NWS jaarverslag 2018 by Woonstichting Stek

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

PROFIEL Naam:

Noordwijkse Woningstichting

Gevestigd te:

Noordwijk

Adres:

Van Panhuysstraat 16, 2203 JR Noordwijk Postbus 219, 2200 AE Noordwijk

Telefoonnummer:

(071) 365 11 00

Website:

www.nws-online.nl

E-mailadres:

info@noordwijkse-woningstichting.nl

Oprichting:

Ontstaan op 1 januari 1997 uit de fusie van: Woningstichting Noordwijk, opgericht op 26 augustus 1994 en toegelaten bij Koninklijk Besluit d.d. 31 mei 1995 nr. 95.004621 en Noordwijkse Woningbouwvereniging, opgericht op 10 augustus 1978 en toegelaten bij Koninklijk Besluit d.d. 30 augustus 1979 nr. 2823460L508 (in december 1996 is de vereniging omgezet in een stichting).

Kamer van Koophandel:

Ingeschreven in de Kamer van Koophandel onder dossiernummer 28023096.

VROM-nummer:

L2092

NRV-nummer:

12.517

Bedrijfsvereniging:

Werkgebied:

De stichting verricht haar activiteiten binnen de regio Holland Rijnland, in het bijzonder in de gemeente Noordwijk.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Tekst en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s: Behandeld in MT: Jaarrekening opgesteld door bestuur: Jaarverslag goedgekeurd door bestuur: Behandeld in Auditcommissie: Jaarrekening vastgesteld door RvC: Jaarverslag goedgekeurd door RvC:

Noordwijkse Woningstichting 21 februari 2019

4 maart 2019 20 juni 2019 20 juni 2019

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Inhoud PROFIEL ......................................................................................................................................... 2 Deel 1: Volkshuisvestelijk verslag ................................................................................................. 7 1 Inleiding ...................................................................................................................................... 8 Kerncijfers 2018 ............................................................................................................................ 9 2 Doelen en resultaten................................................................................................................ 11 2.1 Externe ontwikkelingen .................................................................................................... 11 2.2. Missie en visie .................................................................................................................. 11 2.3 Kernwaarden..................................................................................................................... 12 2.4 Doelen ............................................................................................................................... 12 2.5 Partners............................................................................................................................. 14 2.6 Communicatie ................................................................................................................... 15 3 Wonen ...................................................................................................................................... 17 3.1 Prestatieafspraken ............................................................................................................ 17 3.2 Huurbeleid ........................................................................................................................ 17 3.3 Betaalbaar wonen voor iedereen ..................................................................................... 18 3.4 Woonruimteverdeling ...................................................................................................... 19 3.5 Een (t)huis voor bijzondere groepen ................................................................................ 21 3.6 Doorstroommaatregelen .................................................................................................. 23 3.7 Jaarlijkse huurverhoging ................................................................................................... 23 3.8 Leefbaarheid ..................................................................................................................... 25 3.9 Dienstverlening ................................................................................................................. 26 3.10 Klachtenrapportage ........................................................................................................ 27 4 Onderhoud ............................................................................................................................... 30 4.1 Algemeen .......................................................................................................................... 30 4.2 Assetmanagement ............................................................................................................ 31 4.3 Planmatig onderhoud ....................................................................................................... 32 4.4 Reparatie- en mutatieonderhoud..................................................................................... 33 4.5 Duurzaamheid................................................................................................................... 33 5 Nieuwbouw en vastgoed.......................................................................................................... 35 5.1 Algemeen .......................................................................................................................... 35 5.2 Woningvoorraad ............................................................................................................... 35 5.3 Woonagenda..................................................................................................................... 36 5.4 Projecten........................................................................................................................... 37 6 Governance .............................................................................................................................. 40 6.1 Algemeen .......................................................................................................................... 40

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

6.2 Visitatie ............................................................................................................................. 41 6.3 Countervailing power ....................................................................................................... 42 7 Personeel en organisatie .......................................................................................................... 43 7.1 Organisatie ........................................................................................................................ 43 7.2 Opleidingen ....................................................................................................................... 46 7.3 Ondernemingsraad ........................................................................................................... 47 7.4 Samenwerking .................................................................................................................. 47 7.5 AED.................................................................................................................................... 48 8 Risicomanagement ................................................................................................................... 49 Financieel beleid en beheer ........................................................................................................ 57 9.1 Algemeen .......................................................................................................................... 57 9.2 Jaarresultaat ..................................................................................................................... 57 9.3 Jaarresultaat versus begroting ......................................................................................... 60 9.4 Waardeontwikkeling ......................................................................................................... 61 9.5 Eigen Vermogen................................................................................................................ 64 9.6 FinanciĂŤle kengetallen ...................................................................................................... 65 9.7 Splitsing DAEB niet-DAEB .................................................................................................. 66 9.8 Treasury ............................................................................................................................ 66 10 Raad van Commissarissen ...................................................................................................... 68 10.1 Inleiding .......................................................................................................................... 68 10.2 Activiteiten in het verslagjaar ......................................................................................... 70 10.3 Algemeen ........................................................................................................................ 70 10.4 Samenstelling van de Raad ............................................................................................. 72 10.5 Vergaderingen van de RVC ............................................................................................. 73 10.6 Zelfevaluatie ................................................................................................................... 73 10.7 Honorering RvC ............................................................................................................... 74 10.8 Commissies binnen de RvC ............................................................................................. 74 10.9 Beoordeling bestuurder .................................................................................................. 77 10.10 Controle financiĂŤle verslaglegging ................................................................................ 77 10.11 Gegevens leden RvC ..................................................................................................... 77 10.12 Deskundigheid leden RvC ............................................................................................. 78 10.13 Integriteit ...................................................................................................................... 78 10.14 Verklaring Raad van Commissarissen ........................................................................... 79 Deel 2: Jaarrekening 2018 ........................................................................................................... 81 Balans per 31 december 2018 .................................................................................................... 82

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Winst en verliesrekening over 2018 ........................................................................................... 84 Kasstroomoverzicht 2018 ........................................................................................................... 85 Grondslagen van waardering in de jaarrekening ........................................................................ 86 Algemeen ................................................................................................................................ 86 Vastgoedbeleggingen ............................................................................................................. 89 Grondslagen van resultaatbepaling in de jaarrekening .............................................................. 98 Grondslagen voor kasstroomoverzicht ..................................................................................... 103 Toelichting op de balans ........................................................................................................... 104 Toelichting op de resultatenrekening 2018 .............................................................................. 135 Afzonderlijke primaire overzichten ........................................................................................... 148 Overige gegevens ...................................................................................................................... 157

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Deel 1: Volkshuisvestelijk verslag

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

1 Inleiding Het was in 2018 een vertrouwd beeld in de burelen van de NWS: bouwhelmen aan de kapstok en veiligheidsschoenen op de vloer. Voor het eerst in jaren stroomde er - zoals het in het huurdersmagazine werd verwoord - weer beton door onze aderen. De aanloop duurde lang, zoals bij vrijwel elk project dat in de planning staat. Maar voor wie terugkijkt, ging de bouw razendsnel. De oplevering van ons complex De Rederijker met veertig zorggeschikte appartementen lukte net niet meer binnen dit verslagjaar, maar veel scheelde het niet. Bouwen is noodzakelijk om iets van de achterstand in te lopen die Noordwijk heeft in het aandeel sociale huurwoningen. En de wetenschap dat er weer stenen worden gestapeld, geeft in een organisatie als de onze ook energie. Maar de focus op bouwen dreigt soms het zicht te ontnemen op alle andere activiteiten die in 2018 zijn opgepakt en uitgevoerd. Een van de ingrijpende klussen die voor de buitenwereld onzichtbaar bleven, was de invoering van een nieuw ERPsysteem, de software waar onze corporatie op draait. Een grote groep medewerkers was er druk mee, maar de bedrijfsvoering heeft er geen moment onder geleden. Het voldoen aan weten regelgeving vergt gewoonlijk al veel van deze sector, maar de komst van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) vroeg van alle geledingen weer een extra inspanning. Datzelfde geldt voor het visitatieproces dat de NWS doorliep, met een uitkomst die recht doet aan het vele voortreffelijke werk dat hier wordt verzet. Dat blijkt ook uit onze scores bij de Aedes Benchmark en de resultaten van het klanttevredenheidsonderzoek dat we continu onder onze huurders uitvoeren: de gemiddelde waardering voor onze dienstverlening kwam weer op een 8 uit. Nog enkele hoogtepunten uit 2018: het Lagerhuisdebat dat we in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen organiseerden, onze seniorenmakelaar die haar nieuwe taak voortvarend oppakte en al 160 gesprekken voerde met oudere huurders, de complexenschouwen die werden uitgevoerd met bewoners, de gemeente en de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk, het opstellen van een nieuw ondernemingsplan, een aangepast inkoop- en aanbestedingsbeleid en de splitsing van de afdelingen Financiën en Control. Over allerlei andere zaken waarvoor deze inleiding te kort is, leest u verderop in dit jaarverslag. Maar laat ik nog één ding noemen: 2018 was ook het jaar waarin we tot het inzicht kwamen dat een financieel gezonde en goed draaiende organisatie als de NWS de enorme uitdagingen waarvoor deze sector staat, alleen aankan als het draagvlak en de slagkracht wordt vergroot. In onze optiek is een fusie met collegacorporaties in de Bollenstreek daarvoor wenselijk. Het uitvoering geven aan dat proces is één van de grote uitdagingen die ons in 2019 te wachten staat. Willem van Duijn, Directeur-bestuurder NWS

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Kerncijfers 2018 2018

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

2 Doelen en resultaten 2.1 Externe ontwikkelingen Juist nu in alle geledingen van de Noordwijkse politiek doordringt dat deze gemeente behoefte heeft aan (veel) meer betaalbare huurwoningen, zijn de omstandigheden en voorwaarden om bouwplannen op te stellen en uit te voeren behoorlijk verslechterd. De overspannen markt leidt tot oplopende prijzen, zowel van mens als materiaal. En ook de behoefte aan bouwgrond drijft de prijzen op. Bij de plannen die uiteindelijk wel kunnen worden uitgevoerd, krijgen opdrachtgevers als de NWS in toenemende mate te maken met vertraging als gevolg van bezwaren van omwonenden. Na de verkiezingen in november 2018 krijgt de NWS in de fusiegemeente Noordwijk ook te maken met een nieuw lokaal bestuur. Onze hoop en verwachting is dat het bouwprogramma dat wij in nauw overleg met het oude college en de gemeenteraad hebben opgesteld, in de komende jaren kan worden uitgevoerd. De gemeente werkt aan een deltaplan sociale woningbouw, de uitkomst hiervan wordt in mei 2019 verwacht. Samen met de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk en onze andere belanghebbenden zullen we ons daarvoor tot het uiterste inspannen. Wij gaan er vanuit dat de lokale overheid een betrouwbare partner is.

2.2. Missie en visie De NWS is een maatschappelijke organisatie die wortelt in de Noordwijkse samenleving. Wij richten ons op mensen met een smallere beurs. Wij verhuren, beheren en bouwen toekomstgericht. Samen met onze huurders en andere maatschappelijke organisaties nemen we verantwoordelijkheid voor een goed woon- en leefklimaat. In onze visie • • • • • •

richten we ons op de volkshuisvestelijke opgaven in de kern Noordwijk. vinden we het belangrijk dat mensen zich thuis kunnen voelen in hun woning. zien we sociale huisvesting als een brede basisvoorziening, toegankelijk voor alle huishoudens uit de lagere inkomensgroepen. stellen we onze koers vast in overleg met onze stakeholders. onderhouden we onze woningen goed. Onze wooncomplexen zijn schoon, heel en veilig. handelen we als rentmeester in het belang van huidige en toekomstige generaties. De verdere verduurzaming van onze woningvoorraad is daar een onderdeel van.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

•

• •

zien we dat het bewaken van het woongenot en onze signalerende functie naar instanties op het gebied van zorg, welzijn en veiligheid aan belang wint door de toename van het aantal kwetsbare huurders. zoeken we intensieve en transparante samenwerking met gemeente, huurdersorganisatie en maatschappelijke organisaties in Noordwijk. staan we open voor verregaande samenwerking en/of fusie met collegacorporaties, wanneer dat helpt om de volkshuisvestelijke opgave in Noordwijk te realiseren.

2.3 Kernwaarden Onze kernwaarden vormen het DNA van de NWS. Door de hele organisatie heen denken en handelen we: • Maatschappelijk betrokken bij de volkshuisvestelijke opgaven in ons werkgebied. • Klantgericht. Medewerkers krijgen de ruimte om invulling te geven aan de dienstverlening aan onze klanten. • Transparant. We zijn open over onze resultaten en onze dilemma’s. • Toekomstgericht. Met oog voor huidige én toekomstige generaties.

2.4 Doelen Naast de dagelijkse werkzaamheden die voortvloeien uit het onderhouden en verhuren van betaalbare woningen, stelt de NWS zich elk jaar ook doelen die onze ambities weerspiegelen. In onderstaande tabel worden die voor 2018 weergegeven per thema, met daarbij in het kort het behaalde resultaat. In de verschillende hoofdstukken van dit jaarverslag komen we daar uitgebreider op terug.

Kritische succesfactoren 1 NWS breed Visitatie (verplicht 1 x in de 4 jaar)

Nieuw ondernemingsplan NWS

Invoeren digitale nieuwsbrief

Crisismanagement en calamiteitenplan afronden

Resultaat Het visitatierapport van de NWS is op 7 augustus 2018 gepubliceerd door de Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland. Het concept is besproken met de SHN, gemeente en een aantal stakeholders. De RvC heeft er inmiddels mee ingestemd. De digitale nieuwsbrief is begin 2018 ingevoerd voor onder meer nieuwbouwprojecten, te beginnen met De Rederijker. Is eind 2018 afgerond en in het MT vastgesteld.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

2 Wonen Bod en prestatieafspraken 2019

Bevordering doorstroming (uitvoeren pilots huurbeleid en werkzaamheden seniorenmakelaar) Rederijkersplein: verhuur woningen en welzijnsruimte in exploitatie nemen Huisvesting bijzondere doelgroepen

Decentralisatie maatschappelijk opvang

3 Voorraadbeheer Planvorming 32 woningen Kruidhof (uitwerken genomen besluit voor herstructurering)

Planvorming renovatie A. Verweijstraat (uitvoering in 2019)

Verder verduurzamen van bezit NWS

In samenwerking met de Stichting Huurdersbelangen en de gemeente is gewerkt aan de prestatieafspraken. Deze zijn in december getekend. In februari 2018 is onze seniorenmakelaar begonnen met het uitnodigen van huurders die een eengezinswoning van de NWS huren en de leeftijd van 55 jaar bereikt hebben. Enkele dagen na het verslagjaar 2018 zijn de woningen opgeleverd en kort daarna zijn de huurders erin getrokken. Van de taakstelling voor 2018 (34 statushouders) zijn er uiteindelijk 24 geplaatst. De achterstand hopen we in 2019 weg te werken. De NWS staat op het standpunt dat dit geen beslag zou mogen leggen op de beperkte/schaarse sociale huurvoorraad in Noordwijk, noch op de investeringsruimte van de NWS. Dit is onderwerp van gesprek met de gemeente.

Een voorstel voor renovatie van het complex Kruidhof is besproken in de RvC van 20 juni. In die vergadering is besloten om in te stemmen met: a. de renovatie van het complex Kruidhof; b. de hiervoor geraamde investering van â&#x201A;Ź 2,315 miljoen, bestaande uit de renovatie van de volledige buitenschil en 70% van de binnenzijde van de woningen. Aan de uitvoering van dit besluit wordt gewerkt. Een renovatie van dit complex is niet nodig. De ramingen in planmatig onderhoud, zoals een dakvervanging in 2025, zijn voldoende om het complex voor wat betreft de buitenschil binnen de kaders en verantwoord door te exploiteren. Het vastgoed van de NWS heeft nu reeds een Energie Index van 1,38 (Label B). Er wordt gewerkt aan een plan om een bijdrage te

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Daadwerkelijk werken met assetmanagement Vergroten zorggeschiktheid complexen samen met gemeente uitwerken

Meerjarenonderhoudsbegroting 2019 (afgestemd op assetmanagement)

4 Voorraadontwikkeling Bouw 40 woningen aan Rederijkersplein( afronding bouw en in exploitatie nemen) Bouw 64 woningen Locatie Northgo (afronding planvorming en aanbesteding) Planvorming en start bouw 13 woningen aan de Albert van Velsenstraat

Plaatsing en in exploitatie flexibele woningen

leveren aan de doelstelling om in 2050 CO2neutraal te zijn. De dataverzameling en complexplannen zijn afgerond. In september zijn de uitkomsten gepresenteerd aan en besproken met de RvC. In samenwerking met de gemeente zijn 10 complexen aangewezen waar de toegankelijkheid is vergroot. Deze 10 complexen bevatten 310 verhuureenheden. De MJOB is gereed en de uitkomsten zijn meegenomen in de begroting die in september in de RvC is besproken.

Het complex is eind 2018 opgeleverd en in de eerste weken van 2019 in gebruik genomen. De koopovereenkomst is getekend en de NWS heeft een beeldkwaliteitsplan (BKP) laten opstellen dat positief door de welstand is beoordeeld. Op 10 oktober 2018 was er een drukbezochte inloopavond voor het project. Door 18 omwonenden is bezwaar aangetekend. De reacties gaan in overwegende mate over verkeer en parkeren. Maar er zijn ook reacties op het bouwvolume. Het vorige college en de ‘oude’ gemeenteraad hebben ingestemd met de plaatsing van maximaal 100 flexibele woningen op de locatie Bronsgeest. Door het sluiten van een nieuw coalitieakkoord is deze locatie inmiddels onzeker.

2.5 Partners De NWS heeft een bijzonder goede en stabiele relatie met haar belanghouders, waarvan de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN) en de gemeente de belangrijkste zijn. Met hen is het contact zeer intensief: er is één keer in de twee maanden overleg met de wethouders Wonen en Ruimtelijke Ordening (met ambtelijke ondersteuning), een ‘aanjaagteam’ nieuwbouw komt eveneens maandelijks bij elkaar en twee keer per jaar is er een bijeenkomst met het voltallige college van B en W. Met de Afdelingen Wonen en Ruimtelijke Ordening van de gemeente Noordwijk wordt intensief samengewerkt. Maandelijks heeft onze directeur-bestuurder een gesprek met de voorzitter van de Stichting Huurders Belangen Noordwijk en één keer per kwartaal met het voltallige SHNbestuur. Het driehoeksoverleg – tussen gemeente, SHN en NWS – staat één keer

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

in de twee maanden op de agenda. De SHN heeft één keer per jaar formeel contact met de Raad van Commissarissen en gedurende het hele jaar allerlei losse contacten met een deel van de RvC. Een flinke delegatie van de NWS was op 31 mei 2018 aanwezig op de jaarlijkse huurdersavond van de SHN in de kantine van de voetbalvereniging Noordwijk. Er werd onder meer informatie gegeven over het aantal sociale huurwoningen dat Noordwijk nodig heeft, het soort woningen, het duurzaam maken van woningen en de nieuwbouwplannen. Van de gelegenheid om (kritische) vragen te stellen werd goed gebruik gemaakt. Op iets meer afstand staat een groot aantal andere organisaties waarmee op regelmatige basis contact is, variërend van de Stichting Welzijn Noordwijk tot een breed palet aan zorgorganisaties. Met hen is vooral contact over het leefbaar houden van onze wijken en complexen en de opvang en begeleiding van verwarde personen en bijzondere groepen, variërend van statushouders tot mensen met een zorgbehoefte. Met alle fracties uit de Noordwijkse gemeenteraad is minimaal één keer per jaar afzonderlijk contact, dat in het verkiezingsjaar 2018 nog werd geïntensiveerd. Om in de campagne nadrukkelijk aandacht te vragen voor de sociale volkshuisvesting, organiseerde de Noordwijkse Woningstichting samen met Sint Antonius van Padua (Noordwijkerhout) een Lagerhuisdebat in theater De Muze in Noordwijk. Alle partijen die meededen aan de verkiezingen waren daarbij aanwezig, evenals een groot aantal belangstellende toehoorders. De politici legden, ondanks de verschillen, ook een opmerkelijke eensgezindheid aan de dag: er is oog voor de noodzaak om de komende jaren hard te werken aan goede, betaalbare huisvesting voor inwoners met een kleine portemonnee. Over hoe dat moet gebeuren en tegen welke voorwaarden, liepen de meningen wel uiteen. Maar dat het percentage sociale huur in de kern Noordwijk niet op een schamele 18 procent mag blijven steken, werd wel duidelijk.

2.6 Communicatie Zoals uit de organisatie van het Lagerhuisdebat blijkt, is de communicatie van de NWS deels gericht op het beïnvloeden van het beleid van de gemeente, maar ook het creëren van draagvlak voor haar activiteiten en het informeren van huurders en een brede groep van belangstellenden horen tot de pijlers van het beleid. Voor deze onderdelen kreeg de NWS van de huurders in het rapport van de Visitatiecommissie een 9. 'De Noordwijkse Woningstichting is weer zichtbaar in de

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

lokale samenleving', concludeert de commissie. 'Dat is een mooi resultaat.'Bij het informeren van de inwoners richtte de NWS zich in 2018 al op 'groot Noordwijk'. Door haar tweemaandelijkse 'spread' (twee middenpagina's) niet meer te plaatsen in het blad De Noordwijker maar in het Noordwijks Nieuwsblad werden - vooruitlopend op de gemeentelijke fusie - ook de gemeenschappen van Noordwijkerhout en De Zilk bereikt. De NWS was verder zichtbaar met reportages in het huis-aanhuis verspreide glossy magazine Leef! van Stichting Welzijn Noordwijk, het eigen NWS Magazine dat twee keer per jaar verschijnt en op social media als Facebook (64 berichten in 2018), Twitter en de eigen website. Naar lokale en regionale media werden - naast de reguliere contacten over het beleid die hun weerslag kregen in een breed palet aan publicaties - zes persberichten verstuurd. Min of meer tegelijk met de ingebruikname van het nieuwe ERP-systeem Tobias AX kwam ook het vernieuwde huurdersportaal van de NWS in de lucht. Deze digitale vorm van communiceren kan in de toekomst ook worden gebruikt om bewoners op eigentijdse manieren - bijvoorbeeld via Whatsapp - te informeren. Het versturen van digitale nieuwsbrieven maakt ook al enige tijd deel uit van het palet aan communicatiemiddelen van de woningcorporatie. Belangstellenden voor het bouwplan De Rederijker hadden de primeur.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

3 Wonen 3.1 Prestatieafspraken Het versnellen van de nieuwbouwplannen, fors investeren in duurzaamheid en het betaalbaar houden van de huren. Dat zijn de speerpunten in de Prestatieafspraken 2019-2022 waaronder de gemeente Noordwijk, de NWS en de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk eind 2018 hun handtekening hebben gezet. De prestatieafspraken bevatten ook een uitgebreid pakket aan maatregelen over onder meer het bevorderen van de doorstroming, de huisvesting van kwetsbare en sociaal zwakkere groepen en het werken aan de leefbaarheid en het ongestoord woongenot. Het zijn de laatste prestatieafspraken met het college van de ‘oude’ gemeente Noordwijk. Met het oog op de fusie met Noordwijkerhout is vooral ingezet op het voortzetten van de lopende afspraken, die steeds een termijn van vier jaar bestrijken. Waar nodig zijn bestaande onderwerpen aangevuld of bijgesteld. De noodzaak om in de kern Noordwijk van de nieuwe gemeente het aantal sociale huurwoningen te vergroten, wordt in de Prestatieafspraken 2019-2022 nog eens onderstreept. Na de oplevering van de 40 zorggeschikte appartementen in gebouw De Rederijker, wil de NWS snel door met de bouwlocatie Northgo, het plaatsen van tijdelijke woonunits en de bouw van het Julianahof aan de Albertus van Velsenstraat. Ondanks de forse investeringen in duurzaamheid en nieuwbouw spreken de drie partijen in de prestatieafspraken af dat de huren slechts gematigd worden verhoogd. Bij de woningtoewijzing past de NWS de huurprijzen zodanig aan dat er ook voor de laagste inkomens voldoende aanbod blijft.

3.2 Huurbeleid Om invulling te geven aan onze belangrijkste taak, het huisvesten van huishoudens met een smalle beurs, moeten er voldoende betaalbare en passende woningen beschikbaar zijn. Corporaties moeten ervoor zorgen dat de juiste woning bij de juiste huurder terechtkomt, het zogenaamde ‘passend toewijzen’. Van de aangeboden woningen moet 95% worden toegewezen aan huishoudens met een inkomen onder de huurtoeslaggrenzen. De huishoudgrootte en het huishoudinkomen bepalen uiteindelijk de maximale huurgrens waar een woningzoekende voor in aanmerking komt. Voor de sociale huurwoningen hanteert de NWS een streefhuurniveau van 80 procent van de maximaal toegestane huur. Om vervolgens aan de regels van het passend toewijzen te voldoen wordt een groot gedeelte van de vrijkomende woningen nog eens afgetopt, dat wil zeggen: de huurprijs wordt aangepast om aan de inkomenseis te voldoen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Net zoals in de voorgaande jaren past de NWS in 2018 gematigde huurverhogingen toe. Daarbij wordt gekeken naar het inkomen van de huurder en de kwaliteit van de woning.

3.3 Betaalbaar wonen voor iedereen Om ervoor te zorgen dat woningzoekenden in verschillende inkomensgroepen een gelijkwaardige kans van slagen houden, hebben de corporaties in de regio afgesproken dat 70 procent van de vrijkomende woningen binnen deze huurprijscategorieën valt. Het streefhuurbeleid is als volgt ingedeeld: • 70 procent van de vrijkomende sociale huurwoningen wordt verhuurd aan de primaire doelgroep, de zogenaamde huurtoeslaggerechtigde, waarvan. o 80 procent van dit aanbod een huur heeft onder de eerste aftoppingsgrens (€ 597,30); geschikt voor 1 en 2 persoonshuishoudens. o 20 procent een streefhuur heeft onder de tweede aftoppingsgrens (€ 640,14); geschikt voor > 3 personen. De grensbedragen voor huurtoeslag zijn in 2018 iets verhoogd, de maximale huurgrens voor een sociale huurwoning bleef ongewijzigd. Dat leidde tot de volgende normbedragen:

Huurgrenzen 2018 Maximale huurgrens < 23 jaar Aftoppingsgrens 1 en 2 personen Aftoppingsgrens 3 en meer personen Maximale huurgrens 23 jaar en ouder

€ 417,34 € 597,30 € 640,14 € 710,68

De spelregels voor passend toewijzen zijn vertaald in maatregelen op het gebied van prijsbeleid, selectieve aftopping van streefhuren en het labelen naar woninggrootte en huishoudengrootte volgens het streefhuurbeleid. Hieronder een overzicht van hoe de woningvoorraad beleidsmatig kan worden verdeeld naar aanleiding van het streefhuurbeleid:

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

3.4 Woonruimteverdeling Het aanbieden van vrijkomende sociale huurwoningen in Noordwijk gaat via het woonruimteverdeelsysteem Woningnet Holland Rijnland. De woningen worden regionaal aangeboden. Dat betekent dat woningzoekenden uit de wijde omtrek in aanmerking komen voor deze woningen. De woningtoewijzing gebeurt op basis van inschrijftijd: degene die het langst staat ingeschreven krijgt de woning. Er zijn in 2018 door de NWS 102 woningen via WoningNet aangeboden. De twee doorstroomwoningen die kamergewijs verhuurd worden aan statushouders vallen buiten het woonruimtedeelsysteem. In 2018 zijn twee kamers vrijgekomen en opnieuw verhuurd, waardoor het totaalaantal nieuwe verhuren in het DAEB-segment (sociale huur) uitkomt op 104. De verdeling is als volgt

Van de 104 vrijgekomen sociale huurwoningen is 94 procent verhuurd aan de doelgroep. De wettelijke eis is minimaal 80 procent, doelstelling van de NWS is 90 procent. Een corporatie mag 10 procent sociaal verhuren aan huishoudens met een middeninkomen tussen de € 36.798 en € 41.056. Middeninkomens hebben beperkt toegang tot de sociale huursector, maar verdienen ook niet altijd genoeg om een huurwoning in de vrije sector te betalen. De NWS heeft in 2018 zes woningen verhuurd aan deze zogenaamde ‘middeninkomens’.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Het NWS-beleid van toewijzen en verhuren van het woningbezit voldoet ook in 2018 weer aan de Woningwet. Er is 100 procent passend toegewezen en het percentage woningtoewijzingen aan huishoudens met een jaarinkomen onder de € 36.798 bedroeg 94 procent (het minimum is 80 procent). Verhuring niet-DAEB-woningen Niet-DAEB-woningen (voorheen: vrije sectorwoningen) worden niet via het woonruimteverdeelsysteem maar via het ROS-systeem aangeboden. In het nietDAEB-segment zijn in 2018 vijf woningen verhuurd. De NWS kan in overleg met de gemeente Noordwijk maximaal 3 procent van het totaalaantal mutaties gebruiken om een woning toe te wijzen buiten het woonruimteverdeelsysteem om. Dit is vastgelegd in de regionale verordening. In 2018 is hier geen gebruik van gemaakt. Lokaal Maatwerk Binnen de bestaande regels van de Regionale Huisvestingsverordening mag maximaal 25 procent van de mutatiewoningen worden aangeboden met het label ‘Lokaal Maatwerk’. In nauwe samenwerking met de gemeente Noordwijk probeert de NWS zittende huurders in beweging te krijgen. Onder bepaalde voorwaarden krijgen zij voorrang op andere woningzoekenden. De verwachting is dat er door dit beleid meer (eengezins-)woningen binnen de voorraad van de NWS vrijkomen voor Noordwijkse woningzoekenden. Vierendertig procent van de nieuwe verhuringen in 2018 bestond uit eengezinswoningen. Dat is een lichte daling ten opzichte van het jaar 2017. Van de 11 zittende huurders van de NWS die onder het Lokaal Maatwerk vielen, hadden er 7 een inschrijfduur korter dan 5 jaar. Zij zijn hierdoor sneller aan een andere woning gekomen. De NWS hoopt met dit beleid ook het aantal scheefwoners te verminderen; een deel van de huurders van de NWS woont - in relatie tot hun inkomen – te goedkoop. Via Lokaal Maatwerk hebben zij eerder zicht op een woning die bij hun inkomen past.

Doelgroep (Daeb-) woningtoewijzingen Inwoners Noordwijk Doorstroming huurders NWS Lokaal maatwerk geadverteerd Lokaal maatwerk NWS huurders Starters Statushouders woningen Bijzondere bemiddeling Vrouwenopvang Rosa Manus

Aantal woningen 65 20 19 11 40 8 5 1

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Huurderving Een woning die bij het wisselen van huurder enige tijd leeg staat, levert minder inkomsten op. De huurderving als gevolg van mutatieleegstand was in 2018 0,45%, dat is hoger dan in 2017. Dat had deels te maken met de overgang naar een nieuw computersysteem, dat de huurderving anders berekent door er meer componenten (bijvoorbeeld ook de servicekosten) aan toe te voegen. Daarnaast stonden opgezegde woningen langer leeg in verband met ingrijpender (mutatie)onderhoud. Als huurders na dertig of veertig jaar hun woningen verlaten, kost het soms enkele weken om het huis volgens de nieuwste normen weer verhuurklaar te maken.

Mutatiegraad Het aantal verhuisbewegingen (de mutatiegraad) bleef met 4,9 procent achter bij de prognose van 5,5 procent. Zoals gezegd: de woningmarkt zit op slot, de doorstroming stagneert al jaren. De gemiddelde inschrijfduur in Noordwijk in 2018 steeg van 5,5 naar 6,9 jaar.

3.5 Een (t)huis voor bijzondere bijzondere groepen De gemeente heeft de wettelijke taak om woonruimte te regelen voor statushouders. Elk half jaar wordt op basis van een schatting vastgesteld hoeveel statushouders onderdak moet worden geboden. Daaruit volgt een taakstelling voor elke gemeente, gebaseerd op het inwoneraantal. Het aantal gehuisveste personen is inclusief de instroom als gevolg van gezinshereniging. In nauwe samenwerking met de gemeente Noordwijk en Vluchtelingenwerk wordt gedurende het jaar de taakstelling gemonitord. Ook wordt bekeken welk gezin in welke wijk geplaatst kan worden. De totale taakstelling voor 2018 bedroeg 34 statushouders. Daarvan konden er uiteindelijk 24 worden geplaatst in acht woningen (waaronder tweemaal via kamerverhuur). De achterstand van tien statushouders hoopt de NWS in het eerste halfjaar van 2019 weg te werken. Bijzondere bemiddeling Tot de bijzondere bemiddeling waarvoor de NWS ook een taak heeft, behoren de klanten met een zorgbehoefte. Elke corporatie levert naar rato een aantal woningen voor actieve bemiddeling van aangesloten organisaties. In die gevallen

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

is de NWS de verhuurder en tekent de betrokken zorginstelling voor de woonbegeleiding een 3-partijenovereenkomst. In sommige situaties maakt de NWS gebruik van tijdelijke huurcontracten. We kunnen daardoor effectiever ingrijpen bij onverhoopte overlast of het structureel mijden van zorg of hulp. Het woongenot van omwonenden kan zo beter worden geborgd. De verdeling van de contingenten bijzondere bemiddeling wordt elk jaar opnieuw bepaald. Voor 2018 was de taakstelling 7 personen. Er hebben 5 bijzondere bemiddelingen plaatsgevonden, onder wie 1 uit de taakstelling van 2017. Dat betekent dat we een achterstand hebben van 3. De reden hiervoor is dat de NWS afhankelijk is van aangeleverde cases en (on)mogelijke matching. We hopen deze achterstand in 2019 in te lopen. Daarnaast verhuurt de NWS een aantal woningen complexgewijs aan zorginstellingen, zoals het Raamwerk en ’s Heeren Loo. Deze instellingen zorgen zelf voor de plaatsing van hun cliënten. Nieuwe woonvormen Het langer zelfstandig wonen van kwetsbare burgers vraagt ook oplossingen voor nieuwe vraagstukken. Daarbij draait het om goede samenwerking met zorgverleners en gemeente. Zo zijn er al wat ideeën ontstaan over mogelijke plaatsing van ouderen in vormen van groepswonen, die vereenzaming voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld door kamers aan te bieden in een ‘gewoon’ huis, waar gebruikt wordt gemaakt van een gezamenlijke keuken en/of woonkamer. Het voornemen is om in Northgo zo’n Thuishuis te realiseren. Er is ook behoefte aan meer variatie in het huisvestingsaanbod na tijdelijke plaatsingen in projecten van Beschermd Wonen en Maatschappelijke opvang. De NWS staat op het standpunt dat dit geen beslag zou mogen leggen op de beperkte/schaarse sociale huurvoorraad in Noordwijk, noch op de investeringsruimte van de NWS. Zorggeschikte woningen Door de vergrijzing neemt het aantal senioren toe. Door het (overheids)beleid van scheiden van wonen en zorg, zullen deze mensen bovendien langer zelfstandig moeten blijven. Ook voor de NWS is dit een belangrijk aandachtspunt. In samenwerking met de gemeente Noordwijk worden binnen de bestaande woningvoorraad voorzieningen aangebracht die complexen ‘levensloopbestendig/zorggeschikt’ maken. De kosten van dit project worden door de gemeente en de NWS gedeeld. Er zijn inmiddels verbeteringen aangebracht in tien wooncomplexen. Daarbij gaat het onder meer om maatregelen die de rolstoel- en rollatortoegankelijkheid bevorderen. Dat kan door het plaatsen van drempelhulpen, het ophogen en herbestraten van toegangspaden, maar ook door het plaatsen van twee liften aan de Van Leeuwenstraat (gepland voor 2019).

