) Advisering op fiscaal gebied (Deloitte/BDO) Andere niet controle diensten Totaal kosten externe accountant

2017 39.483 21.896 52.092 113.471

2016 66.394 10.740 32.775 6.971 116.880

122

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Toelichting bij het overzicht kasstromen Het kasstroomoverzicht geeft inzicht in de opbouw van de mutatie in de liquide middelen gedurende het boekjaar. In afwijking van de resultatenrekening en balanspositie wordt in het kasstroomoverzicht geen rekening gehouden met de per balansdatum herkende verplichtingen en vorderingen. Op de verschillende onderdelen zijn dan ook verschillen aanwezig met de in de balans en resultatenrekening getoonde mutaties. Ten opzichte van de verwerking van de diverse onderdelen in balans en resultatenrekening verhouden de kasstromen zich als volgt; Bedragen x â&#x201A;Ź 1.000 Onderdeel Huuropbrengsten Vergoedingen Overige ontvangsten / opbrengsten Renteontvangsten Erfpacht Personeelsuitgaven: Onderhoudsuitgaven / Lasten onderhoud Overige bedrijfsuitgaven Renteuitgaven Verhuurdersheffing Vennootschapsbelasting Totaal operationeel Verkoopontvangsten Projectuitgaven Woningverbeteringen Aankoop Overige investeringen Totaal investeringskasstroom Nieuwe leningen Aflossing leningen Financieringskasstroom Mutatie

Kasstroom Balans /V&W 15.685 15.668 357 346 179 212 188 503 -40 -40 -1.678 -1.681 -3.116 -4.151 -2.574 -1.428 -2.787 -3.007 -2.004 -2.003 -557 -2.555 3.652 1.864 2.494 2.258 -395 -387 -621 -364 -1.134 -840 -275 -326 69 341 4.800 4.800 -9.545 -9.545 -4.745 -4.745 -1.024 -2.540

+/ 17 11 -33 -315 3 1.035 -1.146 220 -1 1.998 1.788 236 -8 -257 -294 51 -272 1.516

De bovenstaande verschillen zijn in hoofdzaak als volgt verklaard; - In de post vergoedingen in de resultatenrekening is begrepen het af te rekenen saldo stook- servicekosten over het boekjaar. Dit vindt echter pas in het volgend jaar plaats. - De renteontvangsten en uitgaven in de V&W zijn inclusief de rente ad â&#x201A;Ź 315K van de interne lening DAEB aan niet DAEB. Verder is in de rentelasten de door de afname van het schuldrestant lagere renteverplichting per balansdatum verwerkt. - De lasten onderhoud in de V&W zijn na toerekening overheadkosten. Deze zijn in de kasstromen in de overige bedrijfsuitgaven begrepen. Deze zijn hierdoor evenredig hoger dan de betreffende V&W post.

123

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

De over 2017 als last verwerkte vennootschapsbelasting is hoger dan de in 2017 op voorlopige aanslag betaalde belasting. Dit zal grotendeels pas in 2018 plaatsvinden. De verkoopontvangsten zijn niet gelijk aan de verkoopopbrengst. Door de ontvangst van een per eind 2016 verkochte woning in 2017. De uitgaven woningverbetering zijn voor aftrek van een per balansdatum te ontvangen subsidie die op de investering al in mindering is gebracht. Met betrekking tot de overige investeringen (activa ten dienste van de exploitatie), zijn in de balanswaardering een aantal investeringen per balansdatum begrepen in de schulden aan leveranciers.

124

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Deel 3: Overige gegevens Resultaatbestemming 2017

2016

Resultaat na belastingen

19.712.090

32.958.262

ten gunste/ laste van Herwaarderingsreserve ten gunste/ laste van overige reserve

17.770.911 1.941.179

29.300.940 3.657.322

Totaal mutatie Eigen vermogen

19.712.090

32.958.262

125

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Balans 31 december 2017 DAEB en Niet DAEB In de Regeling Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting artikel 15 lid 6 is opgenomen dat bij de jaarrekening over het verslagjaar 2017 de op de eindbalans van dat jaar gebaseerde beginbalansen voor het jaar 2018 worden gevoegd, waarbij onderscheid wordt aangebracht tussen de activa en passiva die samenhangen met de werkzaamheden die behoren tot de diensten van algemeen economisch belang en de overige activa en passiva.

Openingsbalans DAEB Activa

Per 1 januari 2018

Passiva

bedragen x € 1

VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen 1 DAEB vastgoed in exploitatie 2 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal Vastgoedbeleggingen

Materiële vaste activa 3 Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie Totaal Materiële vaste activa

277.920.086 907.297 278.827.384

Eigen vermogen 14 Herwaarderingsreserve 15 Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

Totaal Financiële vaste activa Som van de vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 8 Overige voorraden Totaal voorraden

Onderhanden projecten Vorderingen 9 Huurdebiteuren 10 Gemeenten 11 Overige vorderingen 12 Overlopende activa Totaal vorderingen

948.697

Voorzieningen 16 Latente belastingverplichting

547.077 39.485.933 4.000.000 6.950.000 50.983.010 330.759.090

Langlopende schulden 17 Schulden / leningen kredietinstellingen 18 Waarborgsommen Totaal van de Langlopende schulden

Som van de vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

1.680.558 1.680.558

62.508.519 1.379 62.509.898

1.250.000 1.250.000 -

118.673 208.758 242.633 258.934 828.998

Kortlopende schulden 19 Schulden aan kredietinstellingen 20 Schulden aan leveranciers 21 Schulden aan groepsmaatschapijen 22 Belastingen en premies sociale 23 Overige schulden 24 Overlopende passiva Totaal van de Kortlopende schulden

13 Liquide middelen

261.270.943

948.697

Totaal van de voorzieningen

Financiële vaste activa 4 Latente belastingvordering(en) 5 Netto vermogenswaarde niet DAEB 6 Leningen u/g 7 Startleningen u/g DAEB-scheiding

208.199.301 53.071.642

5.148.682 699.665 244.964 2.100.732 2.171 1.642.662 9.838.877

2.462.187 4.541.185 335.300.275

TOTAAL PASSIVA

335.300.275

126

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2017

Openingsbalans niet-DAEB Activa

Per 1 januari 2018

Passiva

bedragen x â&#x201A;Ź 1

VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen 1 niet-DAEB vastgoed in exploitatie 2 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

46.176.398

Totaal Vastgoedbeleggingen

18.700.475 64.876.873

Som van de vaste activa

64.876.873

VLOTTENDE ACTIVA

Eigen vermogen 6 Herwaarderingsreserve 7 Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

Langlopende schulden 7 Startleningen o/g DAEB-scheiding 8 Verplichting uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal van de Langlopende schulden

Vorderingen 3 Huurdebiteuren 4 Vorderingen op groepsmaatschapijen 5 Overlopende activa Totaal vorderingen

Som van de vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

27.223 244.964 171 272.358 272.358 65.149.231

Kortlopende schulden 9 Overige kortlopende schulden Totaal van de Kortlopende schulden

TOTAAL PASSIVA

36.835.468 2.650.465 39.485.933

6.950.000 18.700.475 25.650.475

12.822 12.822

65.149.231

127