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

3.6 Doorstroommaatregelen Om de doorstroming te bevorderen heeft de NWS sinds januari 2018 een seniorenmakelaar. Eén van de woonspecialisten heeft binnen haar takenpakket een aantal uren tot haar beschikking om ouderen te informeren over de mogelijkheden om te verhuizen naar een voor hen meer geschikte woning. Het gaat hier om een proef van twee jaar. De seniorenmakelaar heeft als eerste de huurders benaderd die een eengezinswoning van de NWS huren en de leeftijd van 55 jaar hebben bereikt. De uitnodiging aan hen had het karakter van een enquête met als hoofdvraag: wordt uw woning niet te groot? Op deze enquête zijn meer dan 250 reacties gekomen, als gevolg waarvan 160 gesprekken zijn gevoerd. In dit verslagjaar 2018 hebben concreet vijf verhuringen plaatsgevonden waarbij senioren uit een eengezinswoning zijn verhuisd naar een seniorenwoning. Daarnaast is ook een substantieel deel van de nieuwbouwwoningen in het complex De Rederijker aan de doelgroep toegewezen. De Rederijker bestaat uit 40 seniorenappartementen waarvan de helft met een zorgindicatie. In totaal zijn 21 woningen verhuurd aan NWS-huurders. De seniorenmakelaar heeft hierin een groot aandeel gehad. Daarnaast wordt hard gewerkt aan de uitwerking van andere maatregelen om de doorstroming te bevorderen. Eén daarvan is het inzetten van tijdelijke huurcontracten. Sinds 1 juli 2016 is de Wet doorstroming huurmarkt ingevoerd die mogelijkheden biedt om woonruimte tijdelijk, zonder dat de huurder huurbescherming heeft, te verhuren. Net als bij de Seniorenmakelaar gaat het vooralsnog om tijdelijke experimenten, voor de duur van twee jaar. Tijdens de looptijd worden de effecten op de doorstroming gemonitord. Ook zal oplevering van sociale nieuwbouw in de toekomst nog een extra impuls kunnen geven aan de doorstroming.

3.7 Jaarlijkse huurverhoging Wettelijk is vastgelegd dat elk jaar op 1 juli de huren van woningen worden verhoogd. Zo wordt elk jaar het maximumpercentage door de overheid vastgesteld. Het gemiddelde aan huurstijgingen bij woningcorporaties mocht in 2018 niet hoger zijn dan 2,4 procent, zijnde inflatie (1,4 procent) plus 1 procent. Op huishoudniveau mochten bij inkomens tot € 41.056 de huren met maximaal 3,9 procent (inflatie plus 2,5 procent) stijgen. Voor scheefwoners (inkomens boven € 41.056) was dat maximaal 5,4 procent (inflatie plus 4 procent). Bij het vaststellen van de huurverhoging kijkt de NWS niet alleen naar het inkomen, maar ook naar de verhouding tussen prijs en kwaliteit van de woning.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Een kwalitatief betere woning betekent in beginsel een hogere huur. Dat is niet alleen maatschappelijk gerechtvaardigd, maar zou op termijn ook moeten leiden tot meer doorstroming op de Noordwijkse woningmarkt. Voor de middeninkomens heeft de NWS, net als in 2017, weer gehoor gegeven aan het verzoek van de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN) om ook een (beperkte) korting op de huurverhoging toe te passen. Sociale doelgroep/middeninkomens (inkomen < € 41.056): Indien huurprijs > 80% van MR (streefhuur): inflatie (1,4%) - 0,5% = 0,9% Indien huurprijs ligt tussen 60-80% van MR: inflatie + 0,5% = 1,9% Indien huurprijs < 60% van MR: inflatie + 1,5% = 2,9% Hogere inkomens Voor 2018 hanteerde de NWS ook weer een inkomensafhankelijke huurverhoging. Aan huishoudens met een inkomen boven de € 41.056 is de wettelijk toegestane huurverhoging toegekend van 5,4 procent (inflatie plus 4 procent). Geliberaliseerde huurwoningen kregen een huurverhoging van 1,2 procent, conform de CPI-index. Bezwaar huurverhoging In 2018 hebben 14 huurders bezwaar gemaakt tegen de aangezegde huurverhoging. Inhoudelijk waren deze bezwaren gedeeltelijk gericht tegen het huurbeleid in zijn algemeenheid. Daarnaast werd ook bezwaar gemaakt door huurders die onder de aangewezen groep gehandicapten of chronisch zieken vallen waarvan geen extra huurverhoging mag worden gevraagd. Zeven bezwaren zijn gehonoreerd, zeven niet. Ten opzichte van 2017 is het aantal bezwaarschriften vorig jaar licht gedaald. Huurachterstanden De huurachterstand lag met 0,83 procent in december 2018 onder de norm van 1 procent. Dit betekent een lichte stijging ten opzichte van het jaar 2017. De achterstanden van servicekosten, onderhoudsabonnement en doorbelaste schade etc. zijn hierin meegenomen. De jaarlijkse trend is dat de dalende lijn in de laatste maanden van het jaar weer stijgt. Huurders leggen hun prioriteit tijdens de feestmaanden elders. Het geeft aan dat mensen nauwelijks wat overhouden voor iets extra’s. We blijven alert op het vroegtijdig signaleren van betalingsachterstanden en proberen door middel van persoonlijk contact, het doormelden aan ISD en Zorgnetwerk de problemen zo snel mogelijk aan te pakken.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

We voeren al jaren een actief beleid om huisuitzettingen te voorkomen. Dat beleid is vastgelegd in het ‘Convenant ter voorkomen van huisuitzettingen’. Om het convenant te versterken en uit te breiden, is er in 2017 een gemeentelijk fonds toegevoegd om kwetsbare huurders te ondersteunen die in financiële problemen zijn gekomen en bij wie huisuitzetting dreigt. Voorwaarde is dat het huurder(s) zijn van een van de woningcorporaties in de streek en het gehuurde dient een sociale-huurwoning te zijn. Er is in 2018 geen gebruik gemaakt van het fonds en er hebben geen ontruimingen plaatsgevonden op basis van huurachterstand.

3.8 Leefbaarheid Onze huurders hechten, behalve aan een goede woning, groot belang aan een prettige woonomgeving. Mensen wonen graag in wijken die schoon, heel en veilig zijn, met voldoende voorzieningen en waar bewoners op een prettige manier met elkaar omgaan. De NWS investeert samen met de gemeente Noordwijk, de SHN en Stichting Welzijn in de leefbaarheid door met een zekere regelmaat complexschouwen te houden. Met vertegenwoordigers van deze partners wordt door (een deel van) de buurt gelopen om aandacht te besteden aan de openbare ruimte en waar nodig in te grijpen. Er zijn in 2018 zes van die complexschouwen geweest waaruit acties naar voren zijn gekomen die zowel door de NWS als door de gemeente worden opgepakt. Zo zijn bijvoorbeeld huurders aangeschreven om hun tuintjes beter te onderhouden maar zijn ook maatregelen getroffen om de verlichting in de brandgangen te verbeteren, speeltuintjes op te knappen en kapot straatmeubilair te repareren of te verwijderen.. Het streven is om ook de (geïnteresseerde) huurders bij de schouwen te betrekken. Zij weten als geen ander wat er speelt in de buurt of in het complex. De NWS heeft in toenemende mate te maken met overlastsituaties en leefbaarheidsproblemen die worden veroorzaakt door ‘verwarde personen’. Psychische stoornissen en dementie kunnen leiden tot overlast, burenruzies en onaangepast gedrag. De NWS ziet het als haar taak om probleemsituaties actief te signaleren richting instanties op het gebied van zorg en welzijn. Ook dragen wij als verhuurder een verantwoordelijkheid voor het ‘ongestoord woongenot’ van onze

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

huurders. Deze dossiers vragen steeds meer energie en competentie van de organisatie en leiden regelmatig tot (juridische) kosten. In 2018 is gewerkt aan 33 nieuwe â&#x20AC;&#x2DC;leefbaarheids-dossiersâ&#x20AC;&#x2122;; waarvan er 27 zijn afgehandeld. Overzicht van de leefbaarheidsdossiers Soort melding Burenruzie Agressie Sociaal/Psychisch Groen Hennep/Harddrugs Vervuiling Woonfraude Overlast Totaal

Melding 11 5 2 2 1 2 0 10 33

Afgehandeld 9 4 2 2 1 1 0 8 27

Doorlopend 2 1

1 0 2 6

Van de 11 burenruzies zijn 6 zaken doorverwezen naar buurtbemiddeling Libertas. Corporaties hebben een beperkte taak bij burenruzies, anders dan bij overlast. De ervaring leert dat de bemiddelaars goede resultaten boeken.

3.9 Dienstverlening Om onze dienstverlening te verbeteren, moeten we weten hoe tevreden onze huurders zijn. In 2018 hebben we voor het vijfde jaar op rij het KWH-Huurlabel behaald. KWH meet het hele jaar door de klanttevredenheid, waardoor de NWS continu alert blijft om goede service te leveren. Het onderzoek geeft ook aan op welke punten nog verbetering mogelijk is. Uit de actuele KWH-cijfers blijkt dat de klanttevredenheid van onze huurders ruimschoots boven de norm zit. Wij zijn dan ook trots om te melden dat we op alle onderdelen een 8 scoren. Dit krijgt de NWS niet cadeau, het is van essentieel belang dat we permanent blijven monitoren en verbeteren. KWH-cijfers over 2018 Contact Woning zoeken Nieuwe woning Huur opzeggen Reparaties Onderhoud Gemiddelde score

8 8 8 8 8 8 8

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Prestatieveld Huurdersoordeel Aedes-Benchmark In de Aedes Benchmark scoort de NWS opnieuw in de middengroep (B) voor het Prestatieveld Huurdersoordeel. Het prestatieveld geeft op drie onderdelen weer hoe huurders de dienstverlening van de NWS waarderen. Binnen dit onderdeel wordt een weging per onderdeel gehanteerd: Huurdersoordeel

AedesBenchmark Nieuwe huurders 8.3 (25%) Vertrokken huurders 8.0 (20%) Huurders met reparatieverzoek 7.8 (55%)

KWH 8 8 8

Voor het prestatieveld ‘Huurdersoordeel’ haalt Aedes-Benchmark de gegevens op bij het KWH. Wanneer we kijken naar de drie onderdelen valt winst te behalen bij het onderdeel ‘huurders met reparatieverzoeken’. De score hiervan wordt bepaald door één vraag: ‘Welk rapportcijfer geeft u voor de dienstverlening van de aannemer bij de reparatie die in opdracht van uw corporatie is uitgevoerd? Het gaat hier om de dienstverlening vanaf het melden van de reparatie tot en met het moment dat de reparatie was uitgevoerd. De NWS streeft naar het zoveel mogelijk in één keer uitvoeren van reparaties, ‘first time fix’. Dit vereist goede samenwerking met de co-makers. Zij zijn op de hoogte van dit klantproces en worden gedurend het jaar bijgepraat over de stand van zaken. Voor 2018 zien we dan ook een lichte verbetering. Het blijft voor het komend jaar een uitdaging om een (kosten)efficiënter klantproces én een hogere huurderswaardering te behalen.

3.10 Klachtenrapportage Sinds 2016 houdt de NWS officieel een Klachtenregistratie bij. Elke klacht wordt zorgvuldig en adequaat opgepakt conform het klachtenprotocol. De doorlooptijd van de klachtafhandeling kan sterk uiteenlopen. In het ene geval is één gesprek of schriftelijke reactie toereikend, in het andere geval is de doorlooptijd (veel) langer. In een enkel geval duurde de afhandeling meer dan een jaar, omdat de huurder het steeds hogerop zocht. In 2018 zijn in totaal 18 klachten ingediend door huurders over diverse onderwerpen. Dat is minder dan in voorgaande jaren (2017: 25 klachten, 2016: 30 klachten). Daarnaast is gewerkt aan de afhandeling van twee klachten die doorliepen uit 2017. In 2018 zijn 17 klachten afgehandeld. ‘Afgehandeld’ betekent in de meeste gevallen, maar niet altijd, dat partijen het eens zijn geworden. We gaan altijd het gesprek aan met de huurder, maar soms worden we het niet eens. Het komt voor dat de NWS constateert dat er niets fout gegaan is, terwijl de huurder toch ontevreden blijft. In dat geval staat altijd de weg open naar de Klachtencommissie Wonen, de Huurcommissie of de Kantonrechter. Terwijl in voorgaande jaren de meeste klachten betrekking hadden op de onderhoudsstaat van de woning, springt er het afgelopen jaar niet één specifiek

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

onderwerp uit. Zie onderstaand overzicht, inclusief de klachten naar de Klachtencommissie Wonen en Huurcommissie: Onderhoud woning Woonomgeving Communicatie Beleid NWS Uitvoering door co-makers Gedrag/houding medewerkers NWS Overig

4 3 1 3 3 3 4

Drie klachten hadden betrekking op meer dan één thema, waardoor het aantal klachten in bovenstaande tabel uitkomt op 21. De klachten over ‘Beleid NWS’ hadden betrekking op onze leefbaarheidsregels, het huurbeleid en onze werkwijze bij voor/eindinspectie. ‘Overige’ klachten hadden betrekking op de afhandeling van een schadeclaim na lekkage, afhandeling tochtklachten Boerenburg, de controle van een cv-ketel en ons nieuwbouwplan aan de Van Velsenstraat. Klachten over gedragingen van NWS-medewerkers worden conform het klachtenprotocol altijd door de leidinggevende behandeld. Klachtencommissie Wonen Is een huurder niet tevreden over hoe de NWS zijn klacht afhandelt? Dan kan hij terecht bij een onafhankelijke, regionale klachtencommissie, de Klachtencommissie Wonen. Naast de NWS participeren de corporaties Sint Antonius van Padua (Noordwijkerhout), Vooruitgang (Sassenheim) en Stek (Hillegom, Lisse en Voorhout) in deze commissie. Het reglement, de folder en het klachtenformulier van de Klachtencommissie staan op de website van de NWS. Er zijn twee klachten ingediend bij de Klachtencommissie. Eén daarvan is ongegrond verklaard, de andere loopt nog. Huurcommissie Er is één klacht ingediend bij de Huurcommissie. Deze is aangehouden omdat de werkzaamheden waarover het ging nog in uitvoering waren. De huurder is inmiddels tevreden. Kantonrechter Er is één zaak aangespannen bij de Kantonrechter. Hier is de NWS in het gelijk gesteld.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

3.11 AVG Vanaf 25 mei 2018 geldt de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). In 2017 is de NWS begonnen met de voorbereidingen om in mei 2018 AVG-proof te zijn. Hiertoe hebben we onder andere een Handboek AVG, Privacyreglement en een Handboek databeveiliging opgesteld. Op de afdeling Wonen zijn met name de dossiers van huurders onder de loep genomen. Alle legitimatiebewijzen uit de bewonersdossiers zijn verwijderd en er is een tweedeling gemaakt in contracten, waarbij de financiële gegevens (zoals inkomstenverklaringen) na controle door de accountant zijn verwijderd. Daarnaast is er ondersteuning gekregen van een functionaris gegevensbescherming (FG) en van een werkgroep AVG, bestaande uit vertegenwoordigers van elke afdeling. Vóór de implementatie van de AVG nam de NWS uiteraard ook al maatregelen in overeenstemming met de Wet bescherming persoonsgegevens die tot 25 mei 2018 van kracht was.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

4 Onderhoud 4.1 Algemeen Het kapitaal van de Noordwijkse Woningstichting zit voornamelijk in bakstenen. Het is voor ons van groot belang dat dit bezit goed wordt onderhouden. Daarvoor kennen we verschillende vormen van onderhoud. Bij het dagelijks onderhoud heeft de huurder altijd zelf het eerste contact met de NWS. Kleine reparatieverzoeken worden uitgezet door de medewerkers aan de balie, waar nodig volgt een afspraak met de opzichter. Na zijn bezoek wordt één van onze comakers (KBM Onderhoud of Van Rhijn Bouw) of de eigen dienst ingeschakeld om het probleem op te lossen. Bij dagelijks onderhoud werken we voor de co-makers met een prijzenboek, waarin de tarieven voor de meest voorkomende reparaties staan. Bij mutatieonderhoud (als een woning van huurder wisselt) is er altijd eerst een voorinspectie door de opzichter, waarna de opdrachten bij de co-makers worden uitgezet. Direct na de eindinspectie (als de oude huurder de woning oplevert) beginnen de werkzaamheden. Mutatiewoningen worden – zo mogelijk en zo nodig – altijd voorzien van zonnepanelen en bodemisolatie. Ook bij mutaties wordt gewerkt met een prijzenboek. Bij planmatig onderhoud (zoals schilderwerk en gevelonderhoud, dat periodiek wordt uitgevoerd) doet het bedrijfsbureau van de NWS altijd een eerste voorstel op basis van onderhoudscycli en een eerste scan van de complexen. Deze input op de conceptbegroting wordt besproken in het vastgoedoverleg, waarna het Team Assetmanagement wordt geïnformeerd (zie paragraaf 4.2). Naast de genoemde vormen van onderhoud kent de NWS ook nog contractonderhoud (aan cv-installaties en liften, maar ook tuinonderhoud valt hieronder). Daarnaast doet de NWS aan preventief onderhoud, zoals het schoonhouden van goten en kolken. De verdeling van de onderhoudstaken over 2018 was als volgt: Onderhoud 2018 2017 2016 Aantal woningen planmatig onderhoud 1453 1420 735 Aantal mutaties 109 110 116 Reparaties 2864 2518 2717 Reparaties binnen het serviceabonnement 642 710 730

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

In euro’s geeft dat het volgende beeld: Onderhoudslasten 2018 Planmatig onderhoud 2.107.691 Contract onderhoud 301.408 Dagelijks reparatieonderhoud 1.190.773 Mutatieonderhoud 896.773 Totaal 4.496.645

2017 2016 1.287.892 326.143 292.589 232.439 1.158.135 1.045.460 592.253 441.314 3.330.869 2.045.356

Aantal zelfstandige woningen

2.227

2.225

Kosten per woning

2.019

1.497

919

4.2 Assetmanagement Binnen het assetmanagement beoordeelt de NWS voortdurend de integrale kwaliteit van haar complexen, vanuit de perspectieven woonkwaliteit, volkshuisvestelijke bijdrage, gebouwkwaliteit en financiën. De relevante gegevens voor het maken van keuzes komen van complexbezichtigingen van opzichters en/of het bedrijfsbureau, complexschouwen en signalen die we krijgen door een toename van reparatieverzoeken. Op basis van al die gegevens combineren we het reguliere onderhoud aan onze woningen met maatregelen op het gebied van verduurzaming, levensloopgeschiktheid en andere fysieke maatregelen die de kwaliteit van onze complexen ten goede komen. De kwaliteit van de buitenkant (onder andere gevels en daken) van onze woningen meten we regelmatig volgens landelijke standaards (conditiemeting). Op basis van deze metingen stellen we een meerjarenonderhoudsplanning en -begroting op, die door het MT worden vastgesteld. De conditiemetingen van onze complexen wordt uitgevoerd door een externe partij, conform de norm NEN2767. Op een score van 1 (nieuwbouw) tot 5 gaat de NWS uit van een gemiddelde score voor haar complexen van 2,5. In het verslagjaar 2018 is het hele bezit opgenomen, waaruit bleek dat de gemiddelde conditiescore momenteel 2,62 is. Voor complexen met een conditiescore hoger dan 3, kijken we of het noodzakelijk is om het onderhoud eerder dan gepland uit te voeren. Waar dat nodig is renoveren we complexen om ze langer te kunnen blijven verhuren. Sloop/nieuwbouw doen we alleen als het echt niet anders kan. We hanteren één basis kwaliteitsniveau voor alle sociale huurwoningen, ongeacht doelgroepen en prijsniveaus. De streefnorm om ons bestaande bezit op minimaal

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

een gemiddelde conditiescore 2,5 uit te laten komen zal ook worden opgenomen in het ondernemingsplan. In het kader van het assetmanagement is ook begonnen met het in beeld brengen van de prestaties, risico’s en kosten van het woningbezit. Op basis daarvan zijn zeven van onze complexen nader onderzocht, geschouwd en beoordeeld op hun onderhoudssituatie. Dat heeft er inmiddels toe geleid dat plannen worden uitgewerkt om het complex 32 woningen Kruidhof (1128) te renoveren en de vochtproblemen in de wijk Calorama aan te pakken. Daarmee is in 2018 een begin gemaakt; deze werkzaamheden worden in 2019 afgerond.

4.3 Planmatig onderhoud Bij het planmatig onderhoud wordt voornamelijk gewerkt aan de hand van cycli: de werkzaamheden komen om de zoveel jaar weer in beeld. Daarbij wordt, bijvoorbeeld voor schilderwerk, wel steeds vooraf gecontroleerd of het werk nodig is. Het planmatig onderhoud beperkt zich voornamelijk tot de ‘schil’ van de woning, plus de lift. In de begroting 2018 was een bedrag van ruim 1,6 miljoen euro opgenomen voor planmatig onderhoud, maar het werkelijk uitgegeven bedrag stijgt tot net iets boven de twee miljoen. Het verschil is voornamelijk te verklaren uit de extra kosten die zijn gemaakt voor het verhelpen van vochtproblemen in de wijk Calorama. Dit onderhoud werd reeds gemeld in de begroting 2018, maar werd wegens de onzekerheid van de aard en kosten nog niet in de ramingen opgenomen. Voor 2019 is dat wel gebeurd. Met de werkzaamheden is een totaalbedrag van zo’n 800.000 euro gemoeid. Gelet op urgentie is het werk gedeeltelijk al in 2018 uitgevoerd; het restant van de woning wordt in 2019 aangepakt. Andere grote projecten die in 2018 werden uitgevoerd waren onder meer het schilderwerk aan de Hoogwakersbosstraat, de Henriëtte Roland Holststraat/Jacques Urlusstraat, de Prinsessenbuurt, de wijk Boerenburg, complex Vreewijk/Schans, de Weerskant, De Hof Overbeek/Zuidbroek, De Hof Biezenland/Overbeek/Bergweg, Piet Heinstraat, Albertus van Velsenstraat en Biezenland/Zuidbroek. Voor dakrenovatie in aanmerking kwam het complex Jan Kloosstraat/Van de Mortelstraat. De balkons en galerijhekwerken van het complex Vreewijk Schans en De Hof werden vervangen. De flatwoningen van de Weerskant kregen nieuwe collectieve ketels en bij de flat en de woningen De Branding werd de mechanische ventilatie vervangen. Het complex De Eendracht kreeg nieuwe portiekverlichting. Een andere grote klus was het vervangen van de dakbedekking van de flat en de woningen De Branding en de flat aan het Bonnikeplein.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Het voegwerk werd vervangen van de etagewoningen aan de Van de Mortelstraat, Vreewijk, woningen De Branding en de seniorenappartementen De Wieken aan de Wassenaarsestraat.

4.4 ReparatieReparatie- en mutatieonderhoud De eisen die we stellen aan het reparatie- en mutatieonderhoud van de binnenkant van onze woningen hebben we uitgewerkt en vastgelegd in een onderhoudsnorm. De kwaliteit van de binnenkant van de woning (onder meer keuken, badkamer, sanitaire voorzieningen) levert een belangrijke bijdrage aan de tevredenheid van de huurder. Om onze woningen ook in de toekomst betaalbaar te houden zijn we zeer terughoudend met aanvragen van zittende huurders om aanvullende voorzieningen in woningen aan te brengen (uitgezonderd energiebesparende maatregelen). De kosten van het dagelijks reparatieonderhoud bleven in 2018 met bijna 1,2 miljoen euro nagenoeg gelijk aan het bedrag van 2017. Bij het mutatieonderhoud – als een woning van huurder wisselt – werd wel meer uitgegeven dan in 2017 (bijna 900.000 euro tegen bijna 600.000 euro het jaar ervoor). Deze stijging is voorzien. Sinds 2009 worden allerlei zaken binnen de woning niet meer volgens een vaste cyclus planmatig vervangen, maar wordt er vooral vraaggericht gewerkt. Het gevolg van deze aanpassing is dat er nu bij de mutaties steeds vaker een keuken en of badkamer moet worden vervangen.

4.5 Duurzaamheid Bij het energiezuiniger maken van het bestaande woningbestand bereikte de NWS in 2018 een belangrijke mijlpaal. Drie jaar eerder dan volgens het Energieconvenant zou moeten, haalden we begin oktober de doelstelling voor duurzaamheid: gemiddeld label B (oftewel, een energie-index van 1,38). Het was aanleiding voor taart. Onder de corporaties is de NWS met het halen van deze duurzaamheidseis één van de koplopers. De NWS is al geruime tijd bezig om haar bezit energiezuiniger te maken en binnen dit programma is sinds 2017 nog een extra tandje bijgezet. In het pakket van maatregelen – zonnepanelen, glas, spouwmuurisolatie, vloerisolatie en zuiniger cv-ketels – werden over de hele linie flinke stappen gemaakt, zoals in onderstaand overzicht is te zien. Alleen voor ‘glas’ werd minder uitgegeven, maar dat vindt zijn oorzaak in het feit dat vrijwel overal al dubbel glas is aangebracht.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Duurzaamheid 2018 2017 2016 Aantal woningen energiezuiniger 295 406 357 Zonnepanelen € 191.783 € 297.854 € 229.354 Glas - € 5.866 € 11.890 Spouwmuurisolatie € 115.435 € 153.797 € 73.517 Dakisolatie € 131.333 Vloerisolatie € 10.673 € 54.056 € 33.393 Zuiniger cv-ketel € 174.158 € 175.671 € 121.846 Duurzaamheid totaal € 623.382 € 687.244 € 470.000 Nu het vastgoed van de NWS een Energie Index van 1,38 heeft, is het tijd voor vervolgstappen. Er wordt gewerkt aan een plan om een bijdrage te leveren aan de doelstelling om in 2050 CO2-neutraal te zijn. In een eerste opzet wordt in de bestaande woningvoorraad een CO2-besparing gerealiseerd van 53 procent. Dat betekent dat 47 procent van de CO2-besparing gerealiseerd moet worden door bewonersgedrag, verduurzaming van de energievoorziening door energieleveranciers, energiebesparende maatregelen door de gemeente en eventuele aanvullende ingrepen in de woningvoorraad die door toekomstige innovaties mogelijk worden. De jaarlijkse investeringen vanaf 2019 wordt geraamd op € 1,5 miljoen. Voor de financiering is de verkoop van 4 woningen uit het niet-DAEB-bezit geraamd of een bijdrage van het rijk. Waar mogelijk worden de energiemaatregelen geïntegreerd in het planmatig onderhoud. Zo is bij het aanpakken van de vochtproblematiek in de wijk Calorama direct de gevelisolatie meegenomen. Bij het complex Jan Kloosstraat/Van de Mortelstraat zijn bij het vervangen van het dak ook direct isolatiemaatregelen genomen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

5 Nieuwbouw en vastgoed 5.1 Algemeen Het versnellen van haar nieuwbouwplannen is een van de grote uitdagingen waarvoor de NWS staat. Allerlei wettelijke, bestuurlijke en politieke obstakels zorgen ervoor dat het moeilijk is om de continuïteit in de bouwstroom te houden. Een ‘aanjaagteam’ met medewerkers van de gemeenten en de NWS probeert waar mogelijk procedures te verkorten. Zo wordt bij projecten als Locatie Northgo en het Julianahof – beide in ontwikkeling - de bestemmingsplanwijziging gecombineerd met het afgeven van de omgevingsvergunning. Beroepsprocedures van omwonenden en andere belanghebbenden vergen ook veel tijd. Andere ontwikkelingen die ertoe kunnen leiden dat de NWS de eigen bouwopgaven niet haalt zijn de sterke stijging van de bouwkosten en het voornemen van de nieuwe coalitie NZLokaal, VVD, CDA en de Lijst Salman Noordwijk om het gebied Bronsgeest niet te bebouwen. In twee (open) brieven aan het nieuwe college heeft de NWS ervoor gewaarschuwd dat dit ernstige consequenties kan hebben voor de plannen van de woningcorporatie om tot 2027 675 nieuwe woningen in de kern Noordwijk te bouwen. Tegenover het schrappen van Bronsgeest moeten voldoende reële alternatieven staan, heeft de NWS het nieuwe college laten weten.

5.2 Woningvoorraad De visie op de woningvoorraad van de NWS is in 2017 ondergebracht in een portefeuilleplan. Daarin wordt onderscheid gemaakt tussen een wensportefeuille – gebaseerd op de werkelijke behoefte in ons werkgebied – en de haalbare portefeuille, die uitgaat van onze realistische planning. Zo gaat de wensportefeuille als stip op de horizon uit van 1000 nieuwe sociale huurwoningen in 2030, terwijl de haalbare portefeuille voor het jaar 2028 is gebaseerd op een bouwstroom van zo’n 675 woningen. Die hopen we te kunnen verwezenlijken met de volgende projecten: Projectnaam Rederijkersplein Northgo Albertus van Velsenstraat Offem Zuid fase 1 Offem Zuid fase 2 Bronsgeest Tijdelijke woningen ’s Heeren Loo Diverse locaties

Totaal

2018

2019

2020

2021

2022

2023

2024

2025

2026

25 80

25 40

2027

40 64 13 40 116 240 68 24 25

AANKOOP Aankoop en in exploitatie Nemen MGE-woningen

Totaal

675

113

116

64 13 40 16 68 25

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De NWS heeft haar activiteiten gesplitst in Daeb (Diensten van Algemeen Economisch Belang, waaronder de sociale huurwoningen vallen) en niet-Daeb (de geliberaliseerde woningen). Om haar woningbezit aan te passen aan de vraag van de ‘markt’, wil de NWS te dure sociale huurwoningen verkopen of in de vrije sector verhuren. Met de opbrengst daarvan moet de nieuwbouw van compacte, betaalbare sociale huurwoningen voor kleine huishoudens met een laag inkomen mede worden gefinancierd. Noordwijk loopt in de regio voor op de aankomende vergrijzingsgolf. Daarom is het nodig dat onze woningen levensloopgeschikt zijn: dit is voor ons dan ook een prominente stuurknop. Tot 2027 stijgt het aantal sociale huurwoningen door een combinatie van nieuwbouw en (bescheiden) verkoop naar 2591. De totale woningvoorraad van de NWS (inclusief niet-Deab) komt daarmee eind 2027 op 2803 verhuurbare eenheden.

Transformatieopgave 2018 - 2027 Aantal woningen 31-12-18 Verkoop Nieuwbouw MGE woningen: aankoop MGE woningen: verkoop MGE woningen: herclassificatie naar Daeb Aantal woningen 31-12-27

NietTotaal Daeb 1979 248 2227 -45 -36 -81 630 630 45 45 -18 -18

Daeb

-27

2591

212

2803

(De NWS heeft in het verleden 104 zogenaamde MGE (Maatschappelijk Gebonden Eigendom)-woningen verkocht, met het eerste recht van terugkoop. Besloten is om vrijkomende appartementen bij terugkoop onder te brengen in de sociale huur – zoals nu gebeurt in complex Weteringkade en Raadhuisstraat - en de grondgebonden woningen door te verkopen omdat ze inmiddels te duur zijn geworden om sociaal te verhuren.)

5.3 Woonagenda Volgens de prognoses in de Regionale Woonagenda is er tussen 2017 en 2030 in het gebied Holland Rijnland sprake van een toename van de woningbehoefte van 23.500 tot ruim 30.000 woningen. Dat komt neer op 1.800 à 2.300 woningen per jaar. De eerste jaren is de geprognosticeerde groei relatief groot, waardoor de urgentie van de woningbouwopgave in deze periode ook groot is. Zo’n 25 à 30 procent van de woningen zou in de sociale huursector moeten worden gerealiseerd. Alle gemeenten zullen hun redelijke bijdrage moeten leveren om de druk op de woningmarkt te beperken en verdringing te voorkomen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De vier Noordwijkse collegepartijen die eind 2018 hun coalitieakkoord sloten, willen samen met de woningstichtingen een masterplan sociale volkshuisvesting ontwikkelen waarvan de speerpunten in de prestatieafspraken worden vastgelegd. De gemeente doet onderzoek onder de inwoners naar de toekomstige woonbehoefte. Het college streeft naar een â&#x20AC;&#x2DC;evenwichtige opbouw in de realisatie van woningen met 30 procent sociale huur en voldoende aandacht voor het middensegmentâ&#x20AC;&#x2122;.

5.4 Projecten Na jaren van consolidatie kwam er in 2018 weer een nieuwbouwproject van de grond. In januari begonnen de boringen voor de 85 meter diepe bronnen die de 40 zorggeschikte appartementen aan het Rederijkersplein van aardwarmte voorzien. Een maand later werden de 135 palen voor de fundering geboord. Het complex op het voormalige geitenweitje in de wijk Boerenburg telt drie bouwlagen, een lift en galerijen, een scootmobielruimte, fietsenberging en gezamenlijke huiskamer/recreatieruimte, die door Stichting Welzijn Noordwijk is ingericht. De huizen zijn gasloos en bijnaenergieneutraal en beschikken over een warmtepomp, warmteterugwininstallatie en zonnepanelen. In een bomvol centrum Het Trefpunt werden de veertig sociale huurappartementen op 15 november verdeeld. Het lukte net niet meer om de woningen in 2018 aan de nieuwe huurders over te dragen. Met de handtekeningen van wethouder Hans Bakker (Ruimte) en Willem van Duijn (directeur/bestuurder Noordwijkse Woningstichting) is de grond van de locatie Northgo in Noordwijk op 14 maart 2018 overgedragen aan de woningcorporatie. De NWS wil hier in de loop van volgend jaar beginnen met de bouw van 64 sociale huurwoningen voor een gemengde doelgroep. Op het terrein komen 27 appartementen (langs de Duinwetering), met daarachter 7 eengezinswoningen, 5 beneden- en 12 bovenwoningen en 11 studio's. De plannen zijn in de loop van 2018 verder uitgewerkt door architectenbureau InenI, in opdracht van aannemer Van Rhijn Bouw uit Katwijk. Verwacht wordt dat de aanvraag voor de omgevingsvergunning in het eerste kwartaal van 2019 wordt ingediend.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Ook inmiddels voorzien van een handtekening: de koop-aannemingsovereenkomst voor het Julianahof, aan de Albertus van Velsenstraat. Van Rhijn Bouw BV, architectenbureau InenI en de Noordwijkse Woningstichting zetten gezamenlijk de schouders onder een mooi bouwproject voor Noordwijk-Binnen. Het Julianahofje verrijst op een voormalig tuinbouwgebied en bestaat uit 13 sociale huurwoningen – gasloos en bijnaenergieneutraal - die door de NWS zijn aangekocht en vier vrije sectorwoningen. Na het ondertekenen van de koop-aannemingsovereenkomst op 6 september wordt er nu hard gewerkt aan de vergunningsprocedures. Na een druk bezochte informatieavond voor omwonenden bleek dat zowel het bouwvolume als de verwachte verkeer- en parkeeroverlast bezwaren oproepen. De bouwer en de NWS benadrukken dat het plan voldoet aan alle stedenbouwkundige en wettelijke eisen, maar proberen – waar mogelijk – de buurt ook tegemoet te komen. Zo zijn er plannen om een gedeelde buurtauto in te zetten, om de druk op het parkeren te verminderen. Bij de ontwikkeling van de nieuwbouwwijk Offem Zuid wil de NWS haar aandeel in het component sociale woningbouw graag naar voren halen. In het oorspronkelijke tijdschema waren de sociale woningen pas in fase 5 van de bebouwing opgenomen, wat zou betekenen dat de eerste pas in 2021 zouden worden gerealiseerd. Voor de NWS heeft de bouw van nieuwe sociale huurwoningen de hoogste prioriteit. Bij gemeente en aannemer is er dan ook op aangedrongen om de eerste 40 sociale huurwoningen al in fase 1 te bouwen. De NWS werkt al een tijdje aan plannen voor een complex met tijdelijke, compacte woningen voor één- of tweepersoonshuishoudens. Met het bouwbedrijf De Meeuw uit Oirschot sloot de NWS eind 2017 een intentieovereenkomst voor een complex met 34 of 68 units. Begin juni van dit verslagjaar is een modelwoning op de locatie Rederijkersplein geplaatst. De unit is zo’n 36 vierkante meter groot, beschikt over een aparte slaapkamer, een woongedeelte en een open keuken. Er is geen gasaansluiting, alle installaties zijn elektrisch. Door het toepassen van hoogwaardige isolatie scoort de tijdelijke huisvesting energielabel A. Er was veel belangstelling voor dit woonconcept en de bezoekers waren vrijwel zonder uitzondering enthousiast over de ruimte en de gebruiksmogelijkheden. Momenteel is het nog onzeker waar deze woningen kunnen worden neergezet. Het nieuwe college van de gemeente Noordwijk is geen voorstander van het bebouwen van het huidige tuingebied Bronsgeest, waar de tijdelijke huisvesting aanvankelijk zou komen. Naar alternatieven wordt nog gezocht.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Bij het ontwikkelen van nieuwe bouwen woonconcepten trekt de NWS samen op met Tiny House Noordwijk. In 2018 stond een zelfgebouwd en zelfvoorzienend huis naast onze bouwlocatie aan het Rederijkersplein. De bedoeling is dat er op een nog aan te wijzen locatie voor verplaatsbare en mobiele huisvesting van de NWS ook een aantal tiny houses wordt geplaatst.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

6 Governance 6.1 Algemeen Voor een maatschappelijke organisatie als de Noordwijkse Woningstichting is het van groot belang om de governance - de wijze waarop het bestuur en het toezicht is georganiseerd - goed op orde te hebben. De maatschappelijke opdracht staat voorop, en om dat optimaal te kunnen realiseren is een ‘good governance’ en adequaat risicomanagement essentieel. Als woningstichting wordt de NWS bestuurd door één directeur/bestuurder. De Raad van Commissarissen houdt toezicht op zijn beleid en de algemene gang van zaken. De Raad beslist over de benoeming, beoordeling, beloning, schorsing en het ontslag van de bestuurder. De Raad van Commissarissen is zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen functioneren en legt daarvan ook in dit jaarverslag verantwoording af (hoofdstuk 7). Een (her)benoeming van een lid van de Raad is gebaseerd op de profielschets voor commissarissen. De bestuurder is verantwoordelijk voor de strategie van de NWS en de realisatie van de doelstellingen die de NWS als maatschappelijke organisatie heeft. Op 1 mei 2015 is, met de nieuwe Woningwet, de vernieuwde Governancecode voor woningcorporaties ingevoerd. De Governancecode geeft richtlijnen voor goed en transparant bestuur en toezicht. In de vernieuwde code is er meer aandacht voor cultuur en gedrag, passend bij transparante en integere organisaties. Het belang van (toekomstige) bewoners en andere direct belanghebbenden blijft daarbij voorop staan. De gemeente en huurdersorganisaties hebben een nadrukkelijker positie in de nieuwe code gekregen. De vernieuwde code kent vijf principes. De principes vullen elkaar aan en moeten in samenhang worden bezien. Het belang van (toekomstige) huurders of bewoners staat voorop in principe 1, waar het over waarden en normen gaat die passen bij de maatschappelijke opdracht. Vervolgens behandelt principe 2 de manier waarop bestuur en RvC aanspreekbaar zijn op de resultaten. Principe 3 beschrijft de toetsstenen van geschiktheid voor bestuur en RvC. In principe 4 wordt de dialoog met de (toekomstige) bewoners, gemeente en andere belanghebbende partijen behandeld. En tenslotte wordt in principe 5 aandacht besteed aan het beheersen van de risico’s verbonden aan de activiteiten. De RvC onderschrijft de code van harte. Alle principes en uitwerkingen van de code worden nageleefd. De governance van de NWS is beschreven in de volgende documenten en staat op de website van de NWS: • • •

de statuten; het bestuursreglement (+ integriteitsbeleid); het reglement RvC (profielschets, rooster van aftreden);

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

• •

de reglement Selectie- en Remuneratie- en Projectencommissie; het reglement voordracht huurdersorganisatie.

6.2 Visitatie De Noordwijkse Woningstichting timmert aan de weg, is weer zichtbaar in de lokale samenleving en heeft zich als organisatie goed ontwikkeld. Tot die conclusie komt een onafhankelijke visitatiecommissie in 2018 bij een beoordeling van de maatschappelijke prestaties van de NWS. Het rapport is op 20 juni 2018 besproken in de RvC en op 29 augustus in het driehoeksoverleg met de gemeente en de Stichting Huurdersbelangen. Het is naar de Autoriteit wonen, het WSW en de stakeholders gestuurd. Dit zijn de belangrijkste conclusies van de onafhankelijke visitatiecommissie: Presteren naar Opgaven en Ambities: 7,0 De Noordwijkse Woningstichting is te kenmerken als een betrouwbare partner die haar afspraken nakomt. Op gebied van nieuwbouw komt de trein op gang en op gebied van huurbeleid en huisvesten van de primaire doelgroep scoort Noordwijkse Woningstichting goed. Op de onderdelen woningkwaliteit, duurzaamheid, kwaliteit van dienstverlening en huisvesting van specifieke doelgroepen scoort Noordwijkse Woningstichting ruim voldoende (7). Presteren volgens Belanghebbenden: 8,0 Noordwijkse Woningstichting wordt door belanghebbenden getypeerd als betrokken, daadkrachtig en vooruitstrevend. De maatschappelijke prestaties worden als ruim voldoende getypeerd, het huisvesten van de doelgroep als goed. Op een aantal onderdelen scoort Noordwijkse Woningstichting in de ogen van de huurders zelfs een 9. Dit betreft de communicatie en de beïnvloeding van beleid. Voor haar reputatie scoort Noordwijkse Woningstichting een mooie 8. Presteren naar Vermogen: 7,0 De financiële continuïteit van Noordwijkse Woningstichting is ondanks heffingen (zoals de verhuurdersheffing) uitstekend en de planning en control cyclus is goed op orde. Risicomanagement kent een goede uitwerking en gestart is met het opzetten van een asset management systeem. De doelmatigheid scoort voldoende. Er wordt bewust gestuurd op efficiency onder meer door het zoeken van samenwerking. De vermogensinzet scoort eveneens ruim voldoende (7). Geruime tijd was nauwelijks sprake van nieuwbouw, maar voor de komende jaren staan diverse plannen op stapel. Daarnaast worden onderhoud en verduurzaming van de woningvoorraad goed opgepakt.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Governance: 7,6 De besturing binnen Noordwijkse Woningstichting is goed op orde en scoort een 8. Een toetsingskader is aanwezig. Ook de externe legitimatie en verantwoording scoren ruim voldoende tot goed. De Samenstelling en rolopvatting scoren eveneens goed. Alleen op het onderdeel zelfreflectie wordt lager gescoord.

6.3 Countervailing power Door een extern bureau is onderzocht op welke wijze de countervailing power van de NWS is georganiseerd en of er voldoende checks en balances zijn. Bevindingen 1. Er is is sprake van voldoende countervailing power binnen de NWS 2. A.O. en processen zijn in orde, control is doorontwikkeld en instrumentarium is uitgebreid. 3. FinanciĂŤn en Control snappen de eigen rol en zijn ook naast de formele momenten bij de processen betrokken. 4. Control toetst MT voorstellen. 5. Er is een open communicatie op inhoud en argumenten. 6. Er is sprake van gezond en zakelijk gegrond vertrouwen. 7. Er is sprake van kritisch tegenspel waar nodig (alhoewel nog niet altijd zichtbaar voor de RvC).RvC spreekt periodiek (conform jaaragenda) met MT, OR en Controller.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

7 Personeel en organisatie 7.1 Organisatie Voor veel medewerkers stond 2018 in het teken van een digitale slijtageslag. Half juni is het primaire computersysteem Tobias AX live gegaan. Het heeft de organisatie veel tijd en energie gekost om het zo zorgvuldig mogelijk in te richten, te testen en in gebruik te nemen. Qua organisatiestructuur hadden de meeste veranderingen in 2018 op de afdeling Financiën/Control plaats. Om te voldoen aan de vereiste van een onafhankelijke Controller is de functie manager Financiën & Control begin 2018 gesplitst in twee afzonderlijke functies. Op dat moment kreeg de afdeling Financiën een andere naam, namelijk: Financiën, Informatievoorziening en Automatisering (FIA). In de loop van 2018 is besloten om als pilot tot 1 januari 2020 op de afdeling FIA te werken met twee teamleiders en de eerder ontstane vacature van manager FIA gedurende deze periode niet in te vullen. De personele bezetting kende in 2018 een aantal wijzigingen. Zo is de afdeling FIA eind 2018 uitgebreid met een medewerker Financiën en verlieten twee parttime medewerkers van de afdeling Control de organisatie om elders een uitdaging aan te gaan. Een van de woonspecialisten vervult sinds 2018 (vooralsnog voor een pilotperiode van 2 jaar) naast haar werkzaamheden voor 4 uur per week de functie van seniorenmakelaar. In deze rol adviseert ze onze oudere huurders bij hun verhuis- en woonwensen. Ook hebben op beperkte schaal aanpassingen in arbeidsuren plaatsgevonden. Al deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat de totale vaste formatie iets is gedaald, op 31 december 2018 bedraagt deze 23,21 fte (2017: 24,64 fte). De organisatie telt op dat moment 26 medewerkers, 15 mannen en 11 vrouwen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Het organisatieschema met de vaste formatie ziet er op 31 december 2018 als volgt uit:

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

In onderstaande tabel zijn de formatie en de werkelijke bezetting naast elkaar gezet: Functie

DIRECTIE EN STAF Directeur-bestuurder Bestuurssecretaris Senior Adviseur Communicatie Totaal directie en staf CONTROL Controller Medewerker Control Totaal Control WONEN Manager Wonen Beleidsmedewerker Wonen Woonspecialisten Seniorenmakelaar Front-office/balie Medewerker Leefbaarheid Totaal Wonen VASTGOED Team Onderhoud Coördinator Vastgoed Medewerkers Bedrijfsbureau Wijkopzichters Allround onderhoudsmedewerkers Administratief medewerker Vastgoed Totaal team Onderhoud Team Nieuwbouw/Renovatie Teamleider Projectleider

2018 (in fte's) Formatie

Bezetting

1,00 0,75 0,89 2,64

0,56 0,56 1,12

0,00 0,00 0,00

1,00 0,89 2,56 0,11 2,11 0,78

1,00 0,89 2,56 0,11 2,01 0,78

7,45

7,35

1,00 1,94 2,00 2,00

0,67 7,61

0,60 0,56

0,00 0,00

Totaal Onderhoud 1,16 0,00 Totaal Vastgoed 8,77 7,61 FINANCIËN, INFORMATIEVOORZIENING EN AUTOMATISERING (FIA) Manager FIA 1,00 0,00 Team Administratie Teamleider Administratie 0,67 0,67 Senior medewerker Financiën 1,00 1,00 Medewerker Huuradministratie/applicatiebeheer 0,94 0,94 Medewerker administratie 0,89 1,00 Totaal Administratie Team Financieel Beleid Teamleider Financieel Beleid Senior medewerker Financiën

3,50

3,61

1,00 1,00

Totaal Financieel Beleid

2,00

Totaal FIA

6,50

5,61

TOTAAL

26,48

23,21

Toelichting

Tijdelijk extern ingevuld.

Functie wordt medio 2019 geëvalueerd.

Extern ingevuld. Extern ingevuld.

Functie wordt vooralsnog niet ingevuld.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Buiten de vaste formatie maakt de NWS gebruik van twee externe projectleiders voor de (her)ontwikkeling van nieuw en bestaand vastgoed (Team Nieuwbouw/Renovatie). Ook is vanaf medio 2018 het team Administratie versterkt met een tijdelijk gedetacheerde medewerker Financiën in verband met de verhoogde werkdruk als gevolg van de implementatie van het nieuwe automatiseringssysteem. Daarnaast is eind 2018 besloten om de vacatures die op de afdeling Control ontstonden vooralsnog met een externe interim-Controller in te vullen. De NWS vindt het belangrijk om haar sociaalmaatschappelijke rol op een goede wijze te vervullen. De NWS is dan ook erkend als leerbedrijf en begeleidt op regelmatige basis studenten in de praktijk. Ook in 2018 loopt een student van het MBO stage op de afdeling Wonen. Het ziekteverzuim in 2018 bedroeg 4,19 procent (2017: 5,28 procent). Het grootste deel (2,85 procent) betreft langdurend ziekteverzuim van slechts een enkele medewerker. De NWS nam in 2018 deel aan BLOEI, een samenwerkingsverband van de corporaties Stek, Habeko wonen, Dunavie, MeerWonen, Rijnhart wonen, Ons Doel, Woningstichting Nieuwkoop, Woningstichting St. Antonius van Padua, Woonstichting Vooruitgang en de NWS. Het is eind 2017 voortgekomen uit een pilot van FLOW om de duurzame inzetbaarheid en mobiliteit van de collega’s te vergroten, bijvoorbeeld door het volgen van workshops en meeloopdagen (kijkje in de keuken) bij een aangesloten corporatie. Het samenwerkingsverband wordt begin 2019 geëvalueerd.

7.2 Opleidingen In 2018 gaf de NWS 35.000 euro uit aan opleidingen en cursussen. Het ging hier om bedrijfsopleidingen en trainingen direct gericht op het werk. Te denken valt aan financiële workshops, managementtrainingen, duurzaamheid, overlast en specifieke vaardighedentrainingen. De NWS stimuleert nadrukkelijk initiatieven die bijdragen aan de ontwikkeling van haar medewerkers. Het door de directeur-bestuurder behaalde aantal PE-punten bedroeg in 2018: 11. Bestuurders moeten in drie jaar in totaal 108 PE-punten behalen. De bestuurder van de NWS voldoet hieraan, hij heeft van 2016 t/m 2018 in 117 PE-punten behaald.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

7.3 Ondernemingsraad Ondanks het beperkte aantal fte heeft de NWS er in het verleden bewust voor gekozen om een Ondernemingsraad in te stellen. Op deze wijze probeert de NWS serieus de belangen van werknemers te borgen in de organisatie. Het afgelopen jaar hebben er drie overleggen plaatsgevonden tussen de Ondernemingsraad en de directie. De belangrijkste gespreksonderwerpen waren: - Fusie - Werkkostenregeling - Scheiding Financiën en Control - Aanpassing statuten NWS - Preventieve gezondheidscheck Deze overleggen hebben plaats in een open en constructieve sfeer. Van de overleggen worden formele notulen gemaakt die via het intranet door alle medewerkers gelezen kunnen worden. Leden van de OR waren ultimo 2018: J. Rátkai, voorzitter; S. Dijkstra, secretaris; D. van Duijvenvoorde, lid.

7.4 Samenwerking In de veelvoud van taken die op haar afkomt en de uitdagingen die er liggen voor de toekomst – onder meer op het gebied van duurzaamheid en nieuwbouw – is een kleine organisatie als de NWS kwetsbaar. Om die reden worden er al enige tijd verkennende gesprekken gevoerd met woningcorporaties in de regio, om de mogelijkheden voor een fusie te onderzoeken. Aanvankelijk waren die contacten er alleen met Sint Antonius van Padua uit Noordwijkerhout, maar toen duidelijk werd dat deze combinatie niet leidde tot de krachtige en solide corporatie die de NWS voor ogen had, werden ook Stek (Lisse) en Vooruitgang (Sassenheim) bij de besprekingen betrokken. Het doel was om te komen tot een ‘Bollen-4’, een woningcorporatie met ruim 13.000 woningen die de hele Bollenstreek tot haar werkgebied kan rekenen. Aan het eind van het verslagjaar 2018 stapte Sint Antonius van Padua uit dit overleg; de Noordwijkerhoutse woningstichting koos voor het Katwijkse Dunavie als beoogd partner. Daarmee werd de Bollen-4 een Bollen-3. De gesprekken tussen Stek, Vooruitgang en NWS gaan door en zullen naar verwachting in 2019 worden omgezet in een concreet onderzoek naar de mogelijkheden voor een fusie.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

7.5 AED Bij een hartstilstand kan hulp binnen zes minuten levens en kwaliteit van leven redden. Maar het lukt de ambulance vaak niet om binnen die tijd ter plekke te zijn. Daarom wordt in heel Nederland gewerkt aan een systeem voor burgerhulpverlening en ‘openbare’ AED’s. Ook de Noordwijkse Woningstichting maakt sinds 2018 deel uit van dit netwerk. De AED – het draagbare kastje waarmee bij een reanimatie een elektrische schok wordt toegediend – hing ook bij de NWS op een plek die alleen tijdens kantoortijden bereikbaar was. Met een speciale kast – beveiligd en verwarmd - op een plek naast de hoofdingang is dit levensreddende apparaat nu ‘openbaar’ gemaakt. Elke hulpverlener kan er 24 uur per dag gebruik van maken, mocht iemand in de omgeving van het NWS-kantoor worden getroffen door een hartstilstand.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

8 Risicomanagement In navolging van 2016 en 2017 is de NWS in 2018 verder gegaan met het op structurele wijze in kaart brengen, monitoren van en bijsturen op haar risico’s. Voor ieder risico is een risico-eigenaar aangewezen uit het managementteam en een risico-beheerder uit de organisatie. De risicobeheerder heeft inhoudelijke kennis van het risico, doet voorstellen ten aanzien van de beheersing en draagt zorg van de implementatie van deze voorstellen. Daarnaast worden de risicobeheerders periodiek in de overleggen van het managementteam uitgenodigd om de ontwikkeling van het risico toe te lichten en een update te geven van de voortgang van de (nieuw) te implementeren maatregelen. De risico-eigenaar draagt verantwoordelijkheid voor het risico vanuit het management team en heeft de bevoegdheid beslissingen te nemen ten aanzien van de invoer van extra beheersmaatregelen. Het toewijzen van risico-eigenaren en risico-beheerders sluit aan bij het door de NWS gehanteerde “3-lines of defense”. Verder zijn in 2018 de 24 risico’s welke het WSW (Waarborgfonds Sociale Woningbouw) heeft opgesteld getoetst en geactualiseerd, wordt periodiek een risicoprofiel voor nieuwbouw projecten per fase opgesteld, is een specifieke fraudeanalyse organisatiebreed opgesteld en voorzien van een additionele analyse per proces onderdeel, het uitvoeren van een stresstest en de bepaling van de risicotolerantie organisatiebreed. Tot slot is risico appetite geactualiseerd. Het WSW heeft 5 financial risks benoemd en heeft hier een normering bepaald waaraan de woningcorporaties moeten voldoen. De NWS heeft zelf hiervoor in 2017 in de financieringsstrategie 2017-2026 een signaleringsnorm opgenomen welke binnen de normen van het WSW valt zodat indien noodzakelijk bij signalering tijdig bijgestuurd kan worden. Jaarlijkse actualisering van het risicoprofiel De risk apetite en het risicoprofiel worden ieder jaar geactualiseerd. Dit is gebeurd in juni en juli 2018 in een werksessie met het managementteam en een groep sleutelfunctionarissen. Voorafgaand aan de werksessie is een brede groep medewerkers gevraagd het risicoprofiel uit 2017 te beoordelen op volledigheid en juistheid. Dit risicoprofiel was aangevuld met de beheersmaatregelen welke gedurende het jaar zijn genomen om het risico te beperken of te voorkomen. De medewerkers is gevraagd waar nodig risico’s toe te voegen, te herformuleren, dan wel te verwijderen, omdat ze niet langer van toepassing zijn op NWS. Op basis hiervan ontstond een ‘nieuwe’ lijst met risico’s. De Noordwijkse woningstichting onderkent risico’s op het gebied van strategie, operationele activiteiten, financiering, treasury en weten regelgeving. Bij de actualisatie van het risicoprofiel van NWS zijn vier risico’s afgevoerd en twee nieuw risico’s toegevoegd. Vanuit het totaal aan risico’s zijn

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

onderstaande 12 risicoâ&#x20AC;&#x2122;s geselecteerd met de grootste impact op de doelstellingen van NWS.

Nr.

Risicogebeurtenis

TIJDIGE BESCHIKBAARHEID GROND Het risico bestaat dat de grond onvoldoende tijdig beschikbaar komt voor de nieuwbouw van de gewenste 600 woningen. Om de vraag naar betaalbare sociale huurwoningen enigszins te kunnen beantwoorden moeten er de komende 10 jaar minimaal 600 betaalbare huurwoningen worden gebouwd. Voor de bouw zijn bouwlocaties nodig. De NWS is daarvoor nagenoeg geheel afhankelijk van grond die de gemeente daarvoor beschikbaar stelt.

DOORSTROMING De kans bestaat dat zittende huurders onvoldoende verhuizen (bv. senioren), waardoor de doorstroming beperkt blijft). Onvoldoende doorstroming leidt tot een stagnatie van de markt, hetgeen vervolgens kan leiden tot een mismatch tussen huurder en woningen. Deze mismatch kan mogelijk tot meer aanpassingen in woningen leiden, omdat bijv. ouderen langer in een eengezinswoning blijven wonen.

LEEFBAARHEID EN OVERLAST Mede door de instroom van verwarde personen bestaat het risico op onveilige woonsituaties en is en grotere kans op burenoverlast en leefbaarheidsproblemen.

R10

BOUWKOSTEN De kans bestaat dat de bouwen onderhoudskosten meer stijgen dan geprognotiseerd

R20

COMPLIANCE MET (NIEUWE) WET- EN REGELGEVING De kans bestaat dat NWS niet voldoet aan de eisen van wet en regelgeving (noncompliant).

R38

BETROKKENHEID INDIVIDUELE HUURDERS BIJ HUN WOON- EN LEEFOMGEVING Doordat steeds meer mensen met hun rug naar de samenleving lening bestaat de kans dat de betrokkenheid bij de woonomgeving afneemt, waardoor de druk op de leefbaarheid toeneemt.

R82

VERTRAGING AGV FUSIE GEMEENTE NOORDWIJK EN NOORDWIJKERHOUT De kans bestaat dat de plannen van NWS worden vertraagd doordat de ambtelijke organisatie tijdens fusie vooral intern gericht is. Daarnaast bestaat de kans dat de woningbouwplannen niet of anders tot uitvoering komen omdat er in Noordwijkerhout meer ruimteis voor woningbouw.

R84

KWETSBAARHEID KLEINE ORGANISATIE (WERKDRUK) De kans bestaat dat er werk blijft liggen en/of dat veel werk bij een medewerker komt te liggen.

R85

DATABEVEILIGING De kans bestaat dat data van NWS op straat komt te liggen, dan wel er niet voldoende melding van wordt gemaakt van datalekken.

R87

VERDUURZAMING De kans bestaat dat er onvoldoende of onvoldoende tijdige verduurzaming van de voorraad plaats vindt en/of de kosten van de verduurzaming te hoog oplopen doordat

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Nr.

Risicogebeurtenis stakeholders een onvoldoende bijdrage leveren aan de verduurzaming.

R92

FUSIE De kans bestaat dat NWS door een (onderzoek naar) fusie de komende periode teveel intern gericht is en er interne onrust ontstaat, waardoor doelstellingen niet worden gerealiseerd.

R93

CAPACITEIT BINNEN DE BOUWSECTOR Als gevolg van de druk op de capaciteit in de bouwsector bestaat de kans dat er vertraging in de nieuwbouw wordt opgelopen.

Met dit risicoprofiel gaat NWS de komende periode aan de slag. Daar waar er nieuwe risico’s aan het risicoprofiel zijn toegevoegd zijn risico-eigenaren en risicobeheerders aan het risico toegewezen. Tevens zijn per risico de maatregelen en risicobereidheid vastgelegd. Risico apetite en tolerantie In 2018 is ook de risk apetite risicotolerantie van NWS geactualiseerd. Deze dient als kader waarbinnen de NWS werkt en vormt de basis voor de tolerantiegrenzen die zijn vastgesteld voor de individuele risico’s. Naast het kader dat wordt ook zichtbaar gemaakt welke keuze er worden gemaakt wanneer er een afweging moet worden gemaakt tussen verschillende doelstellingen. Kernonderwerp

Risicoscore

Kritische prestatie indicator

Ondergrens

Financiën

1. Aversie

•

WSW normen

Ratio’s in meerjarenperspectief boven de signaleringsnorm van AW en WSW + eigen signaleringsnorm

De financiële norm geldt als een kader waarbinnen alle andere risico’s zich bewegen. Investeringen zullen niet plaatsvinden wanneer dit leidt tot een structurele overschrijding van de eigen signaleringsnormen van de NWS. Alle andere doelen zijn daarmee ondergeschikt aan dit doel en zullen hieraan worden getoetst.

Nieuwbouw + Aankoop

3. Voorzichtig

• • • •

Stichtingskosten tussen €186.000 en €207.000 600 nieuwe woningen in de periode tot en met 2027 Waar mogelijk 3 sterren Kleine en betaalbare woningen onder de aftoppingsgrens.

IRR 2%

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

NWS hecht veel belang aan de voor de komende periode geplande nieuwbouw. Echter het doorexploiteren van de bestaande sociale woningvoorraad (niet behorende tot de verkoopportefeuille) zal voor nieuwbouw gaan, wanneer er een afweging moet worden gemaakt. Het is mogelijk dat in sommige gevallen bij nieuwbouw een IRR lager dan 2% wordt geaccepteerd. Met name wanneer additionele doelstellingen zoals betaalbaarheid en duurzaamheid hiermee worden gediend. Daarom wordt hier voor de risicoscore voorzichtig gekozen. Omdat de in de voorraadvisie vastgestelde marktvraag 1000 nieuwbouwwoningen is, wordt 600 nieuwbouwwoningen als ondergrens voor het aantal te realiseren woningen gehanteerd.

Duurzaamheid in de nieuwbouw

3. Voorzichtig

• BENG • Gasloos • Woningen moeten in de toekomst kunnen worden omgebouwd naar energieneutraal (bijvoorbeeld door aansluiting op warmtenet)

• BENG • Gasloos

De duurzaamheid in de nieuwbouw kan feitelijk niet los worden gezien van het kernonderwerp nieuwbouw. Wanneer duurzaamheidsinvesteringen leiden tot een IRR lager dan 2% of hogere stichtingskosten dan € 207.000 (inclusief duurzaamheidsinvesteringen) wordt hier mogelijk toch voor gekozen, omdat dit anders zal leiden tot meerkosten in de toekomst. Overigens is de IRR van 2% vastgesteld op basis van stichtingskosten exclusief duurzaamheidsinvesteringen). NWS neemt hier haar verantwoordelijkheid en vindt dat zij het

Kernonderwerp

Risicoscore

Kritische prestatie indicator

Ondergrens

maatschappelijk rendement hier niet kan laten liggen. De NWS kiest voor bewezen concepten en loopt ook in tempo van realiseren niet voorop. De kosten voor de investeringen in duurzaamheid zullen voor een deel voor rekening van de corporatie komen, omdat ze niet kunnen worden verdisconteerd in de huur of EPV. Daar waar mogelijk worden subsidies aangevraagd bij Rijk of gemeente Bestaande bouw (sociale kernvoorraad)

2. Beperkt

• Gemiddelde conditiescore van 2,5 • Toegankelijkheid 1 ster waar mogelijk

Conditiescore min 3.

De sociale kernvoorraad van NWS moet ten alle tijden in stand blijven met een minimale conditiescore van 3. Streefwaarde is 2,5. Daarbij wordt tevens gestreefd naar een toegankelijkheid van minimaal 1 ster, voor de woningen waar het mogelijk is deze toegankelijkheid te realiseren en afgestemd op de omvang van huurders ouder dan 65 jaar. De NWS gaat uit van door exploiteren van haar sociale woningvoorraad. Renovatie moet worden onderbouwd met het daarvoor ontworpen toetsingskader. Sloop-nieuwbouw alleen als het echt niet anders kan en de nieuwbouwopgave niet in gevaar brengt. Duurzaamheid in de bestaande bouw

3. Voorzichtig

Label B in 2020 CO2 neutraal in 2050

53% CO2 reductie in 2050

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De NWS moet de komende jaren gemiddeld â&#x201A;Ź 1,5 miljoen duurzaamheidsinvesteringen doen om aan de sectordoelstelling te kunnen bijdragen. Deels zal dit gefinancierd moeten worden door verkoop van woningen uit het niet-DAEB segment. Sector breed is de verwachting dat deze duurzaamheidsoperatie niet zonder bijdrage van de overheid kan worden gerealiseerd. Gesproken wordt bij voorbeeld aan een gedeeltelijke afbouw van de verhuurdersheffing maar in de begroting is hier nog geen rekening mee gehouden.

Leefbaarheid

2. Beperkt

Schoon, heel & veilig

Schoon, heel en veilig

Doel is voornamelijk de waarde van het bestaande bezit op peil te houden. Hiervoor worden diverse zaken opgepakt. De hoeveelheid geld die hierin omgaat is beperkt en wordt tevens beperkt door weten regelgeving. Dienstverlening

2. Beperkt

Klanttevredenheid min. 8

Klanttevredenheid min. 7,5

De klanttevredenheid is nu goed. Grote investeringen en risicoâ&#x20AC;&#x2122;s zijn niet noodzakelijk. De rol van de medewerkers van NWS is belangrijk bij de dienstverlening. Daarnaast zetten we sterk in op de communicatie met de huurders en andere stakeholders. Organisatie

2. Beperkt

MTO > 7,5 Streven naar een weerbare organisatie door verdere professionalisering van sturing en beheersing 1 FTE per 100 woningen Benchmark bedrijfslasten min. B

MTO 7,5 Voldoen aan weten regelgeving

NWS investeert in nieuwe mensen, processen en systemen. Daarbij neemt NWS op dit moment veel hooi op haar vork. Daarmee wordt een aanvaardbaar risico genomen. De werkzaamheden worden vooraf goed gepland (beschikbare uren en benodigde uren) en geherprioriteerd indien nodig. Indien nodig wordt tijdelijk ingehuurd. Bijvoorbeeld bij ziekten of bij behoefte aan speciale kennis. Kernonderwerp

Risicoscore

Samenwerking

2. Beperkt

Kritische prestatie indicator Voldoende beoordeling voor de

visitatie

Ondergrens

Een goede samenwerking met gemeente en huurdersvereniging. De samenwerking met andere partijen is belangrijk, maar altijd ondergeschikt aan deze partijen.

De gemeente en huurdersvereniging zijn de belangrijkste stakeholders. We zetten sterk in op de goede samenwerking met de stakeholders.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Stresstest Ten behoeve van de stresstest zijn vanuit het totaal van risico’s alleen de risico’s geselecteerd die financieel vertaald kunnen worden. Vervolgens is vastgesteld wat de financiële impact is wanneer deze risico’s zich voordoen. Hierbij werd de minimale, de meeste verwachte en maximale financiële impact in kaart gebracht tezamen met de kans van optreden. Naast een financiële vertaling van de risico’s is ook gekeken naar kansen. Ook voor deze categorie is de kans van optreden en impact bij optreden vastgesteld. Op de uitkomsten van deze analyse is een simulatie uitgevoerd. Omdat niet alle risico’s zich (gelijktijdig) en in hun volledige omvang zullen voordoen, wordt in een Monte Carlo simulatie het bedrag waarover NWS risico loopt berekend. In een simulatie worden 100.000 trekkingen gedaan. Dit betekent dat op basis van de ingevoerde kansen en gevolgen van de risico’s/kansen verschillende scenario’s worden nagebootst. Er worden dus 100.000 verschillende scenario’s doorgerekend, waarbij een risico zich de ene keer wel voordoet en de andere keer niet. Tevens kan de omvang van het risico verschillen per scenario. Op basis van bovenstaande simulaties is een analyse gemaakt van de financiële positie van NWS in de komende 10 jaar. Uitgangspunt is dat wanneer de structurele risico’s/kansen zich voordoen, deze gedurende een periode van 10 jaar effect zullen hebben op de kasstromen. Voor de incidentele risico’s en kansen geldt dat ze over een periode van 10 zich eenmalig kunnen voordoen en een eenmalig effect hebben op de kasstroom. De cumulatieve schadelast is daarom verdeeld over 10 jaar. Deze analyse is gebaseerd op een best case van 1% zekerheid, gemiddeld scenario en worst case scenario van 99%. Voor de best case en worst case scenario’s zijn de waarden van 1% en 99% zekerheid toegepast omdat het absolute minimum en absolute maximum te extreme waarden bevatten voor deze analyse. Dan zou men ervan uit gaan dat alle kansen in volle omvang optreden en geen van de risico’s (absolute minimum) of alle risico’s wel in volle omvang en geen van de kansen (absolute maximum). Deze beiden zijn zodanig onwaarschijnlijke scenario’s dat deze geen goed uitgangspunt bieden. Op basis van het totale saldo van risico’s en kansen is vervolgens berekend of de huidige geraamde verkopen voldoende mogelijkheden bieden een eventueel negatief saldo op te vangen. Indien dit het geval is, zijn op grond van bovenstaande de aanvullende verkopen op 0 gezet. Wanneer het saldo van risico’s en kansen de opbrengst van geplande verkopen overstijgt is berekend welke hoeveelheid aanvullende verkopen noodzakelijk is om dit negatieve saldo op te vangen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Saldo incidentele risico's en kansen Saldo structurele risico's en kansen Totaal saldo risico's en kansen Totale verkopen om saldo af te dekken Geplande verkopen Totaal verkoop

Best case Gemiddeld Worst case gemiddeld gemiddeld gemiddeld cumulatief cumulatief cumulatief per jaar per jaar per jaar € 915 € 9.151 €3 € 34 - € 481 - € 4.806 € 462

€ 4.619

€ 160

€ 1.601

- € 16

- € 193

€ 1.377 0

€ 13.770 0

€ 163 0

€ 1.635 0

- € 497 2

- € 4.999 17

9 9

90 90

9 9

90 90

9 11

90 107

Het is hoogst onwaarschijnlijk dat een scenario waarin alle tegenvallers zich opstapelen, ooit in de praktijk voorkomt. Maar voor de stresstest hebben we ook die mogelijkheid doorgerekend. Zo leiden de incidentele risico’s en kansen in het slechtste geval tot een negatieve kasstroom van € 0,5 miljoen (2017: € 1,39 miljoen) gemiddeld per jaar. In het slechtste geval leiden de structurele risico’s/kansen tot een negatieve kasstroom van € 16.000 (2017: € 1,35 miljoen) per jaar. In totaal is dit een negatief bedrag van € 0,5 miljoen (2017: € 2,74 miljoen). De 5 geplande verkopen zijn niet voldoende om dit negatieve saldo af te dekken. Om dit negatieve saldo goed te maken is de verkoop van 5 additionele woningen noodzakelijk. Uitgangspunt is een gemiddelde opbrengst van €300.000 per woning. Wel is het aantal benodigd voor de risico’s gedaald van 92 woningen naar 17 woningen extra. De NWS heeft een verkoopvijver van 140 woningen (90 in DAEB en 50 in niet DAEB). De verkoopvijver heeft dan ook voldoende ruimte voor deze additionele verkopen. Risico's en onzekerheden met een belangrijke impact in het afgelopen boekjaar en de gevolgen daarvan Eind 2017 is het profiel opgesteld met de risico’s die waren ingeschat voor het boekjaar 2018. Per risico is de risicobereidheid vastgesteld en zijn maatregelen vastgelegd. Gedurende het jaar zijn deze risico’s gemonitord door de beheerders en de voortgang van de maatregelen zijn maandelijks besproken in het MT. Drie grote risico’s voor het boekjaar 2018 uit het risicoprofiel waren:

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Risico Bouw en onderhoudskostenstijging. De kans bestaat dat de bouwen onderhoudskosten meer stijgen dan geprognotiseerd.

Leefbaarheid en overlast Mede door de instroom van verwarde personen bestaat het risico op onveilige woonsituaties en is en grotere kans op burenoverlast en leefbaarheidsproblemen.

Databeveiliging en AVG De kans bestaat dat data van NWS op straat komt te liggen, dan wel er niet voldoende melding van wordt gemaakt van datalekken.

Huidige status Met onder meer de co-makers en ook bij het investeringsproces bij nieuwbouw wordt continue gemonitord wat de impact is van uitkomsten in relatie tot de (meerjaren)begroting en kansen en mogelijke alternatieven voor het realiseren van de doelstellingen van NWS. Samen met de gemeente en zorginstellingen wordt door NWS actief gewerkt aan preventie en probleemaanpak o.a. door schouwen, veiligheidsoverleg, etcetera. In 2018 is aanvang met de bouw van een nieuwbouwcomplex welke gasloos is. Verder wordt gespecialiseerde hulp (buurtbemiddeling, schuldhulpverlening, Present, Sparkles ingeschakeld. Verder heeft NWS haar signaleringstaak geĂŻntensiveerd naar derden (zorgnetwerk, sociaal wijkteam, gemeente, politie, ISD, enzovoorts). NWS hanteert BICK als middel bij de implementatie van maatregelen. Zo zijn met alle samenwerkingspartners indien vereist verwerkingsovereenkomsten gesloten, heeft een aanvullend onderzoek plaatsgevonden door een adviesbureau op de AVG bij NWS. Heeft archivering plaatsgevonden van data die niet meer gebruikt worden.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

9 Financieel beleid en beheer 9.1 Algemeen Naast de invoering van het nieuwe primaire computersysteem heeft het blijvend voldoen aan de toetsingscriteria van WSW en AW - samen met de intern geformuleerde doelstellingen en ambities - het kader voor de interne bedrijfsvoering bepaald. De afdeling Financiën is daarbij in het boekjaar opgedeeld in een team administratie en team financieel beleid. Deze hebben samen met de controller verder met name aandacht gehad voor professionalisering, actualisatie van de stresstest en het monitoren van de risico’s, de AVG en databeveiliging, vooronderzoeken in het kader van de fusie en natuurlijk de reguliere PDCA-cyclus van de NWS.

9.2 Jaarresultaat Het nastreven van financiële continuïteit is een belangrijke randvoorwaarde voor de investeringsambities van de NWS. Het boekjaar 2018 kon worden afgesloten met een positief jaarresultaat van € 57,5 miljoen. Dit resultaat is in grote mate het gevolg van de (ongerealiseerde) waardemutatie vastgoedportefeuille ad. € 54,4 miljoen. Zonder deze mutatie is sprake van een positief resultaat van € 3,1 miljoen. Dit is circa € 1,2 miljoen hoger dan dat van het vorige jaar. De voornaamste oorzaken zijn: • De afwikkeling van de fiscale onderhoudsvoorziening met de Belastingdienst heeft het jaarrekeningresultaat 2018 substantieel beïnvloed. Daarnaast zijn de belasting-latenties in lijn gebracht met de gemaakte afspraken met de belastingdienst voor 2014 en 2015 en vertaald naar de opvolgende jaren. Dit resulteert in een incidenteel batig Vpb bedrag van circa € 1,1 mln. in de jaarrekening. Dit wijkt circa € 3,3 miljoen in positieve zin af ten opzichte van 2017. • Het nettoresultaat exploitatie vastgoedportefeuille is circa € 2 miljoen lager dan 2017. Dit komt in hoofdzaak door: Verbeteringen € 375.000 o Circa € 375.000 hogere huuropbrengst als gevolg van de jaarlijkse huurontwikkeling.

o o

Verslechteringen € 2.375.000 In 2017 was een teruggaaf btw over voorgaande jaren (met betrekking tot de pro-rata regeling) van € 180.000 is als incidentele baat verwerkt. De lasten van verhuur- en beheeractiviteiten stegen met circa € 281.000 door hogere personeels- en overige lasten. Hierin zijn circa

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

€ 245.000 hogere salariskosten voornamelijk het gevolg van de caoafspraken die in 2018 zijn geëffectueerd en de actualisatie van de reservering per balansdatum nog niet genoten verlofrechten. De onderhoudskosten (exclusief kosten eigen organisatie) zijn toegenomen met € € 1.142.000 Planmatig onderhoud Contract onderhoud Dagelijks reparatie onderhoud Mutatieonderhoud Toegerekende organisatiekosten Ondersteunende OH uitgaven Subtotaal inclusief eigen dienst Af: opbrengsten onderhoud (verrekenbaar) Totaal onderhoudslasten

2018 2.107.691 301.408 1.190.773 896.773 964.637 68.976 5.530.258 5.530.258

2017 1.287.892 292.589 1.158.135 592.253 827.706 92.001 4.250.575 -99.219 4.151.356

Verschil 819.799 8.819 32.638 304.520 136.931 -23.024 1.279.683

Planmatig onderhoud De werkelijke kosten 2017 waren circa € 200.000 lager dan begroot voor dat jaar. Deze kosten zijn doorgeschoven naar 2018. Verder is de raming in 2018 t.o.v. de raming 2017 met circa € 200.000 verhoogd. De afgelopen drie jaar is het onderhoud geleidelijk verhoogd naar een niveau dat noodzakelijk is voor de instandhouding van het bezit van de NWS. In 2016 was de instandhoudingsindex minder dan 60%. In de begroting 2019 is dat bijna 100%. Deze lijn is zichtbaar in dit jaarverslag. Tot slot is in 2018 gestart met het oplossen van de vochtproblemen bij het complex Calorama. Het project werd wel in de begroting 2018 gemeld, maar in verband met de onzekerheid van uitvoering nog niet opgenomen in de raming. De eenmalige kosten om de vochtproblemen te verhelpen bedragen € 800K en komen voor de helft t.l.v. 2018 en voor het andere deel van 2019. Mutatieonderhoud In 2010 is de NWS overgaan van het planmatig vervangen van keukens en badkamers naar vraaggericht vervangen. De gedachte daarbij is dat bij planmatig aanpak soms eerder tot vervanging wordt overgaan dan nodig is. Gevolg is wel dat bij mutaties meer badkamers (per stuk circa € 5.000) en/of keukens (per stuk circa € 3.000) moeten worden vervangen. Daarenboven is er een toename van het aantal grote mutaties. Dat wil zeggen mutaties waarbij de vertrokken huurder een groot aantal jaren in de huurwoning heeft gewoond. Deze grotere mutaties brengen hogere mutatiekosten met zich mee dan kleine mutaties. De werkelijke kosten voor mutatieonderhoud zijn om die redenen circa € 304.000 hoger dan 2017. o

De directe operationele lasten exploitatie bezit zijn met € 632.000 gestegen. Voornamelijk vanwege een hogere sectorheffing door een tariefstijging i.v.m. de financiering van de vermindering

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

verhuurdersheffing en de gestegen WOZ-waarde van het vastgoed. Tevens is een noodzakelijke opschoning van de balanspositie ad € 170.000 is onder de overige bedrijfslasten verantwoord. Binnen de resultaatbepaling is in 2018 een toerekening van organisatiekosten (onderdeel van de lasten verhuur- en beheeractiviteiten) aan de overige kostensoorten van de functionele resultatenrekening toegepast. Hierdoor worden de organisatiekosten op onderdelen elders verantwoord.

•

Het resultaat verkoop vastgoedportefeuille is met € 130.000 gedaald ten opzichte van vorig jaar. Dit met name als gevolg van de hogere boekwaarde van de verkochte woningen. Het saldo financiële baten en lasten ligt circa € 65.000 lager dan vorig jaar door incidenteel verschuldigde heffingsrente (€ 236k) over vorige jaren. De afname van de rentelasten over de leningenportefeuille ad € 175k heeft dit effect beperkt.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

9.3 Jaarresultaat versus begroting Het resultaat over het boekjaar 2018 in vergelijking met de begroting 2018 geeft een vergelijkbaar beeld als het gaat om het nettoresultaat exploitatie vastgoedportefeuille. Dit blijkt uit het hiernavolgende overzicht.

Onderdeel

Actueel

Cumulatieve mutatie Actueel Budget budget

in %

Huuropbrengsten Opbrengst servicecontracten Lasten servicecontracten Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit Lasten verhuur- en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten Netto resultaat exploitatie Vastgoedportefeuille

16.042 383 -348 26 -2.248 -5.530 -3.817 4.508

16.252 364 -364 13 -3.438 -3.495 -3.622 5.710

-210 19 16 13 1.190 -2.035 -195 -1.202

99% 105% 96% 200% 65% 158% 105% 79%

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

1.555 -1.048 507

2.236 -1.512 724

-681 464 -217

70% 69% 70%

-144

144

54.379 54.379

18.758 18.614

35.621 35.765

290% 292%

-170

-38

-132

447%

Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten

180 -2.749 -2.569

191 -2.595 -2.404

-11 -154 -165

94% 106% 107%

Resultaat voor belastingen

56.655

22.606

34.049

251%

797

-1.004

1.801

-79%

57.452 3.073

21.602 2.988

35.850 85

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Leefbaarheid

Belastingen Resultaat na belastingen Resultaat na belastingen (exclusief waardemutaties)

266% 103%

Het hogere resultaat, exclusief niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille, van circa € 0,1 miljoen kan als volgt kunnen worden toegelicht: -

De huuropbrengsten zijn circa € 210.000 lager dan begroot doordat het project Rederijkersplein en Tiny houses later worden gerealiseerd dan begroot; De lasten onderhoudsactiviteiten zijn hoger door de elementen zoals ook reeds in de vorige paragraaf aangegeven; Doordat minder woningen zijn verkocht blijft het verkoopresultaat circa € 217.000 achter. De financiële baten en lasten worden met name beïnvloed door betaalde belastingrente van € 238.000.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De belastingen zijn voor circa € 1,8 mln. gunstig beïnvloed door afspraken met de belastingdienst over de opbouw van de onderhoudsvoorziening en de impact hiervan op de belastinglatenties.

9.4 Waardeontwikkeling De marktwaarde van het woningbezit in exploitatie is eind 2018 toegenomen tot € 365.019.000. Op de oorspronkelijke waardering ultimo 2017 is een correctie toegepast van circa € 14,9 miljoen. De vergelijkende cijfers over 2017 in deze jaarrekening zijn overeenkomstig aangepast. De waardemutatie (stijging) 2018 bedroeg € 55,8 miljoen. Voor ongeveer € 517.000 is deze stijging het gevolg van (des)investeringen als aankoop, verkoop en verduurzaming van het bezit. De overige € 55,3 miljoen is het gevolg van de verplichte actualisatie van de marktwaarde volgens het handboek modelmatig waarderen. De totale waardeontwikkeling van het bezit is als onderstaand: Waardeverandering vastgoedbeleggingen Waardeverandering VOV vastgoed Waardeverandering voorraad (grondpositie) Waardeverandering financiële passiva Totaal

2018 55.328.523 734.716 -950.000 -734.716 54.378.523

2017 2.847.322 273.762 -273.762 2.847.322

Realisatie van deze ongerealiseerde herwaardering is mede afhankelijk van het te voeren beleid van de NWS. Omdat het beleid van de corporatie niet gericht is op het verzilveren van actuele (markt-)waarde, maar op exploitatie van het bezit voor adequate huisvesting van de doelgroep zal het overgrote deel van de herwaardering niet worden gerealiseerd. Vanwege dit beleid is er met name voor wat betreft het DAEB-bezit sprake van een zogenaamde maatschappelijke beklemming op het vermogen. Op deze beklemming wordt in de volgende paragraaf nader ingegaan.

Foutherstel op de waardering per 31 december 2017 NWS maakt gebruik van Flux (een software pakket) voor de uitwerking van de waardering van haar vastgoed. In 2019 is geconstateerd dat er in het software pakket voor wat betreft 2017 een fout heeft gezeten in de toepassing van het Handboek Modelmatig waarderen Marktwaarde voor 2017. Dit heeft geresulteerd in aanvullend onderzoek, waaronder een vergelijking met andere berekeningspakketten en een nieuwe berekening door Flux. Hieruit is gebleken dat de geconstateerde rekenfout in Flux een geïsoleerde fout betrof. Voor 2018 is het handboek verduidelijkt en is bij de certificering van de pakketten, waaronder Flux, hiervoor aandacht geweest. Voor wat betreft haar oordeel ten tijde van het vaststellen van de jaarrekening 2017 ten aanzien van de waardering van haar vastgoed in exploitatie eind 2017 heeft NWS gebaseerd op het afgegeven Assurance rapport door de accountant van Flux bij het pakket, de gedane analyse op de ontwikkeling van de marktwaarde van het betreffende vastgoed in 2017 ten opzichte van 2016 en het

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

oordeel van de accountant omtrent de waardering 2017, zoals opgenomen in de jaarrekening 2017 voorzien van goedkeurende accountantsverklaring. De impact van de rekenfout betekent dat het vastgoed ultimo 2017 voor een bedrag ad € 14.923.588 te hoog is gewaardeerd. Het resultaat over 2017 (niet gerealiseerde waardeveranderingen) en het eigen vermogen zijn eveneens € 14.923.588 te hoog weergegeven. De fout heeft geen effect op de bedrijfswaarde eind 2017 en de daaraan gerelateerde ratio’s.

Beleidsmatige beschouwing op de ontwikkeling van de marktwaarde Het jaar 2018 kenmerkt zich door een wederom sterk aangetrokken woningmarkt ten opzichte van 2017. Zowel in de koop- als huurmarkt blijft een toenemende interesse bestaan. Voor de woningportefeuille van de NWS heeft dit tot een stijging van de marktwaarde gezorgd. De totale waarde van de woningportefeuille is met € 55,8 miljoen gegroeid naar een waarde van € 365,0 miljoen. Dit betreft een waardegroei van 18,1%. De positieve waardeontwikkeling is vooral het gevolg van een verder aangetrokken koopmarkt, waarin de toegenomen vraag en krapte resulteren in een leegwaarde groei van de vastgoedportefeuille. De lage rentestand is hier mede een bepalende factor in. De huurprijsontwikkeling van het sociale vastgoed heeft een neerwaartse invloed gehad op de waardeontwikkeling. Hoewel de ontwikkeling van de contracthuur positief is, blijft deze achter ten opzichte van 2017 door een gematigde huurverhoging en passend toewijzen. Hiermee wordt invulling gegeven aan de maatschappelijke taak op het gebied van betaalbaarheid.

Beleidsmatige beschouwing op de beleidswaarde Het WSW en de Aw hebben in het kader van het nieuwe integraal toezichtskader besloten om met ingang van het boekjaar 2018 de in voorgaande jaren gehanteerde bedrijfswaarde te vervangen door een nieuw waardebegrip, de beleidswaarde. NWS vermeld, net als de collega corporaties, m.i.v. het jaarverslag 2018 de beleidswaarde in plaats van de bedrijfswaarde in de toelichting van de jaarrekening. In het bestuursverslag wordt een beleidsmatige beschouwing opgenomen. De ontwikkeling van de beleidswaarde wordt deels beïnvloed door de ontwikkeling van de marktwaarde in verhuurde staat welke hiervoor is toegelicht, omdat de beleidswaarde de marktwaarde als vertrekpunt neemt. De beleidswaarde vormt een onderdeel van het Verticaal toezichtsmodel van de Aw en WSW. Het jaar 2019 is een overgangsjaar naar een definitief normenkader. De uitkomsten van de beleidswaarde in het jaarverslag 2018 van alle corporaties zal voor de Aw en WSW als input dienen om een definitieve sectornorm voor LTV en solvabiliteit vast te stellen. WSW en de Aw hebben aangegeven dat gedurende 2019 de voorlopige norm voor de LTV 75% blijft en

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

voor de solvabiliteit 20%. Bovendien is er een overgangsregime van Aw en WSW van toepassing voor het proces van borging dat de borgingsruimte gedurende dit overgangsjaar bepaald. De borgingsruimte wordt in deze overgangsfase dan ook o.b.v. een bredere analyse van de financiĂŤle positie van de individuele corporatie bepaald. Bij het opstellen van de jaarrekening maakt het bestuur diverse oordelen en schattingen. Dit is inherent aan het toepassen van de geldende verslaggevingsstandaarden. In het bijzonder is dit van toepassing op de bepaling van de marktwaarde en de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie. De waardebepaling van het vastgoed (terug te vinden in de marktwaarde en beleidswaarde), is geen exacte wetenschap en tevens betreft dit de grootste schattingspost waar het bestuur een inschatting over moet maken voor de jaarrekening. De beleidswaarde kent als vertrekpunt de marktwaarde in verhuurde staat waarbij er in het kader van de beschikbaarheid, betaalbaarheid, kwaliteit en beheer aansluiting wordt gezocht bij het beleid van de corporatie (lees: NWS) in plaats van de uitgangspunten in de markt. Met deze toelichting wordt nadere duiding gegeven aan het deel van de waarde van het vastgoed en dus van het corresponderende deel van het vermogen dat als gevolg van het beleid van de woningcorporatie niet of pas op zeer lange termijn kan worden gerealiseerd. Overeenkomstig de regelgeving is geen vergelijkend cijfer ultimo 2017 bepaald, reden waarom in het overgangsjaar 2018 geen ontwikkeling in de beleidswaarde kan worden toegelicht. Op basis van ervaringen uit dit boekjaar kan de externe toezichthouder besluiten nadere invulling te geven aan het begrip beleidswaarde. Mogelijke onzekerheden in de uitgangspunten die samenhangen met de verdere ontwikkeling van dit waardebegrip kunnen leiden tot aanpassingen in de beleidswaarde in komende perioden, onder meer samenhangend met:

Aanpassing van de huurstijgingsparameter: bij bepaling van de beleidswaarde is de (bij mutatie van de woning te realiseren) markthuur aangepast naar de streefhuur. Deze is gebaseerd op een schatting door NWS van de nieuwe huur bij mutatie mede rekening houdend met wettelijke bepalingen zoals passend toewijzen, prestatieafspraken en afspraken met de huurdersvereniging over huursomstijging en de huursom. In de praktijk kan de huurstijging, de streefhuur en de huursom afwijken van de uitgangspunten in de beleidswaarde vanwege onder andere afwijkingen in de mutatiegraad en de dan geldende kaders voor het passend toewijzen en het huursombeleid.

â&#x20AC;˘

Bepaling van de toegepaste disconteringsvoet, welke ultimo 2018 in de beleidswaardebepaling gelijk is aan de in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde 2018 opgenomen disconteringsvoet voor het type vastgoedbezit en regio waarin NWS actief is. In theorie kan een lager risicoprofiel worden verondersteld in de beleidswaarde door inrekenen van een lagere huur (betaalbaarheid) en hogere kwaliteit (onderhoud). Doordat de disconteringsvoet bij doorexploitatie meer betekenis heeft gekregen krijgt de bepaling van deze disconteringsvoet meer aandacht. Het is denkbaar dat

â&#x20AC;˘

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

hierdoor de disconteringsvoet de komende jaren nog een ontwikkeling gaat doormaken. Toepassing van nadere standaardisatie voor bepaling van onderhoudskosten versus investeringen en/of toerekening van niet direct vastgoedgerelateerde bedrijfslasten.

•

Toepassing van nadere standaardisatie voor bepaling van beheerskosten.

9.5 Eigen Vermogen Door de toevoeging van het positieve jaarresultaat (na resultaatverdeling) van € 57.452.000 is het eigen vermogen gestegen tot € 303.799.000. Dit is circa 76,0% van het balanstotaal en ruim boven de door de externe toezichthouders verlangde minimale 50%. Ultimo 2017 bedroeg het eigen vermogen 72,7% van het balanstotaal. Met betrekking tot de vrije aanwending van dit vermogen moet rekening worden gehouden met de, uit onze primaire doelstelling voortkomende, beklemming op het vermogen. Waardering op basis van de verdiencapaciteit van het bezit (beleidswaarde), rekening houdend met voortgezette exploitatie, ligt dichter bij deze doelstelling. Het verschil tussen deze beide waarderingen vormt derhalve een maatschappelijke beklemming op het eigen vermogen. In onderstaande tabel wordt deze beklemming getoond en bedraagt circa € 208 miljoen.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

x € 1.000,-

DAEB en niet-DAEB

x € 1.000,€ 365.018.782

Marktwaarde verhuurde staat Beschikbaarheid (doorexploiteren)

€ -23.332.343

Betaalbaarheid (huren) Kwaliteit (onderhoud)

€ -122.698.334 € -29.333.431

Beheer (beheerkosten) Subtotaal

€ -32.430.273 € -207.794.381

Beleidswaarde

€ 157.224.401

Eigen vermogen

€ 303.799.000

Beklemming in % eigen vermogen

68,3%

Uit voorgaande tabel blijkt dus dat ruim 68 procent van ons vermogen per balansdatum niet vrij aanwendbaar is, maar zit opgesloten in de huidige waarde inschatting van “de stenen”. De maatschappelijke beklemming werd tot en met 2017 bepaald op basis van de bedrijfswaarde van het DAEB-bezit en bedroeg toen op basis van de jaarrekening 2017 64,5% van het eigen vermogen. In de jaarrekening is onder de toelichting op de vastgoedbelegging een nadere uiteenzetting gegeven omtrent de waardeontwikkeling van het vastgoed, de wijze waarop de beleidswaarde tot stand is gekomen alsmede een gevoeligheidsanalyse gegeven. Er wordt verwezen naar deze paragraaf voor het inzicht in de waardeontwikkeling.

9.6 Financiële kengetallen Een van de onderdelen van de externe beoordeling is de mate waarin wordt voldaan aan een aantal financiële kengetallen. In onderstaande tabel worden de kengetallen uit deze jaarrekening afgezet tegen de normen zoals deze door AW en WSW worden verlangd en de vanuit ons intern beleid hiervoor benoemde streefwaarden. Onderdeel Kasstroomindicatoren ICR Balanskengetallen Solvabiliteit (beleidswaarde 2018 / bedrijfswaarde 2017) Loan to Value (beleidswaarde 2018 / bedrijfswaarde 2017) Dekkingsgraad (WOZ waarde) Rentabiliteit Rentabiliteit (Direct+ Indirect) Totaal Vermogen Rentabiliteit (Direct + Indirect) Eigen Vermogen Rentabiliteit VreemdVermogen

Intern

Normen extern

2018

2017

> 1,5

> 1,4

1,66

1,73

> 25 % < 70% < 50%

> 20 % < 75% < 50%

50,0 45,9 15,6

43,0 52,0 15,4

15,02 18,91 3,56

2,15 1,94 3,70

In 2018 is de overstap gemaakt van bedrijfswaarde naar beleidswaarde. Bij de beleidswaarde wordt op de marktwaarde in verhuurde staat een aantal correcties

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

gemaakt waarin het eigen beleid van de corporatie zijn vertaling krijgt. Met het doel om op deze manier de beklemming op het vermogen tegen eenduidige grondslag tot uitdrukking te brengen. Voor de toetsing van onze kengetallen wordt door het WSW gebruik gemaakt van tegen beleidswaarde bepaalde balansgrootheden. Deze wijken af van de in de jaarrekening gehanteerde verplichte waarderingsgrondslag van marktwaarde in verhuurde staat. Het in de vorige paragraaf genoemde verschil in vastgoedwaardering (Marktwaarde ten opzichte van Beleidswaarde) komt tot uitdrukking in de Solvabiliteit (marktwaarde 76,0% tegen 50% volgens beleidswaarde) en Loan to Value (Marktwaarde 18,1% tegen 45,9% volgens beleidswaarde). Hiermee voldoet NWS aan de eisen gesteld door AW en WSW.

9.7 Splitsing DAEB nietniet-DAEB De verdere implementatie van de per 1 juli 2015 herziene Woningwet heeft op de financiĂŤle verslaglegging in het boekjaar wederom de nodige invloed gehad. Vorig jaar is het definitieve voorstel tot administratieve scheiding van sociale (DAEB) en commerciĂŤle activiteiten (niet-DAEB) bij de Autoriteit Wonen van het ministerie van BZ ingediend. In het najaar van 2017 is dit voorstel goedgekeurd. Hierdoor is de administratieve scheiding met ingang van 1 Januari 2018 een feit. De gesplitste balans per 31 december en resultatenrekening over het boekjaar per bedrijfsonderdeel is in het onderdeel Afzonderlijke primaire overzichten van de jaarrekening bij dit verslag opgenomen.

9.8 Treasury Het treasurybeleid van de NWS heeft als doelstelling het behouden van toegang tot de financiĂŤle markt om zodoende over de voor de bedrijfsvoering benodigde middelen te kunnen beschikken. In het treasurystatuut is het hiertoe vastgestelde beleid omschreven. Vervolgens wordt het jaarlijks in een treasuryjaarplan als onderdeel van de bedrijfsbegroting uiteengezet. Het treasurybeleid bestaat uit het portefeuillebeheer voor de langere termijn en het cashmanagement voor de korte en middellange termijn. Bij onze treasuryactiviteiten maken we gebruik van de diensten van het financieel adviesbureau Thesor. Dit bureau is gespecialiseerd in het bieden van ondersteuning aan verschillende (semi) publieke sectoren. Dit bureau in een adviserende rol maakt deel uit van onze, samen met Padua en de Vooruitgang ingestelde, treasurycommissie. Onderstaand wordt op beide onderdelen van het treasurybeleid in relatie tot het verslagjaar ingegaan. Portefeuillebeheer Het portefeuillebeheer is gericht op het voorzien van tegen optimale condities verkrijgen van middelen om in de lange termijn financieringsbehoefte te voorzien.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

In 2018 is als gevolg van de (reguliere en eind)aflossingen op leningen, voor in totaal circa € 9,3 miljoen, en financiering van het nieuwbouw project Rederijkersplein de leningportefeuille met ruim € 4,5 miljoen toegenomen. De gemiddelde rentekostenvoet is door de recente transacties verder gedaald naar 3,32% (2017: 3,78%). Cashmanagement Het cashmanagement is gericht op de optimalisatie qua rentekosten/baten en beschikbaar volume ter aanwending op de korte en midden-lange termijn. Mede onder invloed van de nieuwbouw- en duurzaamheidsinvesteringen zijn de per balansdatum aanwezige liquide middelen met € 2.065.000 afgenomen tot € 397.000. Naast de aanwezige liquide middelen beschikt de NWS over een rekening-courantkrediet bij onze huisbankier de Bank Nederlandse Gemeenten. Van deze kredietfaciliteit ad € 3 miljoen is gedurende het jaar geen gebruik gemaakt. In het overzicht kasstromen en de toelichting hierop als onderdeel van de jaarrekening wordt nader op de mutatie van de aanwezige liquiditeiten ingegaan.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

10 Raad van Commissarissen 10.1 Inleiding In 2016 zijn door de gemeente, Stichting Huurdersbelangen Noordwijk (SHN) en de NWS ambitieuze prestatieafspraken gemaakt, te weten een uitbreiding met 600 woningen binnen 10 jaar. Een doel dat zeker door de Raad van Commissarissen wordt ondersteund. De eerste 40 woningen zijn in 2018 gebouwd en zijn in januari 2019 opgeleverd. De bouwopgave zal voor de Raad een blijvend accent leggen op de inrichting van de organisatie en het beheersen van de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s van de bouwactiviteiten. Het tekort aan bouwbedrijven, mensen en materiaal heeft in 2018 de bouwprijzen enorm op gedreven, een ontwikkeling die in het kader van de bouwopgave, verontrustend is. Voor het realiseren van haar bouwdoelstelling is de NWS afhankelijk van de beschikbaarheid van bouwgrond. Zij is daarvoor afhankelijk van politieke steun. In de prestatieafspraken zijn voor het verkrijgen van de noodzakelijke betaalbare bouwlocaties afspraken gemaakt met de gemeente Noordwijk en de SHN. Op basis van de huidige omstandigheden is de NWS financieel sterk genoeg om in de komende acht jaar nog zoâ&#x20AC;&#x2122;n 560 nieuwe en betaalbare huurwoningen te bouwen en aan haar voorraad toe te voegen. Met de fusie van de gemeenten Noordwijk en Noordwijkerhout per 1 januari 2019 is een nieuwe gemeenteraad en College van B&W aangetreden. Dat brengt natuurlijk verandering met zich mee. Het nieuwe collegeprogramma leidt bij het bestuur en de Raad van Commissarissen tot grote zorg door de keuze een belangrijke locatie de komende jaren niet te benutten. Dat maakt het moeilijk de noodzakelijke en afgesproken woningproductie te realiseren. De Raad van Commissarissen stelt het op prijs het overleg met het college twee maal per jaar, om de dialoog met de gemeente op alle niveaus te optimaliseren, met het nieuwe college wordt voortgezet. Ook het periodiek contact met de Stichting Huurdersbelangen Noordwijk wordt door de RvC als belangrijk en als constructief ervaren. De NWS is financieel gezond. De Raad onderschrijft de visie van het bestuur dat om de primaire doelgroep in de gemeente Noordwijk optimaal te kunnen bedienen de NWS in de komende jaren een forse transitie zal moeten realiseren in de samenstelling van haar woningvoorraad. In essentie betekent dat meer kleinere, vooral betaalbare huurwoningen. Bovenop deze opgave is, met het Kabinetsbesluit te gaan stoppen met gaswinning in Groningen, het verduurzamen van de woningvoorraad een belangrijk thema geworden. Dit vraagt opnieuw na denken over de inzet van middelen voor de verschillende doelen. Een thema dat ook bij de RvC regelmatig besproken wordt. De door de centrale overheid opgelegde Verhuurdersheffing is niet aangepast. Wel bestaat nu de mogelijkheid van een vermindering van de afdracht aan de Verhuurdersheffing, gekoppeld aan de bouw van nieuwe woningen. De middelen

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

die hierdoor beschikbaar komen worden ingezet om de nieuwe woningen betaalbaar te houden. De recente aanpassing de fiscale regelgeving leidt helaas tot aanzienlijke nieuwe kostenverhoging voor de corporaties. In 2018 is hard gewerkt aan de opzet van een geavanceerde tool voor Assetmanagement. Met de ingebruikname medio 2018 is deze tool, waarmee de situatie van het woningbezit wordt afgezet tegen alle voor de toekomst verwachte ontwikkelingen, een zeer belangrijk middel voor strategische afwegingen, maar ook een belangrijk hulpmiddel bij het toezicht. De tool is in de Raad aan de orde gekomen onder andere door een demo. De RvC verwacht dat deze grondige en structurele wijze van het kijken naar de assets het management goed gaat helpen bij het nemen van beslissingen. Goede resultaten Naast de productie en verduurzaming van de voorraad blijft ambitie van het bestuur hoog liggen op het gebied van klantgerichtheid, communicatie met huurders, gemeente en andere stakeholders, alsmede op transparantie, financiële gezondheid. NWS heeft zich ten doel gesteld een primair klantgeoriënteerde organisatie te zijn die werkt tegen een beheerst kostenniveau. Bijzondere aandacht van de Raad gaat daarom uit naar een evenwichtige inrichting van de organisatie, medewerkerstevredenheid en integriteit. De Raad is dan ook erg blij met de in 2018 gegeven hoge score van de bewoners in de jaarlijkse KWH meting. Ook heeft de visitatie van de NWS, die zich richt op het geheel van de prestaties van de corporatie, een zeer positief rapport opgeleverd. De Raad heeft veel waardering voor de inzet van alle betrokkenen bij NWS die tot deze goede resultaten heeft geleid, een gezamenlijke prestatie! Het zal de komende jaren veel energie vragen om steeds met de besten mee te kunnen en dit waar te blijven maken. Fusieonderzoek In 2018 hebben de vier Raden van Commissarissen van de corporaties in de “Bollendorpen” hun bestuurders gevraagd een onderzoek te laten uitvoeren naar de gezamenlijke opgave voor de volkshuisvesting in deze streek in de komende jaren. Deze vraag leidde tot een gesprek van de bestuurders de mogelijkheden voor samenwerking te onderzoeken met deze corporaties. Hoewel de NWS een gezonde organisatie is onze conclusie dat op de lange termijn de omvang van de organisatie een belangrijk risico kan zijn. Besloten is daarom te onderzoeken of een samengaan de 4 corporaties in de “Bollendorpen” leidt tot een significante meerwaarde. In december heeft Sint Anthonius van Padua helaas een keuze gemaakt met Dunavie een eigen onderzoek uit te voeren. De Corporaties NWS, Stek en Vooruitgang hebben besloten hun onderzoek voor een mogelijke fusie onverminderd door te zetten.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

10.2 Activiteiten in het verslagjaar Los van de standaardonderwerpen die de RvC conform de statuten dient te behandelen, houdt de RvC een vinger aan de pols door de bestuurder te bevragen over de belangrijke maatschappelijke veranderingen en de implicaties die dat heeft voor het volkshuisvestingsbeleid en de financiële positie van de corporatie. De RvC acht het van eminent belang dat de bestuurder goede relaties onderhoudt met belanghouders in de gemeente. Vandaar dat de resultaten van bestuurlijk overleg met stakeholders een steeds terugkerend onderwerp van gesprek zijn tussen bestuurder en de raad. De RvC heeft in het verslagjaar de volgende besluiten genomen: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Benoeming mw. M.M.J. Breedveld als nieuwe commissaris van de NWS Vaststelling bezoldiging RvC-leden Vaststelling portefeuilleplan NWS Instemming splitsing Financiën en Control Aanwijzen Vicevoorzitter RvC Benoeming Bestuurssecretaris Vaststelling jaarstukken 2017 Goedkeuring aangepaste statuten NWS Instemming met het huurbeleid Goedkeuring bod prestatieafspraken 2019 Goedkeuring renovatie complex Kruidhof Goedkeuring beleid niet-DAEB-portefeuille Instemming benoeming nieuwe Controller Verruiming mandaat nieuwe financiering Goedkeuring investering Albertus van Velsenstraat Vaststelling kaderbrief 2019 Goedkeuring begroting 2019 Goedkeuring Ondernemingsplan 2019-2022 Pool tijdelijke vervanging RvC Goedkeuring Reglement Financieel Beleid en Beheer Goedkeuring geactualiseerde Prestatieafspraken

Hiernaast zijn in de RvC-vergaderingen onder andere de volgende onderwerpen besproken: risicomanagement, duurzaamheid, nieuwbouwplannen, tussentijdse rapportages en de huurverhoging.

10.3 Algemeen De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht te houden op het functioneren van het bestuur en op de algemene gang van zaken binnen de woningcorporatie; is werkgever van het bestuur en staat het bestuur gevraagd en ongevraagd met raad ter zijde. Zo heeft de raad actief met het bestuur

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

meegedacht over de toekomstige strategie en over het overleg met stakeholders. Daarnaast geeft de Raad van Commissarissen onder andere de accountant opdracht voor de controle van de jaarstukken en voor de visitatie die de corporatie elke vier jaar laat uitvoeren. De Raad van Commissarissen houdt onder andere toezicht op: • • • • • • • •

de realisatie van de doelstellingen van de corporatie; de realisatie van de volkshuisvestelijke opgaven; de strategie en risico’s verbonden aan de activiteiten van de corporatie; de opzet en werking van de interne risicobeheersing- en controlesystemen; kwaliteitsbeleid; de kwaliteit van de maatschappelijke verantwoording; het financieel verslagleggingsproces; de naleving van toepasselijke weten regelgeving en de Governancecode Woningcorporaties.

De Raad van Commissarissen handelt op basis van een Toezicht visie. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de Raad van Commissarissen zijn in artikel 17 van de statuten van de Noordwijkse Woningstichting omschreven. Een en ander is verder uitgewerkt in het reglement voor de Raad van Commissarissen dat is gepubliceerd op de website van de NWS. De NWS heeft de principes en uitwerkingen zoals opgenomen in de Governancecode Woningcorporaties in zijn geheel gevolgd. Tevens is er via de interne controle en de externe accountantscontrole systematische aandacht voor beheersing van frauderisico’s. Als leidraad voor zijn taken hanteert de Raad van Commissarissen van de NWS: •

• • • • • • • • • •

de Woningwet 2015 en de uitwerking daarvan in het Besluit Beheer Sociale Huurwoningen (BBSH) en het Besluit Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting; het ondernemingsplan; het jaarplan; de begroting; het treasurystatuut; risicoanalyses; eigen signaleringsnorm (ICR, DSCR, LTV, dekkingsgraad, allen boven de norm van Aw/WSW) financiële en managementrapportages en de overige rapportages van het bestuur; Benchmarkanalyses van de Aw en Aedes; de Governancecode Woningcorporaties; de VTW/Aedes Sectorbrede beloningscode Bestuurders Woningcorporaties;

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

• • •

de Wet Normering Topinkomens (WNT); afspraken met externe belanghebbenden; ontwikkelingen in de sector en in de maatschappij.

Dit toezichtkader heeft de Raad van Commissarissen in 2018 gehanteerd bij het nemen van beslissingen, het beoordelen van bestuursvoorstellen en de bewaking van de strategie. In dit verslag legt de Raad van Commissarissen, als onderdeel van een maatschappelijk ondernemende organisatie, publiekelijk verantwoording af over de wijze waarop hij invulling heeft gegeven aan de uitvoering van zijn taken en bevoegdheden in het afgelopen jaar. Op 1 mei 2015 is, met de nieuwe Woningwet, de vernieuwde Governancecode voor woningcorporaties ingevoerd. De Governancecode geeft richtlijnen voor goed en transparant bestuur en toezicht. Voor meer informatie zie de website. De RvC onderschrijft de code van harte. Alle principes en uitwerkingen van de code worden nageleefd. De governance van de NWS is beschreven in de volgende documenten en staat op de website van de NSW: • • • • •

de statuten; het bestuursreglement (+ integriteitsbeleid); het reglement RvC (profielschets, rooster van aftreden); de reglement Selectie- en Remuneratie- en Projectencommissie; het reglement voordracht huurdersorganisatie.

De laatste uitwerkingen van de veranderingen in weten regelgeving in de periode 2015 t/m 2017 zijn medio 2018 gerealiseerd.

10.4 Samenstelling van de Raad Met de benoeming op 21 maart 2018 is de laatste vacature in de Raad van Commissarissen ingevuld. De Raad bestaat uit de volgende leden: De heer L.W. Bartelse, voorzitter; De heer H.L.M. van Lente, vicevoorzitter; Mevrouw S.E. van Tol, lid; Mevrouw M.M.J. Breedveld, lid; De heer P. Overduin, lid.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

10.5 Vergaderingen van de RVC De Raad heeft in 2018 in totaal zesmaal vergaderd. De Raad heeft, gezamenlijk met de bestuurder, dit jaar, als gevolg van de drukte in verband met de gemeentelijke fusie slechts één gesprek met het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Noordwijk gehad. Jaarlijks heeft de voltallige Raad een gesprek met de SHN. De beide commissarissen die namens de huurders zijn voorgedragen hebben minimaal eenmaal per jaar overleg met de SHN. De RvC heeft veel waardering voor de wijze waarop NWS en SHN samenwerken. De RvC-leden waren bij alle reguliere vergaderingen aanwezig. Naast regelmatig terugkerende onderwerpen als kwartaalrapportages, projectoverzichten, treasuryrapportages en risicoanalyses heeft de RvC zich in 2017 in het bijzonder beziggehouden met de ontwikkeling van Assetmanagement (in een studiebijeenkomst), de ontwikkeling van de bouwprojecten, Risicomanagement en gesprekken over de toekomst van de NWS tijdens de reguliere vergaderingen. Verder vergadert de voorzitter van de RvC tezamen met een RvC-lid minimaal eenmaal per jaar met de ondernemingsraad. De voorzitter heeft ten minste maandelijks overleg met de bestuurder. Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen, liet de Raad van Commissarissen zich regelmatig mondeling en schriftelijk door het bestuur informeren. Het betrof onder meer de financiële resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen, de wensen en behoeften van belanghebbenden en strategische ontwikkelingen. De RvC heeft zich in 2018 volledig onafhankelijk van zijn taken kunnen kwijten.

10.6 Zelfevaluatie De Raad van Commissarissen heeft in januari 2019 zijn eigen functioneren gedurende het jaar 2018 geëvalueerd. De wettelijke eis is dat deze evaluatie jaarlijks plaatsvindt waarvan eenmaal in de twee jaar geschied door de inzet van een externe begeleiding. Dat was in 2017 aan de orde. In de beoordeling over 2018 is een zelfevaluatie gehouden door de Raad zelf, bestaande uit een individuele analyse aan de hand van een vragenlijst, een gezamenlijk gesprek en een gesprek met de bestuurder. In de evaluatie is stilgestaan bij thema’s als: het teamgevoel, de wederzijdse verwachtingen, het verloop van de RvC vergaderingen, de relatie RvC en de bestuurder en de prioriteiten. Alle leden besteden aandacht aan permanente educatie teneinde hun taak naar behoren te kunnen uitoefenen. De leden van de raad namen kennis van de publicaties van de Vereniging van Toezichthouders Woningcorporaties (VTW) en

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

van Aedes. Verder woonden enkele leden van de raad speciale workshops bij van de VTW en ander aanbieders. Voor 2019 is de rol van de Raad bij het onderzoek naar de mogelijkheden van fusie met Stek en Woonstichting Vooruitgang nadrukkelijk aan de orde. Ook zijn afspraken gemaakt voor de verbetering van enkele interne zaken van de Raad.

10.7 Honorering RvC De honorering van de Raad van Commissarissen houdt rekening met de maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van de Noordwijkse Woningstichting. Basis voor de honorering is de “Honoreringscode commissarissen” van de vereniging van toezichthouders woningcorporaties (VTW), alsmede de Wet “Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector” (WNT). De werkingssfeer van deze wet voor woningcorporaties is niet alleen voor bestuurders maar ook voor leden van raden van commissarissen. De honorering voldoet aan de geldende weten regelgeving. Besloten is de beloning aan te passen aan de jaarlijkse indexatie conform de Wet Normering Topinkomen, zoals toe te passen op de woningcorporaties. Dit was sinds 2015 niet meer gedaan. Met ingang van 2018 is de bezoldiging vastgesteld op € 10.224 (€ 8.450 excl. btw) per jaar voor een lid van de RvC en op € 15.306 (€ 12.650 excl. btw)voor de voorzitter van de RvC. Er is geen vaste onkostenvergoeding.

10.8 Commissies binnen de RvC De Raad kent een drietal commissies, te weten de Selectie- en Remuneratiecommissie, de Auditcommissie en de Commissie Projecten. De taak van de commissies is om de besluitvorming van de Raad van Commissarissen op de drie onderdelen voor te bereiden en de Raad en bestuurder te adviseren. De Selectie- en Remuneratiecommissie werkt conform het “Reglement Selectieen Remuneratiecommissie”. Zij doet voorbereidende activiteiten om de RvC te ondersteunen bij het selecteren van het bestuur en het opstellen en het uitvoeren van het beloningsbeleid van de NWS. De commissie wordt gevormd (sinds 1 maart) door de heren P. Overduin (voorzitter) en L.W. Bartelse(lid). Deze commissie richt zich in ieder geval op: • •

het opstellen van selectiecriteria en benoemingsprocedures inzake commissarissen en bestuurders; het tenminste eenmaal per jaar beoordelen van de omvang en samenstelling van de Raad en het bestuur en het - indien nodig - doen van voorstellen voor (wijziging van) de profielschetsen;

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

•

• • •

het tenminste eenmaal per jaar beoordelen van het functioneren van individuele commissarissen en bestuurders en het rapporteren hierover aan de Raad; het doen van voorstellen voor (her)benoemingen; het houden van toezicht op het beleid van het bestuur inzake selectiecriteria en benoemingsprocedures voor het hoger management. doet (van tijd tot tijd) voorstellen aan de Raad betreffende het te voeren bezoldigingsbeleid voor leden van het bestuur, de bezoldiging van individuele bestuurders, de vergoeding van de leden van de Raad en zijn voorzitter en vicevoorzitter.

Als er benoemings- en selectievraagstukken zijn binnen de NWS, worden deze vraagstukken behandeld door de Selectie- en Remuneratiecommissie. De Selectieen Remuneratiecommissie wordt sinds 1 maart 2018 gevormd door P. Overduin (voorzitter) en de heer L.W. Bartelse (lid). De Selectie- en Remuneratiecommissie is in 2018 drie keer bijeengekomen. In 2018 heeft de commissie is tijd en aandacht besteed aan de werkgeversrol voor de bestuurder, de bezoldiging van de RvC, de benoeming van een vicevoorzitter en gedachtewisselingen over de organisatie. In 2018 zijn wijzigingen aangebracht binnen de organisatie van de NWS. Bij de invulling van het interne toezicht door benoeming van zelfstandige interne controller is, conform de regelgeving, de RvC betrokken. De Auditcommissie werkt conform het “Reglement Auditcommissie”. De commissie wordt gevormd door mevrouw S. van Tol (voorzitter) en de heer M. Van Lente (lid). De Auditcommissie ondersteunt de RvC bij het toezicht op de volgende zaken. : •

• • •

• • • •

•

de werking van de interne risicobeheersing en controlesystemen, waaronder het toezicht op de naleving van de relevante weten regelgeving en de werking van de gedragscode; de financiële informatieverstrekking door de corporatie; de naleving van aanbevelingen en de opvolging van opmerkingen van de externe accountant; de relatie met de externe accountant; waaronder in het bijzonder zijn onafhankelijkheid, de bezoldiging en eventuele nietcontrolewerkzaamheden voor de corporatie; de financiering van de corporatie; de rol en het functioneren van de interne auditfunctie; indien nodig, het uitbrengen van advies aan de Raad ten behoeve van het opstellen van de voordracht tot benoeming van de externe accountant. het bespreken van de jaarrekening en het accountantsverslag, het jaarverslag, de kwartaalrapportages, de begroting en het ter accordering voorleggen van deze documenten aan de Raad; het - samen met de externe accountant - adviseren van de directie bij het opstellen van het werkplan van de interne auditor en het kennis nemen van de bevindingen van de interne auditor; de naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van in- en externe accountants.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

In de vergadering van 20 juni 2018 was de externe accountant aanwezig voor het bespreken van de rapporten over de jaarrekeningcontrole en de managementletter. Het proces van de samenstelling van de jaarrekening heeft door vertraging vanuit zowel NWS als de accountant tot een later dan gewenste datum geleid. Voor 2019 zijn afspraken gemaakt voor verbetering van het proces. Een andere belangrijke taak is dat de commissie de vergaderingen voorbereidt tussen de directeur-bestuurder en de RvC, waarin de jaarrekening, het jaarverslag en de kwartaalrapportages van de corporatie worden besproken. De Auditcommissie werd in 2018 gevormd door drs. S.E. van Tol (Voorzitter) en drs. H.L.M. van Lente (lid). De Auditcommissie is in 2018 twee keer bijeengekomen. Andere onderwerpen besproken in de Auditcommissie zijn o.a.: • • • • • • • •

de financiële gevolgen van de scheiding DAEB/niet-DAEB de jaarrekening; de managementletter van de accountant de kaderbrief en de tussentijdse rapportages risicomanagement en de stresstest de begroting. De benoeming van een zelfstandige interne Controller Het verloop van de bouwprojecten

In 2017 is met het oog op de bouwontwikkelingen gekozen voor het instellen van een Projectencommissie. De commissie wordt gevormd door de heer M. van Lente (voorzitter) en mevrouw J. Breedveld (lid). De Projectencommissie is driemaal gehouden. Onderwerpen waren o.a.: • De ontwikkeling van het Rederijkersplein, de aankoop van grond en de ontwikkeling van een project op het oude Northgo-terrein, • de ontwikkeling van 60 tijdelijke woningen aan de Herenweg/Bronsgeest, • de ontwikkeling van het Julianahofje, 14 woningen aan de Albertus van Velsenstaat, • de voorgenomen renovatie van het complex Kruithof en de ontwikkeling rond de verduurzaming van het bezit onderwerp van gesprek geweest. Ook is aandacht besteed aan: • Professioneel opdrachtgeverschap • Bouwkostenontwikkeling en • Contractvorming.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

10.9 Beoordeling bestuurder De Selectie- en Remuneratiecommissie heeft met de bestuurder gesproken over zijn functioneren in algemene zin in 2018, het behalen van de afgesproken doelen voor 2018 en zijn beloning over per 1 januari 2018. De Raad heeft veel waardering voor de inzet van de bestuurder. De effecten van die inzet zijn o.a. zichtbaar in de permanente verbeteringen die in de organisatie worden doorgevoerd. Het eerste project in tien jaar, aan het Rederijkersplein is in januari 2019 opgeleverd. De projecten Northgo en Julianahofje staan op de rol voor een start in. Daarnaast heeft de RvC waardering voor de wijze waarop de bestuurder in dit jaar de gesprekken met andere corporaties over samenwerking of fusie heeft opgepakt. De beloning van de bestuurder in 2018 is gebaseerd op de beloningscode van de VTW voor bestuurders van woningstichtingen en voldoet daaraan. De Raad heeft besloten gezien haar positieve oordeel de beloning van de bestuurder met ingang van 1 januari 2018 aan te passen aan de verhoogde bedragen van de beloningscode.

10.10 Controle financiĂŤle verslaglegging Het bestuur is verantwoordelijk voor de volledigheid en kwaliteit van de openbaar gemaakte financiĂŤle informatie. De RvC ziet erop toe dat het bestuur deze verantwoordelijkheid op de juiste wijze invult. De keuze van de externe accountant is voorbehouden aan de RvC, maar de keuze wordt niet eerder gemaakt dan nadat daarover het advies van het bestuur is ingewonnen. De opdrachtverlening aan de externe accountant tot het uitvoeren van extra controlewerkzaamheden (niet behorend tot de standaard controlewerkzaamheden) geschiedt door de RvC, na overleg met het bestuur. De externe accountant rapporteert zijn bevindingen betreffende het onderzoek van de jaarrekening tegelijkertijd aan bestuur en RvC.

10.11 Gegevens leden RvC De Raad van Commissarissen bestond in 2018 uit vijf leden. Door de invulling van een tweetal zetels door de dames drs. S.E. van Tol en J. Breedveld voldoet de RvC aan de norm dat tenminste 30 procent moet worden ingevuld door een vrouw. In onderstaand overzicht worden de persoonlijke gegevens van de huidige leden van de RvC weergegeven.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Leeftijd

L.W. Bartelse 66

Drs. P. Overduin MCM 60

Drs. S.E. van Tol 52

Functie Beroep

Voorzitter Gepensioneerd

Lid Zelfstandig ondernemer

Lid Directeur Group Accounting, Control Tax ANWB

Lid General Counsel/ Corporate Secretary Vesteda

Lid Partner Twynstra en Gudde

Voorzitter v/d Kamer voor de Binnenvisserij

Lid RvT Ons Tweede Thuis (OTT), Aalsmeer

Bestuurslid Planet Romeo Foundation

Lid RvC Stadsherstel Den Haag e.o. N.V.

Nevenfuncties

M.M. J. Breedveld 42

Drs. H.L.M. van Lente 55

Lid RvC Rijswijk Wonen Directeur stichting The Hague Humanity Hub (tot maart 2018)

Benoemd

1 mei 2017

30 augustus 2016

1 mei 2017

13 februari 2018

a.i. Directeur Economic Board (maart-sept. 2018) 15 maart 2012

Onafhankelijk Aftredend Herbenoembaar

Ja 1 mei 2021 Ja

Ja 30 augustus 2020 Ja

Ja 1 mei 2021 Ja

Ja 13 februari 2022 Ja

Ja 15 maart 2020 Nee

De totale zittingsduur bedraagt conform de Governancecode maximaal twee zittingstermijnen van vier jaar.

10.12 Deskundigheid leden RvC De RvC-leden worden mede benoemd op basis van hun deskundigheid. Zij worden geacht deze deskundigheid op peil te houden. Dit gebeurt onder andere door het volgen van opleidingen en het bijwonen van bijeenkomsten en seminars. Door middel van PE-punten kan dit inzichtelijk worden gemaakt. RvC-leden van corporaties die lid zijn van de Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties moeten in twee jaar tijd tien PE-punten behalen. In onderstaand overzicht is de score voor 2018 weergegeven. Naam RvC-lid L.W. Bartelse Drs. P. Overduin MCM Drs. S.E. Van Tol M.M.J. Breedveld Drs. H.L.M. van Lente

Aantal behaalde PE-punten 9 4 4 9 11

10.13 Integriteit De NWS heeft in 2016 haar Integriteit- en gedragscode en Klokkenluidersregeling geactualiseerd. De Integriteits- en gedragscode wordt jaarlijks tijdens de functioneringsgesprekken met de medewerkers besproken.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Alle leden van de huidige raad zijn onafhankelijk van de NWS. Er bestaan geen overlappingen met andere bestuursfuncties. Geen van de commissarissen is of was in het verleden in dienst van de corporatie, onderhoudt een directe of indirecte band met toeleveranciers of afnemers. Geen van de commissarissen verleent andere diensten dan die voortvloeien uit het lidmaatschap van de Raad van Commissarissen of onderhoudt banden met de NWS, hetzij direct, hetzij indirect, buiten het commissariaat. In het verslagjaar was geen sprake van (transacties met) tegenstrijdige belangen waarbij leden van de raad betrokken waren. Het reglement van de raad bevat bepalingen over mogelijk tegenstrijdige belangen. Eén lid van de RvC is ook actief als commissaris bij een andere corporatie. Deze corporaties bevinden zich buiten het werkgebied van de NWS, waardoor er redelijkerwijs geen kans bestaat dat zich een belangenconflict voordoet. De NWS stelt zich op het standpunt dat de sector gebaat is bij samenwerking en informatie-uitwisseling. Dubbelfuncties als hierboven genoemd kunnen daar bepaald toe bijdragen.

10.14 Verklaring Raad van Commissarissen Het resultaat voor belastingen van de corporatie inclusief deelnemingen over het verslagjaar bedraagt € 57.451.754 positief. Dit is inclusief € 54.378.523 aan niet gerealiseerde waardeveranderingen van de vastgoedportefeuille. De Raad van Commissarissen hield in 2018 onder meer toezicht op de zes verantwoordingsvelden van het BBSH. De Raad van Commissarissen maakt daarin duidelijk dat de corporatie een actieve bijdrage levert aan de volkshuisvesting in Noordwijk en de regio. De Raad van Commissarissen verklaart dat de corporatie het uitgangspunt “werkzaam in het belang van de volkshuisvesting” adequaat en duurzaam invult (artikel 11 van het BBSH). De Raad van Commissarissen verklaart dat de corporatie in 2018 haar werkzaamheden binnen het statutair vastgelegde werkgebied heeft uitgevoerd. De Raad van Commissarissen verklaart dat het financiële beleid en beheer is gericht op financiële continuïteit en dat batige saldi worden ingezet voor de volkshuisvesting.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De Raad van Commissarissen zegt alle betrokkenen, waaronder de SHN, de gemeente Noordwijk, de ondernemingsraad en de medewerkers dank voor de geleverde inspanningen bij de uitvoering van hun taken en het realiseren van de doelstellingen van de NWS.

Raad van Commissarissen Noordwijkse Woningstichting Noordwijk, 20 juni 2019.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Deel 2: Jaarrekening 2018 2018

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Balans per 31 december 2018 Activa (Bedragen x € 1.000)

VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen 1 DAEB vastgoed in exploitatie 2 niet-DAEB vastgoed in exploitatie 3 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 4 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal Vastgoedbeleggingen

Materiële vaste activa 5 Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie Totaal Materiële vaste activa

Financiële vaste activa 6 Latente belastingvordering(en) 7 Leningen u/g Totaal Financiële vaste activa Som van de vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 8 Vastgoed bestemd voor de verkoop 9 Overige voorraden Totaal voorraden

Vorderingen 10 Huurdebiteuren 11 Overheid 12 Belastingen en premies sociale verzekeringen 13 Overige vorderingen 14 Overlopende activa Totaal vorderingen

15 Liquide middelen Som van de vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

2018

2017

310.501 54.518 18.187 6.701 389.907

264.530 44.643 18.700 907 328.780

1.062 1.062

949 949

4.000 4.000

547 4.000 4.547

394.969

334.276

300 300

1.250 1.250

137 124 3.132 29 620 4.042

146 209 230 259 844

397

2.462

4.739

4.556

399.708

338.832

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Passiva (Bedragen x â&#x201A;Ź1.000) 2018

2017

252.771 51.028 303.799

199.246 47.101 246.347

1.853 1.853

1.681 1.681

67.056 18.187 1 85.244

62.509 18.700 1 81.210

5.153 1.520 376 24 11 4 1.724 8.812

5.149 700 2.101

2 1.642 9.594

399.708

338.832

Na resultaatbestemming Eigen vermogen 16 Herwaarderingsreserve 17 Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

Voorzieningen 18 Latente belastingverplichting Totaal van de voorzieningen

Langlopende schulden 19 Schulden / leningen kredietinstellingen 20 Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken VOV 21 Waarborgsommen Totaal van de Langlopende schulden

Kortlopende schulden 22 Schulden aan kredietinstellingen 23 Schulden aan leveranciers 24 Belastingen en premies sociale verzekeringen 25 Schulden ter zake van pensioenen 26 Schulden aan overheid 27 Overige schulden 28 Overlopende passiva Totaal van de Kortlopende schulden

TOTAAL PASSIVA

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Winst en verliesrekening over 2018 2018

29 Huuropbrengsten 30 Opbrengsten servicecontracten 31 Lasten servicecontracten 32 Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit 33 Lasten verhuur- en beheeractiviteiten 34 Lasten onderhoudsactiviteiten 35 Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille

36 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille 37 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

38 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportfeuille

39 Leefbaarheid 40 Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 41 Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiĂŤle baten en lasten

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN 42 Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening RESULTAAT NA BELASTINGEN

2017

16.042 383 -348 26 -2.248 -5.530 -3.817 4.508

15.667 346 -361 212 -1.968 -4.151 -3.185 6.560

1.555 -1.048 507

2.258 -1.619 639

54.379 54.379

2.847 2.847

-170

-199

180 -2.749 -2.569

188 -2.692 -2.504

56.655 797 57.452

7.343 -2.555 4.788

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Kasstroomoverzicht 2018 2018

Operationele activiteiten Ontvangsten: Huren Vergoedingen Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten Saldo ingaande kasstromen

Uitgaven: Erfpacht Personeelsuitgaven Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfsuitgaven Renteuitgaven Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat Verhuurdersheffing 1.12 Leefbaarheid externe uitgaven niet investeringsgebonden Vennootschapsbelasting Saldo uitgaande kasstromen

Kasstroom uit operationele activiteiten (Des)investeringsactiviteiten MVA ingaande kasstroom A. DAEB en B. niet DAEB activiteiten Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 2.1B Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden 2.2A Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode 2.2B Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode Tussentelling ingaande kasstroom MVA

MVA uitgaande kasstroom A. DAEB en B. niet DAEB activiteiten Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden 2.6B Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden Woningverbetring + incl. toegankelijkheid Aankoop, woon- en niet woongelegenheden 2.11A Aankoop woongelegenheden (VOV) voor doorverkoop 2.11B Aankoop woongelegenheden (VOV) voor doorverkoop 2.13A Aankoop grond Investeringen overig Tussentelling MVA uitgaande kasstroom

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA

2017

16.060 397 2 182 16.641

15.685 357 179 188 16.409

41 1.818 4.318 2.583 2.879 206 2.176 3.474 17.495 -854

40 1.678 3.116 2.574 2.787

557 12.756 3.653

657

1.918

2.004

449 1.106

576 2.494

4.252 79

395 621

1.140

1.134

800 635 6.906 -5.800

275 2.425 69

FVA 2.17.2 Ontvangsten overig 2.18.2 Uitgaven overig 2.19 Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA

Kasstroom uit (des)investeringen Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe door WSW geborgde leningen Mutatie lening met var. Hoofdsom Uitgaand Aflossing door WSW geborgde leningen Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-5.800

9.300 400 -5.112 4.588

4.800

-9.545 -4.745

Mutatie liquide middelen

-2.066

-1.023

Saldovergelijking Liquide middelen per 1-1 Liquide middelen per 31-12 Mutatie liquide middelen

2.462 396 -2.066

3.486 2.462 -1.024

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Grondslagen van waardering in de jaarrekening Algemeen Noordwijkse Woningstichting is statutair gevestigd in Noordwijk (ZH) en is ingeschreven bij het Handelsregister Kamer van Koophandel onder nummer 28023096. Het adres van Noordwijkse Woningstichting is van Panhuysstraat 16, 2203 JR te Noordwijk. Activiteiten De Noordwijkse Woningstichting (hierna NWS) is een toegelaten instelling in de zin van artikel 19 van de Woningwet (instellingsnummer L2092). De stichting stelt zich ten doel uitsluitend werkzaam te zijn op het gebied van de volkshuisvesting zoals omschreven in artikel 45 van de Woningwet. Zij streeft daarbij naar het bevorderen van een goede huisvesting voor huishoudens met een laag inkomen en aanverwante doelgroepen en personen en richt zich daarbij in het bijzonder op de huisvesting van de tot haar doelgroepen behorende personen in de gemeente Noordwijk. Foutherstel NWS maakt gebruik van Flux (een software pakket) voor de uitwerking van de waardering van haar vastgoed. In 2019 is geconstateerd dat er in het software pakket voor wat betreft 2017 een fout heeft gezeten in de toepassing van het Handboek Modelmatig waarderen Marktwaarde voor 2017. Dit heeft geresulteerd in aanvullend onderzoek, waaronder een vergelijking met andere berekeningspakketten en een nieuwe berekening door Flux. Hieruit is gebleken dat de geconstateerde rekenfout in Flux een geïsoleerde fout betrof. Voor 2018 is het handboek verduidelijkt en is bij de certificering van de pakketten, waaronder Flux, hiervoor aandacht geweest. De impact van de rekenfout betekent dat het vastgoed ultimo 2017 voor een bedrag ad € 14.923.588 te hoog is gewaardeerd. Het resultaat over 2017 (niet gerealiseerde waardeveranderingen) en het eigen vermogen zijn eveneens € 14.923.588 te hoog weergegeven. De fout heeft geen effect op de bedrijfswaarde eind 2017 en de daaraan gerelateerde ratio’s. De fout is conform RJ 150 retrospectief verwerkt in de jaarrekening 2018. De vergelijkende cijfers over 2017 en per 31 december 2017 zijn in deze jaarrekening aangepast hetgeen als volgt kan worden samengevat:

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Activa (Bedragen x € 1.000)

Effect verwerking foutherstel vastgoedwaardering op balans per 31 december 2017 Passiva (Bedragen x €1.000) 2017 vóór

Fout herstel

2017 na

VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen DAEB vastgoed in exploitatie niet-DAEB vastgoed in exploitatie Overige Vastgoedbeleggingen Totaal vastgoedbeleggingen

277.920 -13.390 264.530 46.176 -1.533 44.643 19.608 -1 19.607 343.704 -14.924 328.780

Materiële vaste activa Financiële vaste activa Som van de vaste activa

949 949 4.547 4.547 349.200 -14.924 334.276

Som van de vlottende activa TOTAAL ACTIVA

4.556

353.756 -14.924 338.832

2017 vóór

EIGEN VERMOGEN Herwaarderingsreserve Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

214.108 47.163 261.271

Fout herstel

-14.862 -62 -14.924

2017 na

199.246 47.101 246.347

Totaal van de voorzieningen Totaal van de langlopende schulden

1.681 81.210

Totaal van de kortlopende schulden

9.594

TOTAAL PASSIVA

353.756

-14.924

338.832

Effect verwerking foutherstel vastgoedwaardering op resultatenrekening en resultaatverdeling 2017 Resultatenrekening 2017 (Bedragen x € 1.000) Resultaatbestemming (bedragen x € 1.000) 2017 vóór

Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Leefbaarheid Saldo financiële baten en lasten RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening RESULTAAT NA BELASTINGEN

Fout herstel

2017 na

6.560

639

17.771 -14.924 -199 -2.504

2.847 -199 -2.504

22.267 -14.924

7.343

-2.555 19.712 -14.924

-2.555 4.788

2017 vóór

Resultaat na belastingen

Fout herstel

2017 na

19.712

-14.924

4.788

- Herwaarderingsreserve - overige reserve

17.571 2.141

-14.862 -62

2.709 2.079

Totaal mutatie Eigen vermogen

19.712

-14.924

4.788

ten gunste/ laste van

Oordelen, schattingen, veronderstellingen en onzekerheden Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt de leiding van de NWS zich diverse oordelen en schattingen. Onzekerheid omtrent deze schattingen en veronderstellingen kan resulteren in materiële aanpassingen van de jaarrekening in toekomstige jaren. De belangrijkste oordelen en schattingen hebben betrekking op de vastgoedbeleggingen in exploitatie (zowel DAEB als niet-DAEB), de voorzieningen, de waardeveranderingen en de acute en latente belastingen. De hierbij behorende veronderstellingen zijn vermeld in de toelichting bij de hiervoor genoemde jaarrekeningposten. Herwaardering vastgoedbeleggingen De NWS waardeert de vastgoedbeleggingen tegen de reële waarde waarbij veranderingen in de reële waarde in de winst-en-verliesrekening worden verantwoord. De reële waarden van de vastgoedbeleggingen zijn bepaald met behulp van de contante waarde methode, zoals voorgeschreven door het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde (bijlage 2 bij de Regeling Toegelaten Instellingen 2015). In sommige gevallen zijn de reële waarden van de vastgoedbeleggingen bepaald aan de hand van recente transacties met gelijksoortige kenmerken en locaties als het vastgoed van de groep. De NWS heeft onafhankelijke waarderingsexperts ingeschakeld voor het bepalen van de reële waarde. De waardering is het meest gevoelig voor veranderingen van de disconteringsvoet. Voor een verdere toelichting met betrekking tot de aannames

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

en schattingen in het bepalen van de reële waarde, wordt verwezen naar de toelichting op het vastgoed in exploitatie. Bijzondere waardeverminderingen en -vermeerderingen De NWS beoordeelt op balansdatum of een actief of een groep van activa een bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. De beoordeling heeft geresulteerd in een bijzondere waardevermindering van een grondpositie voor € 950.000 in het huidige boekjaar. De realiseerbare waarde is gebaseerd op de marktwaarde van de grond per 31 december 2018, bepaald met behulp van een externe taxatie. De beoordeling van het in exploitatie zijnde bezit beoordeling heeft geresulteerd in een bijzondere waardevermeerdering van € 40,4 miljoen in het huidige boekjaar. De realiseerbare waarde is veelal gebaseerd op de marktwaarde van de kasstroom-genererende eenheid per 31 december 2018, bepaald met behulp van de contante waarde methode, zoals voorgeschreven door het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde (bijlage 2 bij de Regeling Toegelaten Instellingen 2015). Kasstroomprojecties bevatten aannames en schattingen van toekomstige verwachtingen. De realiseerbare waarde is gevoelig voor de disconteringsvoet, de verwachte toekomstige kasstromen en de groeivoet gehanteerd voor extrapolaties. Voor een verdere toelichting met betrekking tot de aannames en schattingen in het bepalen van de bijzondere waardeverminderingen, wordt verwezen naar de toelichting op het vastgoed in ontwikkeling. Latente belastingvorderingen De waardering van latente belastingvorderingen wordt gebaseerd op de fiscale gevolgen van de door de NWS, per balansdatum, voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling van activa, voorzieningen, schulden of overlopende passiva. Latente belastingvorderingen worden gewaardeerd tot de hoogte waarop het waarschijnlijk is dat fiscale winst beschikbaar zal zijn voor de verrekening. De NWS betrekt in deze beoordeling het beschikbaar zijn van latente belastingverplichtingen ter saldering, de mogelijkheid van planning van fiscale resultaten en de hoogte van toekomstige fiscale winsten in combinatie met het tijdstip en/of periode waarin de latente belastingvorderingen worden gerealiseerd. Voor een verdere toelichting met betrekking tot de aannames en schattingen in het bepalen van de hoogte van de latente belastingvorderingen, wordt verwezen naar de toelichting op de financiële vaste activa. Onzekerheden De NWS heeft bij de beoordeling van haar uitstaande vorderingen waar nodig voorzieningen voor mogelijke oninbaarheid getroffen. Criteria bij het opnemen van de voorziening zijn de ouderdom, status (deurwaarder en/of regeling) en mutatie van de vordering.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Vastgoedbeleggingen DAEB en Niet-DAEB Vastgoed in exploitatie Classificatie en kwalificatie Het vastgoed in exploitatie wordt op objectniveau geclassificeerd naar DAEB (sociaal) en niet-DAEB (commercieel) vastgoed, conform het door de Autoriteit Woningcorporaties goedgekeurde ‘scheidingsvoorstel’ en de hierop volgende transacties tussen de ‘DAEB-tak’ en de ‘niet-DAEB-tak’, rekening houdend met de criteria van de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de EC-beschikking d.d. 15 december 2009. Het niet-DAEB-vastgoed omvat volgens de eerder genoemde criteria de woningen met een huurprijs boven de huurliberalisatiegrens (huurtoeslaggrens) op contractdatum, facultatief aan de niet-DAEB-tak overgedragen DAEB-vastgoed, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Complexindeling Het DAEB en niet-DAEB vastgoed is opgedeeld naar waarderingscomplexen. Een waarderingscomplex is een samenstel van verhuureenheden, dat in principe bestaat uit vergelijkbare verhuureenheden voor wat betreft type vastgoed, bouwperiode en locatie, en dat als één geheel aan een derde partij in verhuurde staat kan worden verkocht. Een waarderingscomplex kan daarom worden gedefinieerd als een aaneengesloten blok verhuureenheden van dezelfde bouwperiode. Alle verhuureenheden van de toegelaten instelling maken deel uit van een waarderingscomplex of zijn een afzonderlijk waarderingscomplex. Het kan voorkomen dat een waarderingscomplex bestaat uit sociaal en commercieel vastgoed. In dat geval wordt, nadat de waarde van het waarderingscomplex is bepaald, de waarde opgesplitst in een deel dat aan het sociaal vastgoed, respectievelijk aan het commerciële deel kan worden toegerekend. Waardering bij eerste verwerking DAEB en niet-DAEB vastgoed in exploitatie Bij de eerste verwerking wordt het DAEB en niet-DAEB vastgoed in exploitatie gewaardeerd tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. De verkrijgingsprijs omvat de koopsom en alle direct toe te rekenen uitgaven, inclusief transactiekosten (waaronder juridische advieskosten, overdrachtsbelasting en andere transactiekosten) minus eventuele investeringssubsidies. De vervaardigingsprijs omvat op grond van artikel 2:388 BW de aanschaffingskosten van gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten, die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. Voorts kunnen in de vervaardigingskosten worden opgenomen een redelijk deel van de indirecte kosten en de rente op schulden over het tijdvak dat aan de vervaardiging kan worden toegerekend.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De in de toekomst te maken kosten van sloop worden ten laste van het resultaat verantwoord in het jaar dat de exploitatie door sloop wordt beëindigd. Waardering na eerste verwerking Onroerende zaken in exploitatie worden op grond van artikel 35 lid 2 van de Woningwet na de eerste verwerking gewaardeerd tegen actuele waarde. Op grond van artikel 31 van het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering plaats tegen de marktwaarde. Het Besluit actuele waarde is niet van toepassing. Op grond van artikel 14 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 vindt de waardering tegen marktwaarde plaats overeenkomstig de methodiek die is opgenomen in bijlage 2 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 (“Handboek modelmatig waarderen marktwaarde”). Op basis van artikel 31 van het BTIV wordt bij de waardering onderscheid gemaakt naar de volgende categorieën: ‒ woongelegenheden; ‒ bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed (BOG en MOG); ‒ parkeergelegenheden; ‒ intramuraal zorgvastgoed. De NWS hanteert de basisversie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde voor woongelegenheden, MOG, parkeergelegenheden en intramuraal zorgvastgoed. Dit betreft een modelmatige waardering, waarbij inherent aan het gebruik van de basisversie, sprake is van het risico dat deze waardering in een bepaalde bandbreedte (+/-10%) kan afwijken van de waardering op basis van de full versie van het handboek (waarbij vrijheidsgraden mogen worden aangepast en een taxateur betrokken is). Voor BOG,MOG en overig ‘exotisch vastgoed’ hanteert de NWS verplicht de full versie van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde omdat de huursom van dit vastgoed meer bedraagt dan 5% van de totale huursom van de (niet-)DAEB tak. Bij de waardering van het vastgoed worden een doorexploiteer- en een uitpondscenario onderscheiden. De marktwaarde is de hoogste van beide waarderingen. Het handboek volgt de netto contante waarde methode, de DCF-methode. Via de DCF-methode worden de toekomstige inkomende en uitgaande kasstromen contant gemaakt naar het heden aan de hand van een disconteringsvoet, inclusief de eindwaarde die de geschatte opbrengstwaarde is van het vastgoed aan het einde van de DCFperiode. Hierbij wordt verondersteld dat de jaarbedragen medio het jaar ontvangen, respectievelijk betaald worden. De berekening van de netto contante marktwaarde wordt bij alle typen vastgoed uitgevoerd voor een exploitatieperiode van vijftien jaar. De bepaling van de toekomstige inkomende en uitgaande kasstromen vindt bij woongelegenheden en parkeergelegenheden plaats aan de hand van twee scenario’s: enerzijds op basis van het doorexploiteerscenario en anderzijds op

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

basis van het uitpondscenario. Bij BOG, MOG en intramuraal vastgoed is alleen het doorexploiteerscenario van toepassing. Na eerste verwerking wordt een waardevermindering of ‒ vermeerdering van de marktwaarde van onroerende zaken in exploitatie verantwoord in de winst-enverliesrekening van de periode waarin de wijziging zich voordoet. De waardevermindering of ‒ vermeerdering wordt separaat tot uitdrukking gebracht en in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen. Deze waardevermindering of -vermeerdering bestaat uit aanpassingen in het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde en uit ontwikkelingen van de woningmarkt en huurportefeuille van de corporatie. Tevens is bij toepassing van de basisversie sprake van een portefeuillewaardering in plaats van complexwaardering, waardoor er tevens een bepaalde onnauwkeurigheid kan bestaan in de allocatie binnen het eigen vermogen tussen de herwaarderingsreserve en de overige reserves. Uitgaven na eerste verwerking Uitgaven na eerste verwerking ten behoeve van het complex aangaande het sociaal en commercieel vastgoed, die voldoen aan de algemene activeringscriteria worden geactiveerd tegen kostprijs en vervolgens getoetst aan het verschil in marktwaarde van het complex vóór en na deze uitgaven. Het marktwaardeverschil wordt in het actief verwerkt als een waardevermindering of -vermeerdering en in het resultaat verantwoord als Niet-gerealiseerde waardeveranderingen. Groot onderhoud In de kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen, zodra deze kosten zich voordoen en aan de activeringscriteria is voldaan. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Herwaarderingsreserve Jaarlijks wordt op balansdatum de marktwaarde van onroerende zaken in exploitatie opnieuw bepaald. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de marktwaarde van het worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Voor het positieve verschil tussen de marktwaarde van het waarderingscomplex en de initiële verkrijgings- of vervaardigingsprijs, zonder rekening te houden met enige afschrijving of waardevermindering, wordt een herwaarderingsreserve gevormd. Het expliciet opnemen van een herwaarderingsreserve in de balans als onderdeel van het eigen vermogen benadrukt voor de gebruiker van de jaarrekening dat een deel van het eigen vermogen op het waarderingsmoment nog niet gerealiseerd is. Afschrijvingen Op de vastgoedbeleggingen in exploitatie gewaardeerd op marktwaarde wordt niet afgeschreven.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Buitengebruikstelling als gevolg van sloop Indien op het waarderingscomplex of een deel daarvan, op de waardepeildatum 31 december 2018 een ook voor een derde, onherroepelijke verplichting tot sloop van toepassing is, wordt hier bij de waardering rekening mee gehouden. De sloopkosten worden in het jaar van uitgave ten laste van het resultaat gebracht. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Voor onroerende zaken in exploitatie die in het kader van een regeling Verkoop onder Voorwaarden (VOV) door de corporatie wordt overgedragen aan derden waarbij de regeling kwalificeert als financieringstransactie, eindigt het eigen gebruik en wordt het vastgoed gerubriceerd als vastgoed verkocht onder voorwaarden. De onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden gewaardeerd op de getaxeerde leegwaarde onder aftrek van de contractuele korting. Een eventuele waardevermeerdering of –vermindering van de boekwaarde van de onroerende zaken op het moment van de herclassificatie wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening onder de post Nietgerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. Na eerste verwerking vindt waardering plaats tegen de getaxeerde leegwaarde na aftrek van de in het VOV-contract overeengekomen korting. De leegwaarde wordt jaarlijks opnieuw geschat. Waardeveranderingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden. De regeling kwalificeert als een financieringstransactie indien niet alle belangrijke economische voor- en nadelen zijn overgedragen. Dit is in het kader van een regeling VOV doorgaans het geval indien sprake is van een terugkoopplicht dan wel een terugkooprecht tegen een significant lagere terugkoopprijs dan de verwachte reële waarde op terugkoopmoment. Voor de in de regeling overeengekomen overdrachtswaarde heeft de corporatie een terugkoopverplichting, die jaarlijks wordt gewaardeerd op de bij overdracht ontstane terugkoopverplichting, rekening houdend met de contractvoorwaarden inzake terugkoop waaronder de deling van de jaarlijkse waardeontwikkeling van de woning in het economisch verkeer. De terugkoopverplichting wordt als verplichting op de balans opgenomen zonder rekening te houden met de tijdswaarde van geld aangezien inschatting van het tijdstip waarop terugkoop in de toekomst zal plaatsvinden, mede gelet op de onbeperkte terugkooptermijn, niet goed mogelijk is. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden wordt de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. De waardeveranderingen ter zake van de woningen verkocht onder voorwaarden (na herclassificatie) en die ter zake de terugkoopverplichtingen worden in het resultaat verantwoord onder de post Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille verkocht onder voorwaarden.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Ultimo boekjaar wordt het verschil (indien positief) tussen de dan opnieuw vastgestelde leegwaarde na aftrek van contractuele korting en de â&#x20AC;&#x2019; gefixeerde â&#x20AC;&#x2019; boekwaarde op moment van herclassificatie op basis van de oude grondslag verwerkt in een herwaarderingsreserve. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed Dit betreft lopende investeringen in nieuwe complexen (nieuwbouw) en bestaande complexen (woningverbetering, herstructurering, zie hiervoor tevens de grondslag onder uitgaven na eerste verwerking hiervoor). De waardering bij eerste verwerking is tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs), rekening houdend met eigen ontwikkelingskosten en overige hieraan direct toerekenbare kosten. De waardering na eerste verwerking van het vastgoed in ontwikkeling is tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs dan wel de lagere marktwaarde. De marktwaarde wordt bepaald met behulp van geprognosticeerde kasstromen op basis van aannames zoals hiervoor toegelicht onder vastgoed in exploitatie onder Waardering na eerste verwerking. Indien gerede twijfel bestaat of de reeds bestede kosten terugverdiend kunnen worden, wordt het vastgoed tegen de lagere marktwaarde van het project in het bestaande ontwikkelingsstadium gewaardeerd en wordt het nadelig verschil in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen. In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is dan de marktwaarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds bestede kosten en wordt voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele investeringen en herstructureringen. De afwaardering van de bestede kosten tot nihil wordt in het resultaat verantwoord onder de post Overige waardeveranderingen. Herclassificatie van vastgoed Herclassificatie geschied slechts indien sprake is van een wijziging van het gebruik of het beleid, gestaafd door: daadwerkelijke aanvang van activiteiten ten behoeve van verkoop van onroerende zaken die niet meer in exploitatie zijn, waarbij als verkrijgingsprijs van de onroerende zaak ten behoeve van opvolgende waardering, de marktwaarde op het moment van wijziging van het gebruik wordt genomen. verkoop onder voorwaarden van onroerende zaken in exploitatie waarbij de transactie kwalificeert als financieringstransactie. De onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden gewaardeerd op de getaxeerde leegwaarde onder aftrek van de korting, waarbij een eventuele waardevermeerdering of -vermindering van de boekwaarde van de

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

onroerende zaken op het moment van de herclassificatie wordt verantwoord in de winst-en-verliesrekening. terugkoop van onder voorwaarden verkochte onroerende zaken die als financieringstransactie zijn aangemerkt ten behoeve van de eigen exploitatie of verkoop: bij terugkoop ten behoeve van de eigen exploitatie, vindt herclassificatie plaats van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden naar onroerende zaken in exploitatie. De onroerende zaken in exploitatie worden gewaardeerd tegen de marktwaarde op grond van artikel 14 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015. Een eventuele waardevermeerdering of -vermindering van de boekwaarde van de onroerende zaken bij terugkoop wordt verantwoord in de winst-enverliesrekening. Bij terugkoop ten behoeve van verkoop, vindt herclassificatie plaats van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden naar voorraden. De terugkoopwaarde geldt als de waardering voor de onroerende zaken op het moment van wijziging van het gebruik.

Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Er zijn geen rentekosten in de, tegen de vervaardigingsprijs gewaardeerde, materiële vaste activa opgenomen. De materiële vaste activa worden als volgt lineair afgeschreven op basis van de geschatte economische levensduur rekening houdend met de restwaarde: • De terreinen worden niet afgeschreven. • De bedrijfsgebouwen over twintig jaar. • De overige materiële vaste activa over vijf tot tien jaar.

Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden zij als een schattingswijziging verantwoord. In de kostprijs worden de kosten van groot onderhoud opgenomen, zodra deze kosten zich voordoen en aan de activeringscriteria is voldaan. De boekwaarde van de te vervangen bestanddelen wordt dan als gedesinvesteerd beschouwd en ineens ten laste van de winst-en-verliesrekening gebracht. Alle overige onderhoudskosten worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Buiten gebruik gestelde materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de boekwaarde dan wel de lagere opbrengstwaarde.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Een materieel vast actief wordt niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht. De bate of last die voortvloeit uit de desinvestering wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

Financiële vaste activa Overige financiële vaste activa Latente belastingvorderingen Voor de waardering en verwerking van latente belastingvorderingen wordt verwezen naar de afzonderlijke paragraaf Belastingen. Vorderingen De verstrekte vorderingen op en leningen aan deelnemingen alsmede de overige verstrekte vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieverentemethode. Baten en lasten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt zodra de vorderingen aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan, alsmede via het amortisatieproces.

Voorraden Onder de post voorraden zijn grondposities zonder concrete bouwbestemming opgenomen, waarvan besloten is tot afstoting. De waardering is tegen verkrijgingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde.

Vlottende vorderingen De verstrekte leningen en overige vorderingen die geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille, worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde plus transactiekosten en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs minus een eventuele benodigde voorziening voor oninbaarheid.

Liquide middelen Onder liquide middelen worden verstaan kasmiddelen, de tegoeden op bankrekeningen, wissels en cheques die worden opgenomen tegen nominale waarde. Deposito’s worden onder liquide middelen opgenomen indien zij in feite — zij het eventueel met opoffering van rentebaten — ter onmiddellijke beschikking staan.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Classificatie eigen vermogen en vreemd vermogen Een financieel instrument of de afzonderlijke componenten van het instrument worden in de jaarrekening als vreemd vermogen of als eigen vermogen geclassificeerd, overeenkomstig de economische realiteit van de contractuele overeenkomst waaruit het financieel instrument voortvloeit. In de enkelvoudige jaarrekening wordt een financieel instrument geclassificeerd overeenkomstig de juridische realiteit. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot een (deel van een) financieel instrument worden in de jaarrekening opgenomen afhankelijk van de classificatie van het financieel instrument als financiële verplichting respectievelijk als eigen-vermogensinstrument.

Voorzieningen Een voorziening wordt gevormd indien de NWS op balansdatum een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft waarvan het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang betrouwbaar is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen. Tenzij anders vermeld, worden voorzieningen gewaardeerd tegen contante waarde. Pensioenvoorziening De aan de pensioenuitvoerder (SPW als bedrijfstakpensioenfonds voor de woningcorporatiesector) te betalen premie wordt als last in de winst-enverliesrekening verantwoord. Te betalen premie dan wel de vooruitbetaalde premie per jaareinde wordt als overlopend passief respectievelijk overlopend actief verantwoord. Voor verplichtingen naast de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie wordt een voorziening opgenomen, indien per balansdatum sprake is van een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting aan de pensioenuitvoerder en/of werknemer, het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen noodzakelijk is en er een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van de omvang van de verplichting. De voorziening voor additionele verplichtingen aan de pensioenuitvoerder en/of werknemer wordt gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorziening wordt gewaardeerd tegen de contante waarde als het effect van de tijdswaarde van geld materieel is (waarbij de disconteringsvoet vóór belastingen de marktrente van hoogwaardige ondernemingsobligaties weergeeft). Een pensioenvordering uit hoofde van aanwezige overschotten bij de pensioenuitvoerder wordt opgenomen als de groep beschikkingsmacht heeft over het overschot, het waarschijnlijk is dat het tot toekomstige economische voordelen voor de groep leidt en het betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een pensioenoverschot wordt op dezelfde wijze gewaardeerd als een voorziening. Ultimo 2018 (en 2017) waren er voor de corporatie geen pensioenvorderingen en geen verplichtingen naast de betaling van de jaarlijkse aan de pensioenuitvoerder verschuldigde premie.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Voorziening latente belastingen Voor de waardering en verwerking van de voorziening latente belastingen wordt verwezen naar de afzonderlijke paragraaf Belastingen.

Langlopende schulden schulden Bij de eerste opname van langlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De langlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Kortlopende schulden Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde. In geval dat de vervolgwaardering niet tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst-en-verliesrekening plaatsvindt, wordt bij de eerste waardering de reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. Financiële verplichtingen behoren tot de handelsportefeuille, indien deze zijn verworven of aangegaan met het doel deze verplichtingen op korte termijn te verkopen. Deze categorie wordt na de eerste waardering gewaardeerd tegen reële waarde zonder aftrek van eventuele transactiekosten bij vervreemding. Baten of lasten die voortvloeien uit veranderingen in de reële waarde worden verwerkt in de winst-en-verliesrekening. De overige kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst-en-verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Geamortiseerde kostprijs De geamortiseerde kostprijs is het bedrag waarvoor een financieel actief of financiële verplichting bij de eerste verwerking in de balans wordt opgenomen, verminderd met aflossingen op de hoofdsom, vermeerderd of verminderd met de via de effectieve-rentemethode bepaalde cumulatieve amortisatie van het verschil tussen dat eerste bedrag en het aflossingsbedrag en verminderd met eventuele afboekingen (direct, dan wel door het vormen van een voorziening) wegens bijzondere waardeverminderingen of oninbaarheid.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Grondslagen van resultaatbepaling in de jaarrekening Algemeen Baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben voor zover deze gerealiseerd zijn. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarden voor het opnemen van voorzieningen. Bijzondere baten of lasten die behoren tot de gewone bedrijfsuitoefening, worden op grond van aard, omvang of het incidentele karakter afzonderlijk toegelicht teneinde een goed inzicht te geven in het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening van de corporatie en met de ontwikkeling daarin. Bijzondere posten worden met het oog op de analyse en de vergelijkbaarheid van de resultaten zoveel mogelijk naar aard en omvang afzonderlijk toegelicht. De winst-en-verliesrekening wordt zoals voorgeschreven in de Woningwet, gepresenteerd op basis van de functionele indeling, op basis van het op 25 oktober 2017 door het ministerie van Wonen en Rijksdienst uitgevaardigde modellenbesluit.

Huuropbrengsten Opbrengsten uit de levering van (huur)diensten worden verantwoord naar rato van de geleverde prestaties. De huuropbrengsten zijn het resultaat van het gevoerde huurprijsbeleid, rekening houdend met de door het Rijk bepaalde kaders (zoals maximale huurverhoging, maximaal redelijke huur en maximale huursomstijging) en onder aftrek van huurderving wegens leegstand en oninbaarheid.

Opbrengsten en lasten servicecontracten De opbrengsten servicecontracten betreffen vergoedingen van huurders boven de netto huurprijs voor leveringen en diensten (zoals energie, water, huismeesters, schoonmaakkosten, glasverzekering). De opbrengsten worden verminderd met derving wegens oninbaarheid. De kosten van de leveringen en diensten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Lasten verhuur en beheeractiviteiten Hier worden zowel de directe lasten voor de verhuur en beheeractiviteiten als de indirecte lasten via de kostenverdeelstaat verantwoord, waaronder toegerekende lasten voor personeel en afschrijvingen. Personeel Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers respectievelijk de belastingautoriteit. De NWS neemt een verplichting op als de NWS zich aantoonbaar onvoorwaardelijk heeft verbonden om een ontslag- of transitievergoeding te betalen. Als het ontslag onderdeel is van een reorganisatie neemt de NWS de kosten van een ontslag- of transitievergoeding op in een reorganisatievoorziening. Afschrijvingen (im)materiĂŤle vaste activa ten dienste van exploitatie De afschrijvingen (im)materiĂŤle vaste activa ten dienste van exploitatie worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. De afschrijvingen worden aan de verschillende activiteiten toegerekend.

Lasten onderhoudsactiviteiten De werkelijke onderhoudskosten voor dagelijksen mutatieonderhoud en planmatig onderhoud worden ten laste van de exploitatie gebracht. Het dagelijksen mutatieonderhoud wordt onderscheiden in de kosten van derden en de kosten van eigen dienst. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare uitgaven wanneer geen sprake is van waardevermeerdering van het actief. Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Reeds aangegane verplichtingen waarvan de werkzaamheden nog niet zijn uitgevoerd op balansdatum worden verwerkt onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen.

Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Hieronder worden verantwoord de verhuurderheffing, de kosten gerelateerd aan het niet kunnen incasseren van vorderingen op huurders anders dan huur en andere exploitatiekosten die niet tot een meer specifieke kostensoort behoren. De NWS verwerkt de overheidsheffingen zoals onroerendezaakbelasting en verhuurderheffing op het moment dat aan alle voorwaarden voor de overheidsheffing is voldaan.

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille De post Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de toerekenbare verkoop- en organisatiekosten en de geactiveerde waarde met betrekking tot het vastgoed. Opbrengst uit verkoop van vastgoed wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt als alle belangrijke rechten op economische voordelen alsmede alle belangrijke risicoâ&#x20AC;&#x2122;s met betrekking tot de activa zijn overgedragen aan de koper, het bedrag van de opbrengst op betrouwbare wijze kan worden bepaald en ontvangst van de opbrengst waarschijnlijk is. Op basis van deze criteria wordt onder deze post de verkoopopbrengst van vastgoed in exploitatie onder aftrek van verkoopkosten en de boekwaarde verantwoord. De boekwaarde is op basis van de marktwaarde. Daarnaast wordt onder deze post verantwoord de opbrengstwaarde van verkocht vastgoed bestemd voor de verkoop (koopwoningen voor derden) onder aftrek van de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten en de vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten, dan wel de lagere opbrengstwaarde. Verder wordt hieronder verantwoord de verkoopopbrengst van onder VOV teruggekochte en vervolgens zonder voorwaarden doorverkochte woningen onder aftrek van de boekwaarde. De boekwaarde is de marktwaarde op terugkoopmoment onder aftrek van de contractuele korting. Gerealiseerde verkoopresultaten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Woningen verkocht onder voorwaarden worden niet in het resultaat verantwoord in het geval de belangrijkste economische voor- en nadelen niet zijn overgedragen aan de koper. Dergelijke transacties worden verantwoord als financieringstransactie. Verwezen wordt naar de post Vastgoed verkocht onder voorwaarden in de grondslagen van balanswaardering.

Waardeveranderingen Waardeveranderingen vastgoedportefeuille Hieronder zijn begrepen de overige waardeveranderingen en de waardeveranderingen met betrekking tot de vastgoedportefeuille bestaande uit vastgoed in exploitatie, vastgoed in ontwikkeling, vastgoed verkocht onder voorwaarden en vastgoed bestemd voor verkoop. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille betreffen winsten of mogelijke verliezen, die ontstaan door een wijziging in de waarde van het vastgoed bestemd voor verkoop in het verslagjaar.

Netto resultaat overige overige activiteiten Hieraan zijn de opbrengsten en kosten van een Warmte- en Koudeopslaginstallatie (WKO), beheer voor derden en VvE-beheer als ook opbrengsten zendmasten en erfpachtopbrengsten toegerekend.

100

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Overige organisatiekosten De opbrengsten en kosten die niet toerekenbaar zijn (ook niet na toerekening van indirecte kosten), worden opgenomen onder Overige organisatiekosten. Voorbeelden hiervan zijn (een deel van) de (salaris)kosten van het management en de raad van commissarissen.

Leefbaarheid Onder deze post zijn leefbaarheidsuitgaven inzake sociale activiteiten en fysieke activiteiten opgenomen. De uitgaven inzake sociale activiteiten omvatten wijk gebonden uitgaven voor ondersteuning van bewonersinitiatieven, gebiedsgericht personeel (zoals leefbaarheidscoรถrdinator, wijkbeheerder, huismeester), leefbaarheidsonderzoeken en uitgaven voor activiteiten zoals welkomstbijeenkomsten nieuwe bewoners, bestrijding woonoverlast, buurtbemiddeling, opvang van daken thuislozen, schuldsaneringen, tweede kansbeleid et cetera. De uitgaven inzake fysieke activiteiten omvatten wijk gebonden uitgaven voor buurtcentra, bijzondere gebouwen (zoals wijksteunpunten, buurtposten, HOED), onderhoud groenvoorziening, speeltoestellen, beveiliging openbare ruimte, cameratoezicht, schoonmaakacties et cetera en uitgaven voor activiteiten zoals inbraakbeveiliging, brandpreventie, verlichting achterpad, afsluiting portieken et cetera.

Rentebaten en rentelasten Rentebaten worden tijdsevenredig in de winst-en-verliesrekening verwerkt rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk. Rentelasten worden toegerekend aan de opeenvolgende verslagperioden naar rato van de resterende hoofdsom. (Dis)agio en aflossingspremies worden als rentelast aan de opeenvolgende verslagperioden toegerekend zodanig dat tezamen met de over de lening verschuldigde rentevergoeding de effectieve rente in de winst-en-verliesrekening wordt verwerkt en in de balans de amortisatiewaarde van de schuld. Periodieke rentelasten en soortgelijke lasten komen ten laste van het jaar waarover zij verschuldigd worden.

Belastingen Acute belastingen De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat uitgaande van het geldende belastingtarief, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten, de vaststellingsovereenkomst (VSO) en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. De belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien is voldaan aan de algemene voorwaarden voor saldering.

101

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Latente belastingen Voor alle belastbare tijdelijke verschillen tussen de commerciĂŤle en fiscale balanswaardering, wordt een latente belastingverplichting opgenomen. Voor alle verrekenbare tijdelijke verschillen tussen de commerciĂŤle en fiscale balanswaardering en voor beschikbare voorwaartse verliescompensatie wordt een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen onder de financiĂŤle vaste activa respectievelijk voorzieningen. De waardering van latente belastingverplichtingen en -vorderingen wordt gebaseerd op de fiscale gevolgen van de door de NWS, per balansdatum, voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling van activa, voorzieningen, schulden of overlopende passiva. Hierbij wordt uitgegaan van het geldende belastingtarief. De latente belastingverplichtingen en vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde. De latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien de NWS een in rechte afdwingbaar recht heeft om actuele belastingvorderingen te salderen met actuele belastingverplichtingen en de uitgestelde belastingvorderingen en de uitgestelde belastingverplichtingen verband houden met winstbelastingen die betrekking hebben op dezelfde fiscale eenheid en door dezelfde belastingautoriteit worden geheven.

102

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Grondslagen voor kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen en de vlottende effecten. De effecten kunnen worden beschouwd als zeer liquide beleggingen. De op korte termijn zeer liquide beleggingen zijn beleggingen die zonder beperkingen en zonder materieel risico van waardeverminderingen als gevolg van de transactie kunnen worden omgezet in geldmiddelen. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest, ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. De verkrijgingsprijs van de verworven groepsmaatschappijen en de verkoopprijs van de verkochte groepsmaatschappijen zijn opgenomen onder de kasstroom uit investeringsactiviteiten, voor zover betaling in geld heeft plaatsgevonden. Conform het wettelijk voorgeschreven model zijn deze opgenomen op de regels “ontvangsten” en “uitgaven verbinden” en “ontvangsten” en “uitgaven overig”. De in deze groepsmaatschappijen aanwezige geldmiddelen zijn op de aankoopprijs respectievelijk de verkoopprijs in aftrek gebracht. Transacties waarbij geen ruil van kasmiddelen plaatsvindt, waaronder financiële leasing, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen. De betaling van de leasetermijnen uit hoofde van het financiële leasecontract zijn voor het gedeelte dat betrekking heeft op de aflossing als een uitgave uit financieringsactiviteiten aangemerkt en voor het gedeelte dat betrekking heeft op de interest als een uitgave uit operationele activiteiten. De ontvangst uit hoofde van een sale and financial leaseback-transactie wordt gepresenteerd als een ontvangst uit hoofde van financieringsactiviteiten.

103

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Toelichting op de balans Vastgoedbeleggingen De post vastgoedbeleggingen is als volgt opgebouwd. 2018 310.500.845 54.517.937 18.186.720 6.701.057 389.906.559

1. DAEB vastgoed in exploitatie 2. niet-DAEB vastgoed in exploitatie 3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden 4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal

2017 264.530.055 44.642.840 18.700.475 907.297 328.780.668

Het verloop van de onroerende (DAEB en Niet-DAEB) zaken in exploitatie. Onderdeel

Boekwaarde 01-01 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 01-01 Opleveringen Investeringen - Aankoop woningen - Na investeringen bestaand bezit Desinvesteringen - Verkrijgingsprijzen - Herwaardering Totaal desinvesteringen Herclassificatie onroerende zaken - Verkrijgingsprijzen - Herwaardering Totaal Herclassificatie onr. zaken Aanpassingen van de reĂŤle waarde Overige mutaties Subtotaal mutaties Boekwaarde 31-12 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 31-12

1. DAEB vastgoed in exploitatie DAEB 2018 2017

2. niet DAEB vastgoed in exploitatie 2018 2017

98.667.090 165.862.965 264.530.055

108.388.188 183.031.996 291.420.184

17.695.599 26.947.241 44.642.840

7.074.016 7.748.859 14.822.875

848.943 393.399

839.911 363.206

289.553 33.317

779

-275.387 -482.910 -758.297

-303.411 -817.971 -1.121.382

-289.553

45.486.744

-10.620.804 -16.545.913 -27.166.717 194.853

9.841.780

10.620.804 16.545.913 27.166.717 2.652.469

45.970.790

-26.890.128

9.875.097

29.819.965

99.634.045 210.866.800 310.500.845

98.667.090 165.862.965 264.530.055

17.728.917 36.789.020 54.517.937

17.695.599 26.947.241 44.642.840

-289.553

104

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

1. DAEB en 2. Niet-DAEB vastgoed in exploitatie De onderverdeling van het vastgoed in exploitatie naar vastgoedtype is als volgt Onderdeel

2018

2017

Eensgezinswoningen Meergezinswoningen Bedrijfsmatig onroerend goed Maatschappelijk onroerend goed Zorgvastgoed Parkeergelegenheden Totaal

1184 1054 3 2 66 170 2479

1187 1049 3 2 66 170 2477

Waarderingsvariant Basis Basis full full full Basis

Bij het bepalen van de marktwaarde in verhuurde staat is gebruik gemaakt van meerdere macro economische parameters en/of schattingen. Het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde bepaalt de marktwaarde van de onroerende zaken in exploitatie op basis van de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen (Discounted Cash Flow methode). De toekomstige kasstromen worden bepaald aan de hand van een doorexploitatie- en een uitpondscenario. Bij het doorexploitatiescenario is de veronderstelling dat het volledige complex in exploitatie blijft gedurende de DCF-periode. Bij het uitpondscenario is de veronderstelling dat na mutatie tot verkoop van individuele woningen tegen leegwaarde wordt overgegaan. De berekening wordt uitgevoerd over een DCF-periode van vijftien jaar. In het doorexploiteerscenario wordt de huur bij mutatie aangepast naar de markthuur of de maximale huur, afhankelijk of de woongelegenheid bij mutatie is te liberaliseren. -

Indien de maximale huur lager dan of gelijk is aan de huurliberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur het minimum van de markthuur en de maximale huur volgens het woningwaarderingsstelstel. Indien de maximale huur hoger is dan liberalisatiegrens, dan is de nieuwe huur de markthuur.

Om de te verwachten kasstromen in de DCF-berekening te bepalen, wordt gebruik gemaakt van de volgende macro-economische parameters:

105

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Parameters woongelegenheden Onderdeel Prijsinflatie (in %) Looninflatie (in %) Bouwkostenstijging Leegwaardestijging Instandhoudingsonderhoud per vhe - EGW Instandhoudingsonderhoud per vhe - MGW Instandhoudingsonderhoud per vhe - STU Instandhoudingsonderhoud per vhe - Emu Mutatieonderhoud per vhe - EGW Mutatieonderhoud per vhe - MGW Mutatieonderhoud per vhe - STU Mutatieonderhoud per vhe - Emu Beheerkosten per vhe - EGW Beheerkosten per vhe - MGW Beheerkosten per vhe - STU Beheerkosten per vhe - Emu Gemeentelijke OZB (% van de WOZ) Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten (% van de WOZ) Verhuurderheffing (% van de WOZ) Huurstijging boven prijsinflatie voorgaand jaar - Zelfstandige eenheden - Onzelfstandige eenheden Huurderving (% van de huursom) Mutatiekans bij doorexploiteren Mutatiekans bij uitponden Verkoopkosten bij uitponden(% van de leegwaarde) Disconteringsvoet

2017 1,4

9.4% 809 853 531 741

2018 1,6 2 5,6 10.7% 854 901 561 782 883 663 199 663 436 428 403 395 0,12%

2019 2,5 2,9 5,9 6,35%

2020 2,3 2,8 2,8 2,00%

2021 2,2 2,7 2,7 2,00%

2022 2 2,5 2,5 2,00%

2023 ev 2 2,5 2,5 2,00%

0,561%

0,592%

0,593%

0,567%

1,0% 0 1,0% 4,93% 4,89% 1,5%

1,2% 0 1,0% 4,93% 4,83% 1,5%

1,3% 0 1,0% 4,93% 4,77% 1,5%

0,5% 0 1,0% 4,93% 4,72% 1,5%

0,5% 0 1,0% 4,93% 4,68% 1,5%

0,12%

1,5% 6,2%

Parameters bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed Onderdeel Instandhoudingsonderhoud per m2 bvo - BOG Instandhoudingsonderhoud per m2 bvo - MOG Mutatieonderhoud per m2 bvo - BOG Mutatieonderhoud per m2 bvo - MOG Beheerkosten % van de markthuur - BOG Beheerkosten % van de markthuur - MOG Gemeentelijke OZB (% van de WOZ) Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten (% van de WOZ) Disconteringsvoet (risicovrije rentevoet + sectoropslag)

2017

2018 € 5,11 € 7,00 € 9,00 € 10,80 3% 2% 0,18%

2019

2020

2021

2022

2023 ev

2019

2020

2021

2022

2023 ev

0,13% 7,26%

Parameters parkeerplaatsen Onderdeel Instandhoudingsonderhoud - parkeerplaats Instandhoudingsonderhoud - garagebox Beheerkosten - parkeerplaats Beheerkosten - garagebox Belastingen, verzekeringen en overige zakelijke lasten (% van de WOZ) Disconteringsvoet (risicovrije rentevoet + sectoropslag)

2017

2018 50 166 26 37 0,24% 5,96%

106

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Toepassing vrijheidsgraden De Noordwijkse Woningstichting heeft voor haar bedrijfsmatig en maatschappelijk onroerend goed verplicht de full versie van het Handboek toegepast. Voor de bepaling van de marktwaarde wordt gebruik gemaakt van een taxateur. De taxateur bepaald hierbij de aanpassingen ten opzichte van de basis versie handboek op basis van marktinformatie en de mogelijkheden op basis van regelgeving. De reikwijdte, aard en omvang van de aanpassingen zijn van toepassing op meerdere complexen, derhalve worden de gehanteerde vrijheidsgraden hierna schematisch op portefeuilleniveau toegelicht. Indien en voor zover op complexniveau is afgeweken van de vrijheidsgraden op portefeuilleniveau, dan wordt dit separaat toegelicht. De hierna genoemde vrijheidsgraden hebben betrekking op de mate van afwijking ten opzichte van de basisvariant. Schematische vrijheid Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Markthuur(stijging) Deze vrijheidsgraad is toegepast. Taxateur heeft op complexniveau referenties geraadpleegd, uit de NVM-database teneinde marktconforme markthuur(stijgingen) voor de getaxeerde BOG/MOG-objecten in de taxaties te kunnen verwerken. Exit yield Deze vrijheidsgraad is toegepast. Taxateur heeft een inschatting van de exit yield gemaakt waarbij rekening is gehouden met de veroudering van het complex alsmede de huurontwikkeling in het dcf model. De basis versie geeft een minder marktconforme exit yield. Leegwaarde(stijging) Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Disconteringsvoet Deze vrijheidsgraad is wel toegepast. Taxateur is van mening dat de disconteringsvoet die tot stand komt op grond van de basisversie onvoldoende recht doet aan de afwijkende risicoprofielen van de complexen onderling, en heeft derhalve per complex een inschatting gemaakt van de disconteringsvoet. Mutatie- en verkoopkans Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Onderhoud Deze vrijheidsgraad is toegepast. Taxateur acht een inschatting van regulier onderhoud op basis van onder andere de Vastgoedtaxatiewijzer 2018 beter passend. Technische splitsingskosten

107

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Deze vrijheidsgraad is niet toegepast.

Bijzondere omstandigheden Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Erfpacht Deze vrijheidsgraad is niet toegepast. Exploitatiescenario Deze vrijheidsgraad is niet toegepast.

Ontwikkeling marktwaarde In de Woningwet is opgenomen dat toegelaten instellingen volkshuisvesting hun bezit op marktwaarde moeten waarderen. Door de waardering van de onroerende zaken in exploitatie tegen marktwaarde wordt inzicht gegeven in de mogelijke verdiencapaciteit van de vastgoedportefeuille van NWS. De marktwaarde geeft, rekening houdend met de uitgangspunten van het Handboek modelmatig waarderen marktwaarde, het bedrag op balansdatum weer waartegen het vastgoedbezit op de vrije markt kan worden vervreemd tussen ter zake goed geïnformeerde partijen die tot een transactie bereid zijn. De actuele waarde (bepaald op basis van de marktwaarde in verhuurde staat volgens het handboek modelmatig waarderen) van het vastgoed in exploitatie is in het boekjaar met € 55,8 miljoen toegenomen. De toename van € 55,8 miljoen komt neer op een waardestijging van 18,1% ten opzichte van de marktwaarde per 31 december 2017. Deze waardestijging ligt in lijn met de door Fakton Consultancy in het rapport effectraportage handboek marktwaardering 2018 versus 2017 afgegeven verwachte waardestijging voor COROP regio agglomeratie Leiden en Bollenstreek van 11,5%.

De waardestijging wordt voor € 15,9 miljoen verklaard door wijzigingen in de normatieve uitgangspunten. Dit betreffen de datatabellen welke in het handboek marktwaardering worden voorgeschreven zoals indexcijfers. We verwijzen naar het rapport van Fakton.

108

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

In het Fakton rapport op pagina 8 wordt aangegeven dat het grootste effect in de normatieve uitgangspunten de wijziging in de indexpercentages leegwaardestijging . In de dataset van Fakton gaat het om een effect van 4,04%. Binnen de portefeuille van de NWS komt deze aanpassing uit op 3,99%.

Aanpassingen van de rekenregels voorgeschreven door het handboek marktwaardering zorgen voor een waardestijging van € 22,4 miljoen. Binnen de rekenregels betreft de grootste aanpassing de formule om te komen tot een bepaling van de markthuur.

De gestegen WOZ-waarde van het NWS bezit zorgt voor een marktwaardestijging van € 14,4 miljoen.

Mutaties in bezit 2018 door aankopen en verkopen hebben een minimaal totaal effect op de marktwaarde.

De waardestijging door overige data invoer bedraagt € 3,2 miljoen. Overige data invoer betreft: WWS punten, mutatiegraden actuele huurprijzen en de oppervlakte van het bezit.

Schattingen Gelet op de huidige marktomstandigheden kunnen toekomstige marktontwikkelingen waarop zowel door interne als door externe taxateurs gehanteerde aannames en schattingen ter bepaling van de reële waarde van de vastgoedbeleggingen zijn gebaseerd, ten opzichte van de werkelijk te verwachten marktontwikkelingen van significante invloed zijn op de uitkomsten van de huidige waardering in de jaarrekening. Om inzicht te geven in de effecten van redelijkerwijs mogelijke wijzigingen in belangrijke parameters op de reële waarde, is ten aanzien van het woningbezit gewaardeerd volgens de DCF-methode, de volgende gevoeligheidsanalyse opgenomen:

Parameter

Gehanteerd in reele waarde

Mutatiegraad 4,9% Mutatiegraad 4,9% Disconteringsvoet 6,2% Disconteringsvoet 6,2% Leegwaarde gem. € 241.536 per VHE Leegwaarde gem. € 241.536 per VHE

Afwijking t.o.v. gehanteerde waarde -5% +5% -5% +5% -5% +5%

Effect op Effect op marktwaarde marktwaarde (* € 1.000) (%) € -3.619 -1,0% € 3.659 1,0% € 23.307 6,6% € -18.368 -5,2% € -7.914 -2,2% € 8.942 2,5%

109

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Beleidswaarde De beleidswaarde is van de marktwaarde afgeleid in overeenstemming met de uitgangspunten zoals deze door de Autoriteit Wonen (‘Aw’) en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (‘WSW’) zijn voorgeschreven. Het WSW en de Aw hebben in het kader van het nieuwe integraal toezichtskader besloten om met ingang van het boekjaar 2018 de in voorgaande jaren gehanteerde bedrijfswaarde te vervangen door een nieuw waardebegrip, de beleidswaarde. Corporaties vermelden met ingang van het jaarverslag 2018 de beleidswaarde in plaats van de bedrijfswaarde in de toelichting van de jaarrekening. In het bestuursverslag (paragraaf 9.5) wordt een beleidsmatige beschouwing opgenomen. De beleidswaarde sluit aan op het beleid van NWS en beoogt inzicht te geven in de verdiencapaciteit van haar vastgoed in exploitatie, uitgaande van dit beleid. Onder de beleidswaarde wordt verstaan de contante waarde van de aan een actief of samenstel van activa (kasstroom genererende eenheden) toe te rekenen toekomstige kasstromen uitgaande van het beleid van NWS. De grondslagen voor de beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie (zelfstandige- en onzelfstandige woongelegenheden) komen overeen met de grondslagen voor de bepaling van de marktwaarde, met uitzondering van: 1. Enkel uitgaan van het doorexploiteerscenario, derhalve geen rekening houden met een uitpondscenario en geen rekening houden met voorgenomen verkopen van vastgoed in exploitatie. 2. Inrekening van de intern bepaalde streefhuur in plaats van de markthuur, vanaf het ingeschatte moment van (huurders)mutatie. De streefhuur betreft de huur die volgens het beleid van de corporatie bij mutatie in rekening wordt gebracht, passend binnen de geldende weten regelgeving, feitelijke beklemmingen en prestatieafspraken met gemeenten. NWS hanteert in haar beleid een streefhuur van 77% van de maximaal redelijke huur. 3. Inrekening van toekomstige onderhoudslasten, bepaald overeenkomstig het (onderhouds-)beleid van de corporatie en het als onderdeel daarvan vastgestelde meerjaren onderhoudsprogramma voor het vastgoedbezit, in plaats van onderhoudsnormen in de markt. NWS hanteert hierbij de volgende uitgangspunten ten opzichte van de marktwaarde: a. De gemiddelde norm voor onderhoud is ontleend aan de meerjaren onderhoudsbegroting met een looptijd van 10 jaar. b. De norm serviceonderhoud is niet opgenomen in de beleidswaarde norm omdat hier een bijdrage van huurders tegenover staat. c. Naast bovenstaande directe kosten zijn ook de indirecte kosten toegerekend. De gemiddelde onderhoudskosten bedragen € 2.038 per jaar per woning. De gemiddelde onderhoudskosten in onderhoudskosten in de marktwaarde bedragen € 969 per

110

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

woning per jaar. 4. Inrekening van toekomstige verhuur- en beheerlasten in plaats van marktconforme lasten ter zake. Hieronder worden verstaan de directe en indirecte kosten die rechtstreeks zijn te relateren aan de verhuur- en beheeractiviteiten van de corporatie en zoals deze worden opgenomen onder het hoofd 'lasten verhuur en beheeractiviteiten' in de resultatenrekening. NWS hanteert hierbij de volgende uitgangspunten ten opzichte van de marktwaarde: a. De indirecte beheerskosten inclusief onroerende zaak belasting en verzekering zijn toegerekend op basis van vastgestelde verdeelsleutels en bedragen gemiddeld € 1.360 per woning/jaar. De gemiddelde beheerlasten in de marktwaarde bedragen gemiddeld € 913 per woning/jaar. De beleidswaarde van BOG / MOG / ZOG is gelijk aan de marktwaarde en hierbij wordt dus verondersteld dat de marktuitgangspunten overeenkomen met de eigen beleidsuitgangspunten. Voor zover afwijkend voor de bepaling van de marktwaarde in verhuurde staat gehanteerde uitgangspunten, zijn de gehanteerde uitgangspunten voor de toekomstige exploitatie - zoals toegepast voor de bepaling van de beleidswaarde van de activa in exploitatie - afgeleid van de meerjarenbegroting (ontwikkeling streefhuur, onderhoudslasten en de lasten van verhuur & beheer) en geënt op de wettelijke voorschriften opgenomen in RTiV artikel 151. NWS heeft hierbij uitgangspunten bepaald die mede van invloed zijn op de beleidswaarde. Wijzigingen van deze uitgangspunten zijn derhalve van invloed op deze waarde. De beleidswaarde is eerst gedurende 2018 ingevoerd, waarbij dit waardebegrip nog in ontwikkeling is. Verdere ontwikkeling van dit waardebegrip door de Aw en WSW zal kunnen leiden tot aanpassingen in de beleidswaarde in komende perioden, denk aan de nadere aanscherping van het begrip onderhoud / verbetering en beheerlasten. Voor de beleidswaarde zijn overeenkomstig RJ 645 in de jaarrekening 2018 geen vergelijkende cijfers opgenomen. De beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie is gebaseerd op de methodiek zoals opgenomen in het Handboek en bedraagt per 31 december 2018 € 157 miljoen.

111

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie naar vastgoedtype is als volgt: Totaal DAEB + Niet-DAEB Totaal Wonen Parkeren Bog/mog/Zog Marktwaarde Afslag beschikbaarheid (doorexploiteren) Afslag betaalbaarheid (huur) Afslag kwaliteit (onderhoud) Afslag beheer (beheerkosten) Beleidswaarde DAEB + Niet-DAEB

€ € € € € €

365.018.782 -23.332.343 -122.698.334 -29.333.431 -32.430.273 157.224.401

€ € € € € €

353.325.669 € 1.758.949 € 9.934.164 -23.332.343 -122.698.334 -29.333.431 -32.430.273 145.531.288 € 1.758.949 € 9.934.164

Per 31 december 2018 is in totaal € 252,7 miljoen aan ongerealiseerde herwaarderingen in het eigen vermogen begrepen (2017: € 199,2 miljoen), zijnde het verschil tussen de marktwaarde in verhuurde staat van het vastgoed in exploitatie en de kostprijs. De waardering van dit vastgoed is in overeenstemming met het Handboek modelmatig waarderen bepaald en is daarmee conform de in de Woningwet voorgeschreven waarderingsgrondslag en daaruit afgeleide ministeriële besluiten geldend ten tijde van het opmaken van de jaarverslaggeving. Uitgaande van waardering tegen beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie is een bedrag van € 208 miljoen in het eigen vermogen begrepen dat op basis van het beleid van de corporatie niet kan worden gerealiseerd. De realisatie van het verschil tussen marktwaarde en beleidswaarde is sterk afhankelijk van het te voeren beleid van NWS. De mogelijkheden voor de corporatie om vrijelijk door (complexgewijze) verkoop of huurstijgingen de marktwaarde in verhuurde staat van het DAEB-bezit in exploitatie te realiseren zijn beperkt door wettelijke maatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen zoals demografie en ontwikkeling van de behoefte aan sociale (DAEB) huurwoningen. Omdat de doelstelling van de corporatie is om duurzaam te voorzien in passende huisvesting voor hen die daar niet zelf in kunnen voorzien, zal van het vastgoed in exploitatie slechts een beperkt deel vervreemd worden. Daarnaast zal bij mutatie van de woning slechts in uitzonderingssituaties de huur worden verhoogd tot de markthuur en zijn de werkelijke onderhouds- en beheerlasten hoger dan ingerekend in de marktwaarde, voortvloeiend uit de beoogde kwaliteit- en beheersituatie van de corporatie. Zekerheden en beperkingen Zonder toestemming van het WSW is het de corporatie niet toegestaan om de woningen die met door het WSW geborgde leningen zijn gefinancierd te bezwaren met een beperkt recht (recht van pand/hypotheek, recht van opstal, recht van erfpacht, recht van vruchtgebruik) of de verplichting aan te gaan om deze woningen met een zekerheidsrecht te bezwaren (positieve hypotheekverklaring). Als gevolg hiervan zijn de woningen die met geborgde leningen zijn gefinancierd, niet met hypothecaire zekerheden bezwaard.

112

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Daarnaast heeft het WSW recht van eerste hypotheek op de woningen van de corporatie betreffende de door het WSW geborgde financiering. Voor de door het WSW verstrekte borgstelling heeft de corporatie een obligoverplichting gebaseerd op de omvang van de door het WSW geborgde leningen. Deze obligoverplichting is in de toelichting op de balans vermeld onder de Niet in de balans opgenomen verplichtingen en activa. Er zijn geen woningen of overige onroerende zaken met hypotheek bezwaard. WOZ waarde Het bezit in exploitatie vertegenwoordigt, op basis van de over het jaar 2018 opgelegde aanslagen gemeentelijke heffingen, volgens de wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ) vastgesteld, een waarde van â&#x201A;Ź 461.462.000.

113

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Gedurende 2018 is van 7 woningen de maatschappelijke binding opgeheven. -

5 woningen zijn van de eigenaar aangekocht en aan onze DAEB exploitatie toegevoegd. - 1 woning is na aankoop zonder MGE binding doorverkocht. - Van 1 woning is de maatschappelijke binding door de eigenaar afgekocht. Het verloop is in onderstaande tabel gegeven 2018 MGE woningen in onroerende zaken VoV MGE woningen in voorraad MGE woningen met terugkoopplicht NWs begin boekjaar Aankopen MGE woningen Verkoop voorraad met MGE Verkopen middels doorverkoop vrij Waardemutatie MGE woningen met terugkoopplicht NWS eind boekjaar

2017

Aantal 92

Waarde 18.700.475

Aantal 98 1

Waarde 19.511.612 198.300

18.700.475

19.709.912

-5

-742.289

-7 pm

-1.284.499 1.300

-2

-506.182 734.716

18.186.720

273.762

18.700.475

Het verloop van de onroerende zaken verkocht onder voorwaarden is in onderstaande tabel opgenomen. Onderdeel

3. Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

2018 Boekwaarde 01-01 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 01-01 Opleveringen Investeringen - Aankoop woningen - Na investeringen bestaand bezit Desinvesteringen Herclassificatie onroerende zaken Aanpassingen van de reĂŤle waarde Overige mutaties Subtotaal mutaties Boekwaarde 31-12 Verkrijgingsprijzen Herwaardering Boekwaarde 31-12

19.352.714 -652.239 18.700.475

2017

19.352.714 158.898 19.511.612 199.600

-1.248.471 -1.284.499 734.716 -513.755

273.762 -811.137

18.104.243 82.477 18.186.720

19.352.714 -652.239 18.700.475

4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Betreft de tot en met het boekjaar gedane investeringen met betrekking tot projectontwikkeling materiĂŤle vaste activa, nog niet dienstbaar aan de bedrijfsuitoefening. Bij gereedkomen zal her-rubricering naar de betreffende actiefpost plaatsvinden.

114

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

De mutatie van de post vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie is als onderstaand. 4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie 2018 2017

Onderdeel

Stand per 1 januari Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 1 januari Investeringen Investeringssubsidies In exploitatie genomen Totaal mutaties Stand 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Boekwaarde per 31 december

907.297

520.782

907.297 5.917.860 -124.100

520.782 386.515

5.793.760

386.515

6.701.057

907.297

6.701.057

907.297

De post vastgoed in ontwikkeling per project is ultimo 2018 als volgt. Projectlokatie

Grond

Rederijkersplein Northgo Kruidhof Bronsgeest van Velsenstraat Toegankelijkheid div complexen Totaal

Bouw

430.000

Bijkomend

5.330.617 93.550 20.733 34.151 10.747

800.030 1.230.030

-18.771 5.311.846

159.181

Totaal 5.760.617 93.550 20.733 34.151 810.777 -18.771 6.701.057

Waarvan in 2018 4.904.679 42.190 20.733 34.151 810.777 -18.771 5.793.759

Materiële vaste activa Betreft de materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie. De samenstelling en het verloop van deze post is onderstaand gegeven. Onderdeel Verkrijgingsprijs Cumulatieve afschrijving en Boekwaarde 01-01 Investeringen Desinvesteringen Afschrijving desinvesteringen afschrijving voorgaande jaren Afschrijvingen Totaal mutatie Verkrijgingsprijs Cumulatieve afschrijving en Boekwaarde 31-12

Gebouw 2.049.615 -1.533.898 515.717

Inventaris 296.241 -264.196 32.046

21.918

16.560

-132.021 -110.103

-12.739 3.821

-15.284 -15.284

2.071.532 -1.665.919 405.614

312.802 -276.935 35.867

123.466 -62.332 61.134

Vervoermidd

123.466 -47.049 76.417

2018 4.140.567 -3.191.871 948.697

2017 3.817.237 -2.673.263 1.143.974 101.818 -110.458 110.458

-77.080 234.946

350.505 -237.124 113.380

1.983.271 -1.423.808 559.464

4.491.072 -3.428.994 1.062.078

4.140.567 -3.191.871 948.697

Automa tis .

1.671.245 -1.346.727 324.518 312.026

-313.152 -211.334

De investeringen in 2018 ad € 350.505 betreffen hoofdzakelijk investeringen in verband met de aanschaf van het nieuwe primaire systeem Aareon. Afschrijvingen De afschrijvingen op de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn bepaald volgens de lineaire methode rekening houdend met een

115

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

eventuele restwaarde, onder toepassing van de componentenbenadering en gebaseerd op de volgende verwachte gebruiksduur: ‒ bedrijfsterreinen: geen afschrijving; ‒ automatisering: 5 of 10 jaar; ‒ bedrijfsauto’s: 7 jaar; ‒ inventaris kantoor: 5 of 10 jaar; ‒ kantoorgebouw (componentenbenadering): ‒ grond: geen afschrijving; ‒ casco: 50 jaar; Het kantoorgebouw van Panhuysstraat 16 is verzekerd tegen brand- en stormschade voor € 1.332.118 (peil 2018). De aanwezige inventaris is verzekerd tegen aanschaf- / vervangingswaarde voor circa € 427.500 (peil 2016 met jaarlijkse indexatie). Voor het bedrijfswagenpark is een verzekering tegen WA + uitgebreid casco (zgn. all-risk) aanwezig. Vervanging tegen actuele waarde (circa € 131.000 ultimo 2016) is hierin begrepen. De actuele waarde van de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie bedraagt op basis van de laatste WOZ aanslag € 716.000 (2017: € 716.000).

Financiële vaste activa 2018 6 Latente belastingvordering(en) 7 Leningen u/g Totaal

4.000.000 4.000.000

2017 547.077 4.000.000 4.547.077

6 Latente belastingvordering(en) De lange termijn belastingvordering als gevolg van fiscaal compensabele verliezen door de tijdelijke verschillen in waardering tussen jaarrekeninggrondslagen en fiscale grondslagen is gesaldeerd met de latente belastingverplichting 2018 Begin boekjaar Mutatie boekjaar - Latente belastingvordering overige activa-passiva Eind boekjaar

2017

547.077

961.106

-547.077

-444.485

547.077

7 Lening u/g Lening u/g SLS Leiden 2021

2018 4.000.000

2017 4.000.000

Betreft een achtergestelde lening aan DUWO te Delft (v/h SLS te Leiden). Fixelening einddatum 1 Juli 2021. Vaste rente 4,504%. WSW borging met achtervang Gemeente Leiden.

116

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Voorraden 2018 8 Vastgoed bestemd voor de verkoop 9 Overige voorraden Totaal

300.000 300.000

2017 1.250.000 1.250.000

9. Overige voorraden 2018 300.000

Grondpositie Herenweg

2017 1.250.000

De bovengenoemde grondpositie aan de Herenweg van 29.960 m2 is geen onderdeel van planontwikkeling. Vanwege het uitblijven van een gemeentelijk besluit tot herbestemming van de grond is in 2018 een overeenkomstige afwaardering toegepast.

Vorderingen De vorderingen is als volgt samengesteld 10 Huurdebiteuren 11 Overheid 12 Belastingen en premies sociale verzekeringen 13 Overige vorderingen 14 Overlopende activa Totaal

2018 136.464 124.100 3.131.658 29.475 620.199 4.041.896

2017 145.896 208.758 229.811 259.105 843.569

2018 37.350 10.541

88.573 136.464

2017 40.003 8.856 65 2.183 94.789 145.896

0,83%

0,91%

2018 14.140 12.380 70.366

2017 17.641 9.095 50.622 12.905 55.633 145.896

10 Huurdebiteuren Opbouw naar ouderdom tot 1 maand 1 tot 2 maanden 2 tot 3 maanden 3 tot 4 maanden meer dan 4 maanden (incl. betalingsregelingen) Totaal

Aantal 115 29

114 258

De huurachterstand uitgedrukt in percentage van de brutojaarhuur Gespecificeerd naar soort In betalingsregeling In behandeling schuldtraject via Sociale dienst (ISD, WSNP, e.d.) In behandeling Deurwaarder Vertrokken huurders Overige Totaal

39.578 136.464

117

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

11 Gemeenten Totaal

2018 124.100

2017 208.758

De vordering eind 2018 heeft betrekking op te ontvangen investeringsbijdragen over het 2e halfjaar inzake duurzaamheids- en toegankelijkheidsingrepen. Het ultimo vorig jaar te vorderen bedrag is in het boekjaar afgewikkeld.

12 Belastingen en premies sociale verzekeringen Totaal

2018 3.131.658

2017 -

Onlangs met de belastingdienst gemaakte afspraken, over de toepassing van een fiscale onderhoudsvoorziening (over een periode van 20 jaar), hebben geresulteerd in bovenstaande vordering Vennootschapsbelasting (inclusief correcties op de aangiften 2014 t/m 2017). 13 Overige vorderingen 2018 Verzekeringen (schade uitkeringen) Servicekosten Debiteuren Derden Totaal

2.455 27.020 29.475

2017 51.633 60.374 40.013 77.791 229.811

In 2018 is het merendeel van de overige vorderingen afgewikkeld. Een hiertoe toegepaste opschoning resulteerde in een afwaardering van circa â&#x201A;Ź 165.000 welke binnen de overige bedrijfslasten in de resultatenrekening is verwerkt. 14 Overlopende activa Te vorderen op huurders Te vorderen rente lening u/g Overige overlopende activa Totaal

2018 17.449 90.080 512.670 620.199

2017 29.087 90.080 139.939 259.105

Voornaamste bestanddeel van de overlopende activa is een te ontvangen bedrag van â&#x201A;Ź 488.000 met betrekking tot woningverkoop per 28 december. Het bedrag is volgens afspraak ontvangen per 2 Januari.

118

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Liquide middelen 15 Liquide middelen Kas Banktegoeden Totaal

2018 1.386 395.817 397.202

2017 639 2.461.548 2.462.187

Als gevolg van de toegenomen projectinvesteringen in het boekjaar is de liquiditeitspositie met circa â&#x201A;Ź 2.065.000 afgenomen. In het overzicht kasstromen en de toelichting hierop wordt een nadere specificatie van de mutatie gegeven.

119

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Eigen vermogen 16 Herwaarderingsreserve 17 Overige reserve Totaal

2018 252.771.006 51.028.052 303.799.058

2017 199.245.927 47.101.427 246.347.354

Per 31 december 2018 is in totaal € 252,7 miljoen aan ongerealiseerde herwaarderingen in het eigen vermogen begrepen (2017: € 199,2 miljoen), zijnde het verschil tussen de marktwaarde in verhuurde staat van het vastgoed in exploitatie en de kostprijs. De waardering van dit vastgoed is in overeenstemming met het Handboek modelmatig waarderen bepaald en is daarmee conform de in de Woningwet voorgeschreven waarderingsgrondslag en daaruit afgeleide ministeriële besluiten geldend ten tijde van het opmaken van de jaarverslaggeving. Uitgaande van waardering tegen beleidswaarde van het vastgoed in exploitatie is een bedrag van € 207,8 miljoen in het eigen vermogen begrepen dat op basis van het beleid van de corporatie niet kan worden gerealiseerd. De realisatie van het verschil tussen marktwaarde en beleidswaarde is sterk afhankelijk van het te voeren beleid van de NWS. De mogelijkheden voor de corporatie om vrijelijk door (complexgewijze) verkoop of huurstijgingen de marktwaarde in verhuurde staat van het DAEB-bezit in exploitatie te realiseren zijn beperkt door wettelijke maatregelen en maatschappelijke ontwikkelingen zoals demografie en ontwikkeling van de behoefte aan sociale (DAEB) huurwoningen. Omdat de doelstelling van de corporatie is om duurzaam te voorzien in passende huisvesting voor hen die daar niet zelf in kunnen voorzien, zal van het vastgoed in exploitatie slechts een beperkt deel vervreemd worden. Daarnaast zal bij mutatie van de woning slechts in uitzonderingssituaties de huur worden verhoogd tot de markthuur en zijn de werkelijke onderhouds- en beheerlasten hoger dan ingerekend in de marktwaarde, voortvloeiend uit de beoogde kwaliteit- en beheersituatie van de corporatie. Bepaling herwaarderingsreserve In 2017 is NWS gestart met verdere professionalisering van asset management. Hierbij is voor de jaarrekening 2017 nog op portefeuille niveau de herwaarderingsreserve bepaald. In 2018 is dit verder uitgewerkt, waardoor op complex wordt gestuurd. Dit betekent dat de herwaarderingsreserve op complex niveau wordt bepaald. Hierbij is vastgesteld dat bij een aantal complexen de marktwaarde (in verhuurde staat) lager is dan de stichtingskosten ofwel er is sprake van een negatieve herwaardering. Voor de betreffende complexen wordt de negatieve herwaardering ten laste van de overige reserves verwerkt met ingang van het boekjaar 2018. In verband met het inzicht en de vergelijkbaarheid is dit tevens als zodanig voor 2017 bepaald en zijn de vergelijkende cijfers hiermee in lijn gebracht. De aanpassing hiervan in de vergelijkende cijfers heeft uitsluitend impact op de samenstelling van het vermogen en niet op de omvang van het vermogen en resultaat over 2017. De herwaarderingsreserve stijgt met de complexen met een

120

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

negatieve herwaardering per 1 januari 2017 van € 6.925.785 naar € 197.354.175. De overige reserves dalen met een vergelijkbaar bedrag naar € 44.204.678. Voor het verloop wordt verwezen naar de toelichting op het eigen vermogen.

16 Herwaarderingsreserve Het verloop van de herwaarderingsreserve is als onderstaand Herwaarderingsreserve begin boekjaar Mutatie actuele waarde boekjaar Af: Gerealiseerde herwaardering verkopen t/m 2018

2018 199.245.927 54.007.988 -482.910

2017 197.354.175 2.709.724 -817.971

Herwaarderingsreserve einde boekjaar

252.771.006

199.245.927

Verbijzonderd naar de verschillende bedrijfsdelen is de opbouw als volgt

Stand per 1 januari 2017 voor correctie Correctie negatieve herwaardering Stand per 1 januari 2017 na correctie Herclassificatie DAEB niet-DAEB Gerealiseerde herwaardering verkopen Mutatie herwaardering vóór foutherstel Foutherstel mutatie herwaardering 2017 Mutatie herwaardering na foutherstel Stand per 31 december 2017 Stand per 1 januari 2018 Gerealiseerde herwaardering verkopen Mutatie herwaardering Stand per 31 december 2018

DAEB Niet-DAEB vastgoed in vastgoed in exploitatie exploitatie 182.761.635 7.666.755 4.341.212 2.584.573 187.102.847 10.251.328 -16.586.576 16.586.576 -817.971 13.409.746 4.162.461 -13.328.925 -1.533.558 80.821 2.628.903 169.779.121 29.466.807 169.779.121 -482.910 44.483.241 213.779.452

29.466.807 9.524.747 38.991.554

Totaal Herwaard. reserve 190.428.390 6.925.785 197.354.175 -817.971 17.572.207 -14.862.483 2.709.724 199.245.928 199.245.928 -482.910 54.007.988 252.771.006

17 Overige reserve Overige reserve per 1 januari Correctie negatieve herwaardering Stand per 1 januari 2017 na correctie Foutherstel negatieve herwaardering 2017 Jaarresultaat na resultaatbestemming Gerealiseerde herwaardering verkopen t/m 2018 Overige reserve per 31 december

2018 47.101.427

3.443.715 482.910 51.028.052

2017 51.130.463 -6.925.785 44.204.678 61.106 2.017.672 817.972 47.101.427

Het jaarresultaat ten laste van de overige reserves is het resultaat conform de Winst en verliesrekening minus de niet gerealiseerde (positieve) waardeverandering vastgoedportefeuille voor € 54,0 mln. De door verkoop gerealiseerde herwaardering ad € 483k betekent een directe eigenvermogensmutatie vanuit de Herwaarderingsreserve (zie 16).

121

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Voorzieningen 18 Voorziening latente belastingverplichting 2018 1.680.558 171.997 1.852.555

Voorziening begin boekjaar Mutatie boekjaar Voorziening einde boekjaar

2017 1.680.558 1.680.558

Met ingang van dit boekjaar worden de latente belastingvorderingen en verplichtingen gesaldeerd opgenomen. De opbouw van de gesaldeerde latente verplichting is als volgt; Onderdeel Lening u/g Lening o/g Saldo leningen MVA in expl actueel < fiscaal MVA verkoopvijver MVA tdv expl Saldo MVA Latente belastingvordering

Jaarrek 2018 NCW Latentie Vpb %: 24,5% -38.532 -9.440 261.699 64.116 223.168 54.676

2017 NCW

Latentie

-52.829 353.874 301.044

-12.943 86.699 73.756

370.992 50.681 113.652 535.324 758.492

90.893 37.465 27.845 156.203 210.879

777.528 450.248 18.881 1.246.657 1.547.701

190.494 278.201 4.626 473.321 547.077

Latentie Voorz Onderhoud

8.422.182

2.063.435

6.859.421

1.680.558

Saldo latente vordering - verplichting

7.663.690

1.852.556

5.311.720

1.133.481

2018 67.055.710 18.186.720 1.384 85.243.815

2017 62.508.519 18.700.475 1.379 81.210.373

Langlopende schulden 19 Schulden / leningen 20 Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken VOV 21 Waarborgsommen Totaal

122

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

19 Schulden / leningen kredietinstellingen De mutatie van de leningenportefeuille in 2018 is als volgt 2018 79.041.382 -11.384.181 67.657.201

2017 105.217.813 -28.671.925 76.545.888

Nieuwe leningen Mutatie variabele lening Reguliere aflossing boekjaar Eindaflossing leningen Mutatie boekjaar

9.300.000 400.000 -148.682 -5.000.000 4.551.318

7.500.000 -4.888.687 -11.500.000 -8.888.687

Oorspronkelijke hoofdsom eind boekjaar Cumulatieve aflossing eind boekjaar Schuldrestant lening eind boekjaar Af: aflossing volgend boekjaar opgenomen als kortlopende schuld Langlopende schuld leningen o/g

80.341.391 -8.132.873 72.208.519 -5.152.808 67.055.710

79.041.382 -11.384.181 67.657.201 -5.148.682 62.508.519

Waarvan een looptijd > 5 jaar Onder WSW borging Gemiddelde looptijd in jaren Gemiddelde rentekostenvoet

52.300.009 71.541.471 14,5 3,32%

43.904.189 66.768.353 14,6 3,78%

Oorspronkelijke hoofdsom begin boekjaar Cumulatieve aflossing begin boekjaar Schuldrestant lening begin boekjaar

Mutatie In 2018 is de omvang van de leningenportefeuille met ruim € 4,5 miljoen toegenomen. Er zijn een tweetal nieuwe leningen aangetrokken; - Per 11 mei € 4,6 miljoen bij de BNG tegen 1,515% einddatum 2-4-2035. - Per 30 november € 4,7 miljoen bij de BNG tegen 1,193% einddatum 30-112028. Per 30 november is een fixe lening ad € 5 miljoen (4,32%) volgens contract afgelost. Door de mutaties is de gemiddelde rentekostenvoet van de leningenportefeuille met 0,46% verbeterd tot 3,32% (zie boven). Zekerheden Voor de door het WSW geborgde leningen heeft de NWS zich verbonden het onderliggend onroerend goed in exploitatie met een boekwaarde van € 310,5 miljoen niet zonder toestemming te bezwaren, van bestemming te veranderen, te vervreemden of teniet doen gaan. Er zijn geen panden met hypothecaire zekerheden bezwaard. Aflossingssysteem De leningen worden afgelost op basis van lineaire, annuïtaire dan wel het fixe systeem.

123

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

20 Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Stand per 1 januari Aankopen Verkopen Waardeverandering Totaal

2018 18.700.475

2017 19.511.612

-1.248.471 734.716 18.186.720

-1.084.899 273.762 18.700.475

2018 1.384

2017 1.379

21 Waarborgsommen Waarborgsom onzelfstandige woonruimten

Betreft de bij aanvang van de verhuur van onzelfstandige woonruimten (kamers), vanwege het karakter van de huurovereenkomst, bij de huurder eenmalig in rekening worden gebracht.

Kortlopende schulden 22 Schulden aan Kredietinstellingen 23 Schulden aan Leveranciers 24 Belastingen en premies sociale verzekeringen 25 Schulden ter zake van pensioenen 26 Schulden aan overheid 27 Overige schulden 28 Overlopende passiva Totaal

2018 5.152.808 1.520.293 376.420 23.673 11.582 3.661 1.723.945 8.812.383

2017 5.148.682 699.665 2.100.732 2.171 1.642.662 9.593.913

22 Schulden aan kredietinstellingen Aflossingsverplichting komend boekjaar

2018 5.152.808 5.152.808

2017 5.148.682 5.148.682

De in 2019 verschuldigde aflossing op leningen o/g is als kortlopende schuld (in mindering op de langlopende restant hoofdsom van de betreffende contracten) hier verantwoord. Door de huisbankier is een kredietfaciliteit ter beschikking gesteld voor een totaalbedrag van â&#x201A;Ź 3 miljoen. Per balansdatum is deze faciliteit niet aangewend. 23 Schulden aan leveranciers Schulden aan leveranciers Totaal

2018 1.520.293 1.520.293

2017 699.665 699.665

Betreft de per balansdatum aan handelscrediteuren verschuldigde factuurbedragen.

124

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

24 Belastingen en premies sociale verzekeringen Verschuldigde omzetbelasting Loonheffing en premies volksverzekering Vennootschapsbelasting Totaal

2018 317.899 58.446 376.345

2017 73.223 48.234 1.979.275 2.100.732

Verschuldigde omzetbelasting en loonheffing en premies volksverzekering hebben betrekking op de over december 2018 op aangifte af te dragen belastingen. De vennootschapsbelasting betreft het saldo van de op voorlopige aanslag betaalde belasting minus de op basis van deze rekening verschuldigde belasting. Per balansdatum is de betaalde voorlopige Vpb hoger dan het verschuldigde bedrag. 25 Schulden ter zake van pensioenen Stichting ASW (SPW)

2018 23.673 23.673

2017 -

Betreft de over de maand december 2018 verschuldigde pensioenpremies.

26 Schulden aan gemeenten Gemeente Noordwijk

2018 11.582 11.582

2017 -

De schuld aan gemeenten betreft af te dragen huur van beheerpanden. 27 Overige schulden Personeelsvereniging Rek Crt

2018 3.661 3.661

2017 2.171 2.171

2018 1.419.094 127.765 14.360 162.725 1.723.945

2017 1.403.851 103.431 22.587 112.793 1.642.662

28 Overlopende passiva Niet vervallen rente Vooruitontvangen huur Servicekosten Overige overlopende passiva Totaal

De circa â&#x201A;Ź 50k hogere reservering nog te verwachten kosten 2018 is het voornaamste bestanddeel van de stijging van overlopende passiva.

125

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Financiële instrumenten Algemeen De in deze toelichting opgenomen gegevens verschaffen informatie die behulpzaam is bij het schatten van de omvang van risico’s die verbonden zijn aan zowel de in de balans opgenomen als de niet in de balans opgenomen financiële instrumenten. Doelstellingen en beleid inzake beheer financiële risico's De primaire financiële instrumenten van de NWS, anders dan derivaten, dienen ter financiering van haar operationele activiteiten of vloeien direct uit deze activiteiten voort. Een belangrijke doelstelling van het financieringsbeleid van de NWS is het voorkomen dan wel spreiden van ongewenste financiële risico’s zoals rente- en liquiditeitsrisico’s. Het beleid is erop gericht het jaarlijks renterisico te maximeren op 15% van de leningenportefeuille. Het beleid van de NWS is om niet te handelen in financiële instrumenten voor speculatieve doeleinden. De belangrijkste risico’s uit hoofde van de financiële instrumenten van de NWS zijn het kredietrisico, liquiditeitsrisico, valutarisico, renterisico (prijs- en kasstroomrisico’s) en marktrisico. Het door de NWS hiertoe gevoerde risicobeleid is als volgt; -

Kredietrisico; Dit betreft het risico dat financiële instellingen niet aan hun contractuele verplichtingen jegens de NWS kunnen voldoen. Daarnaast wordt dit risico bepaald door overige partijen waarop de NWS een vordering heeft en niet in staat zijn aan de afspraken te voldoen, inclusief vordering uit de lening u/g. Liquiditeitrisico; Om te waarborgen dat de NWS aan haar verplichtingen kan voldoen zijn naast het aantrekken van langlopende leningen is er een rekeningcourant kredietfaciliteit bij de BNG beschikbaar voor een bedrag van in totaal € 3 miljoen (2017 idem) Valutarisico; Doordat de NWS uitsluitend in Nederland werkzaam is loopt zij geen valutarisico. Renterisico ; De NWS loopt renteprijs- en rentekasstroomrisico’s over de rentedragende vorderingen (met name begrepen onder financiële vaste activa), effecten en liquide middelen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vastrentende langlopende vorderingen en langlopende leningen loopt de NWS het risico dat de reële waarde van de vorderingen en

126

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

leningen zal dalen respectievelijk stijgen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. prijsrisico). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de NWS risico ten aanzien van toekomstige kasstromen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. kasstroomrisico). De omvang hiervan is bij de NWS beperkt. De NWS maakt geen gebruik van financiële derivaten om de bovenstaande risico’s te beperken.

Kredietrisico NWS loopt kredietrisico over leningen en vorderingen opgenomen onder financiële vaste activa, handels- en overige vorderingen en liquide middelen. Het maximale kredietrisico dat de toegelaten instelling loopt bedraagt € 8,2 miljoen, bestaande uit leningen u/g, huurdebiteuren, overige vorderingen, overlopende activa en liquide middelen. Er zijn geen significante concentraties van kredietrisico binnen NWS. Voor NWS is het risico inzake (huur)debiteuren relatief laag. Hiervoor is een voorziening getroffen. De opbouw van het kredietrisico op basis van de balanspositie ultimo 2018 is in onderstaande tabel naar tijd gegeven. Onderdeel Lening u/g Huurdebiteuren Vorderingen Liquide middelen Totaal

Totaal < 1 jaar 2 jaar 4.000 137 137 3.905 3.905 397 397 8.439 4.439

3 jaar 4 jaar 4.000

4.000

Krediet mitigerende aspecten • De vorderingen uit hoofde van de huurdebiteuren ad € 164.000 zijn gespreid over een groot aantal huurders. Op basis van betalingsgedrag uit het verleden zijn hier geen grote risico’s uit voortgevloeid. Liquiditeitsrisico De NWS bewaakt de liquiditeitspositie door middel van opvolgende liquiditeitsbegrotingen. Het management ziet erop toe dat voor NWS steeds voldoende liquiditeiten beschikbaar zijn om aan de verplichtingen te kunnen voldoen en dat tevens voldoende financiële ruimte onder de beschikbare faciliteiten beschikbaar blijft. Op 31 december 2018 zijn de niet contant gemaakte contractuele betalingsverplichtingen als volgt:

127

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Ontwikkeling leningportefeuille en renterisico 2019-2028 2019 2020 Portefeuille begin boekjaar 72.210 80.017 Financieringsbehoefte Aflossing bestaande portefeuille 5.153 5.157 Behoefte uit investeringskasstroom 10.904 6.302 Subtotaal financieringsbehoefte 16.057 11.459 Aanwending operationele middelen -3.196 -3.737 Aan te trekken leningen 12.861 7.722 Conversie leningen Totaal renterisico 12.861 7.722 Renterisico in % potrefeuille begin boekjaar 17,8% 9,7%

2021 82.582

2022 84.396

2023 92.675

2024 2025 2026 2027 2028 99.958 107.486 115.069 124.775 128.934

8.472 9.179 17.651 -7.365 10.286 311 10.597 12,8%

1.127 12.116 13.243 -3.837 9.406

10.720 10.720 -3.438 7.282

10.801 10.801 -3.273 7.528

5.000 11.390 16.390 -3.807 12.583

5.000 13.513 18.513 -3.807 14.706

1.800 8.367 10.167 -4.208 5.959

3.801 861 4.662 -3.879 783

9.406 11,2%

7.282 7,9%

7.528 7,5%

12.583 11,7%

14.706 12,8%

5.959 4,8%

783 0,6%

Daarnaast is sprake van liquiditeitsrisico bij basisrenteleningen. Indien op het moment van herziening van de kredietopslag de bank en de toegelaten instelling geen overeenstemming bereiken over de opslag, wordt de kredietovereenkomst beëindigd en dient de lening te worden terugbetaald. Op de herzieningsdatum dient de toegelaten instelling het verschil tussen de basisrente en de actuele kapitaalmarktrente over de resterende looptijd af te rekenen. NWS heeft een faciliteit van € 3 miljoen bij de BNG. Voor de in 2019 geheel af te lossen leningen ad € 5 miljoen zal in september herfinanciering plaatsvinden. De begrote cashflow voor 2019 uit operationele activiteiten bedraagt € 2,7 miljoen.

Renterisico en kasstroomrisico De NWS loopt renterisico over de rentedragende vorderingen en schulden en herfinanciering van bestaande schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de toegelaten instelling risico ten aanzien van de toekomstige kasstromen. Met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt de toegelaten instelling risico’s over de marktwaarde. Het rente- en looptijdenbeleid van de toegelaten instelling is erop gericht jaarlijks niet meer dan 15% renterisico inclusief herfinanciering te lopen. De geldende norm van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw is eveneens 15% van de restanthoofdsom van de leningen bij aanvang van het jaar. Het hoogste renterisico over de eerste 5 jaar is het jaar 2019 met een17,8% als gevolg van de in de begroting 2019 geplande investeringsopgaaf. Het renterisico (in% van de restanthoofdsom aan het begin van het jaar) wordt berekend als de som van: • het bedrag aan aflossingen van leningen in een jaar, vermeerderd met • de restanthoofdsom van rente typisch langlopende financiering die in een jaar een renteaanpassing krijgt. Rentevoet leningen overheid en kredietinstellingen met resterende looptijden Ter beoordeling van het prijsrisico dat de NWS loopt, zijn de leningen in onderstaand overzicht ingedeeld in groepen van overeenkomstige contractueel

128

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

overeengekomen rentepercentages en looptijden. 1-5 jaar 6 - 10 jaar 11 -15 jaar 16 - 20 jaar > 20 jaar

Tot 3% 6.574.376 5.500.000 11.350.000 3.750.000 27.174.376

3% - 4% 9.334.134 6.700.000 16.034.134

4% - 5% 4.000.000 10.000.000 10.000.000 5.000.000 29.000.000

Totaal 19.908.510 15.500.000 10.000.000 11.350.000 15.450.000 72.208.510

De samenstelling van dit overzicht ultimo 2017 was als onderstaand 1-5 jaar 6 - 10 jaar 11 -15 jaar 16 - 20 jaar > 20 jaar

Tot 3%

3% - 4%

4% - 5%

6.715.698 400.000 6.750.000 3.750.000

9.341.493 6.700.000

9.000.000 10.000.000 10.000.000 5.000.000

17.615.698

16.041.493

34.000.000

Totaal 25.057.192 10.400.000 10.000.000 6.750.000 15.450.000 67.657.192

Onder invloed van de aanhoudend lage rentestand hebben wederom de in 2018 verwerkte mutaties op de leningportefeuille een positief effect gehad op het risicoprofiel. Dit door middel van het invullen van de herfinancieringsbehoefte door langlopende, laagrentende contracten.

129

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Kasstroomrisico leningen overheid en kredietinstellingen Onderstaande vervalkalender geeft inzicht in de jaarlijkse bedragen met betrekking tot contractueel bepaalde kasstromen uit hoofde van jaaraflossingen en eindaflossingen, alsmede de renteconversies van de leningportefeuille o/g.

De gemiddelde looptijd van de leningenportefeuille bedraagt 14,5 jaar (2017: 14,6 jaar). Als jaarlijks maximaal aanvaardbaar renterisico gaat de NWS uit van 15 procent van de omvang van de aanwezige portefeuille. Dit renterisico bestaat uit de som van; de contractuele aflossing op leningen, leningen met een variabel rentetype, leningen met renteconversies, opslagherzieningen van basisrenteleningen (50%), minus de uitgestelde storting van leningen. Per leningensoort zijn de volgende renterisicoâ&#x20AC;&#x2122;s herkenbaar; o

o o o

De rente van vastrentende leningen is voor de gehele looptijd gefixeerd, danwel tot het moment van renteherziening. Het risico van deze leningen betreft; op het moment van renteherziening indien de rente hoger dan wel lager is dan de oude contractrente; de herfinanciering van de tussentijdse en eindaflossingen van de lening in een nieuwe lening met een hogere dan wel lagere rente. De rente van de variabele rentende lening (roll-over leningen) is gebaseerd op 1-maands Euribor. De rente van de roll-over lening is opgebouwd uit het Euribor percentage en een opslag van 0.09%. De basisrentelening heeft een rentetarief dat bestaat uit twee componenten, zijnde een basisrente en een kredietopslag. De basisrente (3,43%) geldt voor de volledige looptijd van de leningen. De kredietopslag geldt voor de overeengekomen periode, waarbij de eerste minimale looptijd vijf jaar bedroeg (2013-2018). Na deze vijf jaar dient een nieuwe kredietopslag met de bank overeengekomen te worden. Per 1 Juli 2018 is voor een periode van 2 jaar de opslag op 0,0% vastgesteld.

130

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Reële waarde Voor vastrentende langlopende vorderingen en langlopende leningen loopt de NWS het risico dat de reële waarde van de vorderingen en leningen zal dalen respectievelijk stijgen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. reële waarderisico). Voor deze vorderingen en schulden worden geen financiële derivaten uit hoofde van veranderingen in de marktrente afgesloten. De reële waarde van de financiële instrumenten in de balans van de NWS luidt als volgt

Financiële activa Vorderingen onder de financiële vaste activa (excl. Derivaten) Vlottende vorderingen Liquide middelen Totaal Financiële passiva Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal

Boekwaarde 2018 2017

Reële waarde 2018 2017

4.000.000 4.041.896 397.202 8.439.099

4.000.000 843.569 2.462.187 7.305.757

4.460.025 4.041.896 397.202 8.899.124

4.895.448 843.569 2.462.187 8.201.205

72.208.519 3.659.500 75.868.018

67.657.201 4.445.230 72.102.431

91.083.104 3.659.500 94.742.604

87.322.539 4.445.230 91.767.769

Het verschil tussen de boekwaarde en reële waarde, van met name de langlopende schulden, wordt veroorzaakt doordat door de huidige lage marktrente de reële (contante-) waarde van de toekomstige kasstromen aanmerkelijk hoger is dan die van de aan de verschillende contracten afgeleide hogere renteniveaus. Grondslagen voor de reële waarde De reële waarde van de financiële instrumenten is bepaald met behulp van beschikbare marktinformatie en schattingsmethoden. De volgende methoden en aannames zijn gebruikt bij de bepaling van de reële waarde van de financiële instrumenten: Financiële vaste activa De marktwaarde van de vorderingen onder de financiële vaste activa is geschat aan de hand van de contante waarde van de toekomstige kasstromen tegen de

131

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

geldende marktrente op basis van de 6 maands curve van -0,24%.% (2017: 0,27%). Vlottende vorderingen, liquide middelen en kortlopende schulden Gezien de beperkte looptijd tegen nominale waarde opgenomen. Langlopende schulden De reĂŤle waarde van de leningen o/g is berekend tegen de swapcurve op basis van de 6-maands Euribor, zonder een risico opslag te hanteren. De cashflows (rente en aflossing) worden hierbij contant gemaakt op basis van de looptijd van de betreffende cashflows. De 6 maandscurve bedraagt -0,24 % (2017 : -0,27)

132

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Niet in de balans opgenomen regelingen en verplichtingen Voorwaardelijke verplichtingen WSW obligoverplichting Leningen van woningcorporaties, die deelnemer zijn van het WSW worden door het WSW geborgd. Het WSW stelt zich borg jegens de geldgever voor de betaling van de leningsverplichtingen. Op grond van deze borgstelling zijn corporaties verplicht een obligo aan te houden ter grootte van een bepaald percentage (2018: 3,85%) over het schuldrestant van de door hun aangetrokken en door het WSW geborgde leningen. Met deze obligoverplichting staan woningcorporaties als deelnemer van het WSW garant voor elkaar. Per 31 december 2018 heeft de Noordwijkse Woningstichting een aangegane obligoverplichting van € 2.775.721 (2017: € 2.611.378). Deze verplichting is voorwaardelijk: zij is opeisbaar indien de borgstellingsreserve (risico of garantievermogen) van het WSW niet voldoende is om op grond van aanspraken van geldgevers de betalingsverplichtingen van WSW-deelnemers over te nemen. Niet verwerkte activa en verplichtingen Heffing voor saneringssteun De Autoriteit Woningcorporaties heeft aan de corporatiesector een heffing voor saneringssteun opgelegd. De AW heeft aangegeven dat rekening moet worden gehouden met een heffing voor saneringssteun in de jaren 2018 tot en met 2020 van 1 procent van de jaarlijkse huursom. Op basis van deze percentages en de geschatte jaarlijkse huuropbrengst verwacht de NWS voor de komende jaren de volgende heffingsbedragen; 2018 162.460 2019 170.980 2020 177.590 De heffing is niet als verplichting in de balans opgenomen daar deze per het betreffende jaar wordt geheven. Verkoop woningen Per balansdatum zijn geen woningen met een voorlopige koopovereenkomst voor verkoop aanwezig. Meerjarige financiële verplichtingen Operational lease

133

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

NWS heeft een leasecontract afgesloten voor de printers. De verplichting korter dan één jaar bedraagt € 11.227 en tussen 1 en 5 jaar € 44.908. Erfpachtverplichtingen De NWS is als lessee erfpachtcontracten voor onbepaalde tijd aangegaan ter zake van grond waarop een deel van het DAEB vastgoed in exploitatie is gebouwd. De jaarlijks te betalen erfpachtcanons zijn als volgt te specificeren: Complex 1308 Wilhelminahofje 1320 St Jeroen 1321 Albertus v Velsenstraat Totaal

bedrag 10.391 17.317 13.068 40.776

Huurverplichting Het jaarlijkse bedrag van met derden aangegane huurverplichtingen inzake onroerend goed (werkplaats) bedraagt € 20.100 (prijspeil 2018). Onderhoudsverplichtingen De NWS kent per einde boekjaar de volgende verplichtingen uit jaarlijkse onderhoudscontracten: All-in servicecontracten CV installaties 145.400 Onderhoud hang- en sluitwerk kozijnen 47.000 Servicecontracten lift-installaties 39.300 Riool ontstopping- en herstel 31.600 Reinigen dakgoten 25.000 Onderhoud groenvoorziening 20.000 Diverse overige onderhoudscontracten 50.000 Service en onderhoudscontracten ICT (begr. 2019) 226.673 Terugkoopverplichting Terugkoopverplichtingen uit hoofde van woningen verkocht onder de MGE regeling zijn vermeld in de toelichting op de balans onder de post verplichtingen inzake onroerende zaken verkocht onder voorwaarden. Aangegane verplichtingen NWS is voor € 3,4 miljoen aan verplichtingen aangegaan ten behoeve van de projecten Albertus van Velsen (Bouwkosten) en Northgo (grond). Voor deze aangegane verplichtingen geldt een voorbehoud van een “onherroepelijke bouwvergunning”.

134

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Toelichting op de resultatenrekening 2018 29 Huuropbrengsten Netto huur woningen Netto huur niet woningen Totaal huuropbrengst

2018 15.556.193 562.681 16.118.874

2017 15.453.719 276.554 15.730.274

Huurderving door leegstand Huurderving wegens oninbaarheid Totaal

-72.375 -4.095 16.042.405

-45.995 -17.118 15.667.161

De jaarlijkse huurverhoging per 1 Juli is afgeleid van het inflatiepercentage van het voorgaande jaar. De inflatie over 2017 bedroeg 1,4 procent (2016 0,3%). De totale toegestane huursomstijging is inflatie plus 1 procent op jaarbasis. Bij de NWS wordt rekening gehouden met 0,5 procent toename van de huursom bij mutatie. De resterende 0,5 procent is verwerkt in de huurverhoging per 1 Juli. Bij de huurverhoging per 1 Juli is de volgende differentiatie toegepast Onzelfstandige woningen, woonwagens en standplaatsen - Gezinsinkomen< € 41.056 (2017: € 40.349) maximaal % - Gezinsinkomen> € 41.056 Hogere (of niet bekend) inkomens * Gemiddeld

2018 1,90% 2,90% 5,40% 5,40% 2,21%

2017 0,60% 1,65% 0,00% 4,30% 1,18%

De huuropbrengst is ten opzichte van 2017 resp. 2016 met € 375.244 en € 331.362 gestegen. Deze is als volgt te verklaren; - Effect jaarlijkse huurverhoging 1 Juli vorig jaar ( jan-jun x € 16.032) - idem 1 Juli huidig jaar (jul - dec x € 28.658) - Harmonisatie bij mutatie - Huuraanpassing agv verbeteringen - toename door aankoop bezit - Afname huur door verkoop - Diverse overige Mutatie huuropbrengst ten opzichte van vorig jaar Mutatie huurderving Netto mutatie huuropbrengst

2018 96.192 171.948 15.737 41.929 29.727 -2.606 35.673 388.600 -13.356 375.244

2017 123.984 96.192 52.400 10.424 19.872 -19.717 37.455 320.610 10.752 331.362

135

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

30 Opbrengst servicecontracten Vergoedingen van huurders voor leveringen en diensten Af te rekenen met bewoners Ontvangsten inzake serviceabonnement Derving wegens oninbaarheid Totaal

2018 369.481 -14.360 29.394 -1.726 382.789

2017 302.259 -13.575 57.722 -705 345.702

Betreft de bij bewoners in rekening gebrachte bijdragen voor leveringen en diensten in het kader van servicecontracten. Jaarlijks vindt een afrekening plaats over het verstreken kalanderjaar. Gelijk met de jaarlijkse huurverhoging vindt per 1 Juli wordt de maandelijkse bijdrage naar het verwachte kostenniveau aangepast. Uitzondering vormen de bijdrage voor deelname aan het serviceabonnement. Deze gelden als een vergoeding voor het recht op kosteloos uitvoeren van een aantal onderhoudswerkzaamheden welke normaliter voor rekening van de huurder komen.

31 Lasten servicecontracten Servicekosten afrekenbaar Toegerekende organisatiekosten Lasten servicefondsen Totaal

2018 220.442 20.354 107.282 348.078

2017 287.076 14.117 59.523 360.716

Hoewel de levering van bijkomende servicekosten voor de corporatie in principe kostenneutraal moet plaatsvinden zijn hierbij in de loop der jaren tekorten opgetreden die niet kunnen worden verrekend. In 2018 is gestart met een nadere uitwerking van het servicekostenbeleid (in relatie tot de reguliere â&#x20AC;&#x153;eigenâ&#x20AC;? exploitatiekosten) om de verhouding kosten - opbrengsten te herstellen.

32 Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit Pachtopbrengst perceel Herenweg Administratiekosten Overige baten Totaal

2018 2.911 8.584 14.082 25.576

2017 3.051 15.643 193.698 212.393

Voornaamste verschil ten opzichte van 2017 is de in dat jaar ontvangen incidentele teruggaaf omzetbelasting over voorgaande jaren.

136

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

33 Lasten verhuurverhuur- en beheeractiviteiten De lasten verhuur en beheeractiviteiten bestaan in vergelijking met de categorale indeling uit een aantal apart benoemde onderdelen. Voor vergelijkingsdoeleinden zijn de categorale rubriceringen in de vorm van subtotalen in deze toelichting opgenomen. De lasten verhuur- en beheeractiviteiten bestaan uit de volgende categorieën 33.1 Afschrijvingen (im)materiële vaste activa 33.2 Lonen en salarissen 33.3 Sociale lasten 33.4 Pensioenlasten 33.5 Overige beheerkosten 33.6 Doorbelastingen Totaal lasten verhuur- en beheeractiviteiten

2018 237.123 1.466.190 250.429 209.300 1.383.222 -1.297.836 2.248.429

2017 206.540 1.275.718 202.815 202.343 1.242.077 -1.161.207 1.968.285

2018 237.123

2017 206.540

33.1 Afschrijvingen (im)materiële vaste activa Totaal

Betreft de afschrijving over de in het boekjaar aanwezige materiële vaste activa ten dienste van de exploitatie. Dit betreft onder meer het kantoorpand met de aanwezige inventaris en het bedrijfswagenpark. Als gevolg van de investeringen in het Aareon ERP-systeem is de afschrijving toegenomen ten opzichte van 2017. 33.2 Lonen en salarissen

Lonen en salarissen Uitkering ziekteverzekering Totaal

2018 1.466.190 1.466.190

2017 1.286.613 -10.895 1.275.718

Betreft de loon en salariskosten volgens de verzamelloonstaat over de gedurende het jaar in dienst zijnde personeelsleden en bestuurder. De circa € 190.000 hogere salariskosten zijn het gevolg van het opnemen van een reservering verlofrechten en de cao afspraken die in 2018 zijn geëffectueerd. De reservering voor per balansdatum nog niet opgenomen verlofrechten leidde in 2018 tot een last van € 110.000. De cao afspraken omvatte een structurele loonsverhoging van 3 procent per 1 augustus en een eenmalige uitkering per 1 Juni van 1,5 procent van het bruto jaarsalaris. Per 31 december waren 26 personen in vaste dienst. Deze vertegenwoordigen 23,2 Fte. Eind 2017 waren dit 29 personen en 24,7 Fte. 33.3 Sociale lasten Totaal

2018 250.429

2017 202.815

Betreft het werkgeversdeel van de over de bovengenoemde Lonen en salarissen verschuldigde sociale premies werknemers- en volksverzekeringen, welke op basis van een maandelijkse aangifte aan de belastingdienst worden afgedragen. In de sociale lasten is een bedrag van circa € 6.000 begrepen met betrekking tot

137

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

eindheffing WKR. Dit was in 2017 niet het geval. De SV premie aanpassingen zijn oorzaak van de resterende toename. 3.4 Pensioenlasten Totaal

2018 209.300

2017 202.343

De gehanteerde pensioenregeling van de Noordwijkse Woningstichting is op basis van de cao Woondiensten ondergebracht bij Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). De belangrijkste kenmerken van deze pensioenregeling zijn; -

Er is sprake van een ouderdoms- en nabestaandenpensioen, Er is sprake van een middelloonregeling, De pensioenleeftijd is afhankelijk van de AOW pensioenleeftijd, De regeling kent zowel een levenslang als tijdelijk partner- en wezenpensioen. Waarbij het partner- en wezenpensioen is verzekerd op risicobasis. Voor de bovengenoemde pensioenregelingen wordt door het bestuur van het pensioenfonds jaarlijks de premie vastgesteld. Als de financiĂŤle positie van het fonds het toelaat kan het bestuur van het pensioenfonds de ingegane pensioenen en premievrije aanspraken van gewezen deelnemers verhogen. De hoogte van de toeslag hangt af van de stijging van de prijzen (prijsinflatie). De prijsinflatie over 2017 bedroeg 1,4%. SPW mag alleen dat deel van de volledige toeslag geven dat 'toekomstbestendig' is. In dit geval kon in 2018 0,22 % toeslag worden verleend (2017 geen) aan gepensioneerden en niet-actieve deelnemers.

De belangrijkste kenmerken van de uitvoeringsovereenkomst zijn; - Deelneming in het bedrijfstakpensioenfonds is in de cao Woondiensten verplicht gesteld voor werknemers en bestuurders van de woningcorporatie. - De Woningcorporatie is uitsluitend verplicht tot betaling van de vastgestelde premies. Er bestaat geen verplichting tot bijstorting. - Er is geen sprake van recht op teruggave/ premiekorting.

138

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

33.5 Overige beheerlasten Algemene beheer- en administratiekosten Overige personeelskosten Kosten toezichtorganen Huisvestingskosten Automatiseringskosten

2018 645.312 255.037 68.463 80.356 334.055

2017 628.037 212.800 100.962 95.097 205.182

Totaal

1.383.222

1.242.077

De stijging van de overige beheerlasten ten opzichte van 2017is met name het gevolg van de hogere ICT kosten. Door de implementatie van het nieuwe Aareon ERP-systeem in 2018 waren gedurende het jaar verschillende ict-kosten hoger dan normaal, omdat naast de kosten van het nieuwe Aareon systeem ook het oude Cegeka pakket als back-up in gebruik werd gehouden. Ook heeft de implementatie verschillende eenmalige kosten (accountantsbeoordeling datamigratie, externe begeleiding) met zich meegebracht. De algemene beheer- en administratiekosten zijn in de volgende tabel verder uitgesplitst Advieskosten Kwaliteitsontwikkeling Juridische kosten Contributies en bijdragen Contributie Aedes Kantoorkosten Wagenpark PR kosten WSW borgstelling Kosten externe controle Huurdersparticipatie Overige kosten werkorganisatie Totaal

2018 219.464 74.587 54.037 8.481 17.627 115.673 15.184 34.845 15.114 58.942 17.148 14.210 645.312

2017 139.069 186.942 32.570 1.951 20.117 96.039 10.632 33.765 13.978 61.379 17.056 14.540 628.037

Binnen de advieskosten zijn de kosten van Governance en visitatie (€ 33k), onderzoek naar de Countervailing power binnen de NWS (€ 8k) en fusiegerelateerde onderzoeken advieskosten (ca € 20k) aanwijsbaar als oorzaak van de afwijking ten opzichte van vorig jaar.

139

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Met betrekking tot de kosten van controlerend accountant in 2018 is de volgende splitsing te maken: 2018 42.755 5.709 16.187 64.651

Onderzoek van de jaarrekening (EY ) Fiscale werkzaamheden Andere controleopdrachten (EY) Totaal kosten externe accountant

2017 39.483 21.896 61.379

Onder de andere controleopdrachten is begrepen een beoordeling van de migratie in 2018 naar het Aareon ERP-systeem.

33.6 Doorbelastingen 2018 Doorbelasting directe kosten Doorbelasting Onderhoud directe loonkosten Doorbelasting Leefbaarheid directe loonkosten Doorbelasting indirecte kosten Doorbelasting Onderhoud Doorbelasting Leefbaarheid Doorbelasting lasten servicecontracten Doorbelasting verkoop vastgoedportefeuille

2017

-105.963 -

-100.847 -45.843

-964.637 -167.551 -20.354 -39.332 -1.297.836

-827.706 -145.405 -14.117 -27.290 -1.161.207

De doorbelasting vindt plaats door middel van een kostenverdeelstaat waarbij de kosten worden verzameld op zogenaamde zelfstandige kostenplaatsen. Vervolgens worden de kosten op basis van een, aan de tijdsbesteding gerelateerde, procentuele factor toegerekend aan de verschillende resultaatposten. De bij de doorbelasting gehanteerde factoren zijn; Toerekening hulpkostenplaatsen RvC, P&O, Algemeen, Kantoor, Divers kostenplaats TD bedrijfsbureau + werkplaats Vastgoed ICT financiën

Naar rato Fte’s per 100% tlv kostenplaats 100% tlv kostenplaats

Verdeling kostenplaatsen Kostendrager / Onderhoud Verkoop vastgoedportefeuille Lasten service contracten Leefbaarheid Verhuur en beheer * Totaal

Directie 22,86% 0,00% 0,00% 0,00% 77,14% 100,00%

Wonen 11,36% 0,38% 0,00% 20,45% 67,80% 100,00%

Vastgoed 83,22% 0,34% 0,00% 0,00% 16,44% 100,00%

Financiën 6,46% 2,25% 1,35% 0,00% 89,94% 100,00%

Verdeling DAEB niet DAEB Naar rato van het aantal (gewogen) verhuureenheden. DAEB 1995,4 Niet DAEB 262,6

140

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

34 Lasten Onderhoudsactiviteiten 2018 2.107.691 301.408 1.190.773 896.773 964.637 68.976 5.530.258 5.530.258

Planmatig onderhoud Contract onderhoud Dagelijks reparatie onderhoud Mutatieonderhoud Toegerekende organisatiekosten Ondersteunende OH uitgaven Subtotaal inclusief eigen dienst Af: opbrengsten onderhoud (verrekenbaar) Totaal onderhoudslasten

2017 1.287.892 292.589 1.158.135 592.253 827.706 92.001 4.250.575 -99.219 4.151.356

In vergelijking met vorig jaar zijn de lasten onderhoud met € 1.380k gestegen. Dit is vooral het gevolg van de circa € 820k hogere planmatige onderhoudsuitgaven. Onder meer het project Calorama (oplossing vochtproblemen) voor circa € 400k. Verder zijn de mutatiekosten met € 304k toegenomen. Dit door het hogere aantal grote mutaties. Tenslotte is de toerekening organisatiekosten circa € 137k hoger dan vorig jaar. In vergelijking met de begroting zijn de kosten (exclusief voor 2018 nog niet begrote toerekening) circa € 955.000 hoger gerealiseerd. Planmatig onderhoud Contract onderhoud Dagelijks onderhoud Mutatieonderhoud Ondersteunende OH uitgaven Subtotaal inclusief eigen dienst Af: doorbelasting eigen dienst Toegerekende organisatiekosten Af: bijdrage bewoners in cv onderhoud Totaal onderhoudslasten

Begroting 1.666.000 287.000 1.072.000 535.000 50.000 3.610.000 -115.000 pm 3.495.000

Realisatie 2.107.691 301.408 1.190.773 896.773 68.976 4.565.621 -105.963 1.070.599 5.530.258

+/-441.691 -14.408 -118.773 -361.773 -18.976 -955.621 -9.037 -1.070.599 -2.035.258

Ook in dit geval zijn de hogere inspanning planmatig onderhoud en toename van de hoge mutatiekosten de voornaamste afwijkingen.

141

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

35 Overige directe operationele operationele lasten exploitatie bezit Erfpacht Belastingen Verzekeringen Sectorheffingen Diverse overige bedrijfslasten Totaal overige directe operationele lasten exploitatie bezit

2018 40.777 1.025.745 64.786 2.382.240 302.954 3.816.502

2017 40.454 1.008.104 65.986 2.003.464 66.531 3.184.539

De stijging van de overige directe operationele lasten exploitatie bezit van € 632k ten opzichte van 2017 is veroorzaakt door hogere sectorheffingen (verhuurderheffing +175k, Centraal Fonds/AW +207k) en de onder diverse overige bedrijfslasten verantwoorde opschoning balanspositie (+170k).

36 Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Verkoopopbrengst Verkoopopbrengst teruggekochte woningen VOV Subtotaal verkoopopbrengst Af: toegerekende organisatiekosten Af: directe verkoopkosten Bruto verkoopresultaat (kasstroom)

2018 1.164.000 454.537 1.618.537 -39.332 -24.186 1.555.019

2017 1.333.822 975.441 2.309.263 -27.290 -23.618 2.258.355

De opbrengst uit verkopen vastgoedportefeuille heeft betrekking op een 4 tal woningen (waarvan 1 niet-DAEB) en de afkoop van de maatschappelijke binding door een eigenaar/bewoner. De opbrengst van vorig jaar kwam tot stand door de verkoop van 8 woningen (5 DAEB en 3 Niet-DAEB). De gemiddelde verkoopopbrengst per woning bedroeg € 388k (gecorrigeerd voor de afkoop MGE). Dit is circa € 100k hoger dan vorig jaar.

142

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

37 Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Boekwaarde verkochte woningen Gerealiseerde herwaardering verkochte vastgoedportefeuille Aankoopwaarde verkochte VOV woningen Totaal

2018 275.386 482.910 289.263 1.047.559

2017 499.628 690.269 429.530 1.619.427

2018 1.555.019 -1.047.559 507.460

2017 2.258.355 -1.619.427 638.928

2018 55.328.523 734.716 -950.000 -734.716 54.378.523

2017 2.847.322 273.762 -273.762 2.847.322

Het netto verkoopresultaat bedraagt derhalve: Bruto verkoopresultaat Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

38 Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeverandering vastgoedbeleggingen Waardeverandering VOV vastgoed Waardeverandering voorraad (grondpositie) Waardeverandering financiĂŤle passiva Totaal

De waardeverandering vastgoedbeleggingen is het gevolg van de mutatie marktwaarde volgens het handboek marktwaardering 2018 ten opzichte van 2017. De waardeverandering VoV vastgoed en financiĂŤle passiva betreft de waardeontwikkeling MGE-woningen (afgeleid van de gemiddelde WOZ waardestijging 2017-2018 van het NWS bezit). In 2018 is een afwaardering op de grond aan de Heerenweg toegepast vanwege het uitblijven van een gewijzigd bestemmingsplan door de gemeente Noordwijk.

143

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

39 Leefbaarheid Leefbaarheidsuitgaven Fysiek + sociaal Leefbaarheid toegerekende organisatiekosten Totaal

2018 2.841 167.551 170.393

2017 7.477 191.248 198.725

2018

2017 7.435 180.160 p.m. 187.595

Saldo financiĂŤle baten en lasten 40 Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Liquide middelen en overige Rente lening ug SLS Rente interne lening ug

51 180.160 p.m. 180.211

Er is over 2018 vrijwel geen rente op liquide middelen ontvangen.

41 Rentelasten en soortgelijke kosten Rente leningen og kredietinstellingen Rente interne lening o/g Rente leningen kasgeld - kort krediet Overige rentelasten

2018 2.503.214 p.m. 9.234 236.326 2.748.774

2017 2.674.885 p.m. 17.435 2.692.320

Voornaamste bestanddeel van de overige rentelasten is de over aanslagen vennootschapsbelasting voorgaande jaren betaalde wettelijke rente. De lagere rentelasten over de o/g lening-portefeuille compenseren deze eenmalige last deels.

144

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

42 Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening 2018 797.174

2017 -2.554.658

2018 797.174 56.654.530 -1,4%

2017 -2.554.658 7.343.160 34,8%

56.654.530

7.343.160

95.157 -227.149 188.985 56.993

85.672 -315.669 -229.997

356.955 55.328.523 77.878 55.763.356

-103.858 2.847.322 155.552 2.899.016

948.166

4.214.146

4.500 -1.944.321 -502.998 -1.494.653 -1.494.653

4.500 670.873

4.889.519

373.663 -719.074 -345.411 1.142.585 797.174

-1.212.380 120.613 -1.091.767 -1.462.891 -2.554.658

Berekening effectieve belastingdruk Vennootschapbelasting volgens Resultatenrekening Jaarresultaat voor belasting Effectief belastingpercentage

De jaarlast vennootschapsbelasting is als volgt bepaald; Resultaat uit gewone bedrijfsvoering vóór belastingen Bij: Mutatie actuele waarde Niet aftrekbare deel afschrijvingen Fiscale afschrijving activa in exploitatie Saneringsheffing 2018 Subtotaal Af: Verkoopresultaat commercieel tot Fiscaal Niet gerealiseeerde waardeverandering vastgoedportefeuille Afschrijving disagio leningen o/g Subtotaal Resultaat (voor Vpb) Fiscale regelingen Bij: beperkt aftrekbare kosten Mutatie voorziening onderhoud (-= dotatie) Dotatie HIR Fiscaal resultaat Verliesverrekening Belastbaar bedrag Vennootschapsbelasting boekjaar 20% over 1e € 200.000. 25% restant (TI niveau) Mutatie Latente belasting Belasting in commercieel resultaat Correctie belasting voorgaande jaren Totaal vennootschapsbelasting

4.889.519

145

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Bezoldiging van (ex(ex-)bestuurders en (ex(ex-)commissarissen Bestuurders De bezoldiging van de bestuurder bestaat uit periodiek betaalde beloningen (zoals salarissen, doorbetaling bij ziekte en vakantie, sociale premies, presentiegelden, kostenvergoedingen en ter beschikking stelling van een auto), beloningen betaalbaar op termijn (zoals pensioenlasten, sabbatical leave, jubileumuitkeringen, VUT- en prepensioenuitkeringen), uitkeringen bij beëindiging van het dienstverband en bonusbetalingen. De bezoldiging van de bestuurder die in het boekjaar ten laste van de toegelaten instelling zijn gekomen bedragen € 109.977 (2017: € 104.812) en is naar individuele bestuurder als volgt gespecificeerd (in euro’s): Bestuurder drs W.van Duijn 2018

2017

Periodiek betaalde beloning

92.884

88.608

Beloning betaalbaar op termijn

17.093

16.204

109.977

104.812

Uitkering bij beeindiging dienstverband Bonusbetaling

TOTAAL

Commissarissen De bezoldiging van huidige en gewezen commissarissen die in het boekjaar ten laste van de toegelaten instelling en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen exclusief btw € 46.450 (2017: € 44.000) en is naar individuele commissaris als volgt gespecificeerd (in euro’s): Functie

Bezoldiging 2018

Adviesvergoeding

Totaal

2017

2018

2017

2018

2017

4.000

4.000 8.000

Drs. C.H.van den Bos

Voorzitter RvC

de heer L.W. Bartels

Voorzitter RvC

12.650

8.000

12.650

Drs. H.L.M. van Lente

Lid RvC

8.450

8.000

8.450

8.000

Drs. M.M. Meulman MBA

Lid RvC

975

8.000

975

8.000

Breedveld

Lid RvC

7.475

Th.J.J. Olierook

Lid RvC

2.667

Drs. P. Overduin

Lid RvC

8.450

8.000

8.450

8.000

Mevr. Drs. S.E. van Tol

Lid RvC

8.450

5.333

8.450

5.333

46.450

44.000

46.450

44.000

Totaal bezoldiging leden van de RvC

146

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Wet normering topinkomens Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de Noordwijkse Woningstichting van toepassing zijnde regelgeving: Het bezoldigingsmaximum in 2018 voor de Noordwijkse Woningstichting (WNT tabel woningcorporaties - klasse C) is € 110.000 (2017: € 106.000). Dit geldt naar rato van de duur en/of omvang van het dienstverband. Voor topfunctionarissen zonder dienstbetrekking geldt met ingang van 1 januari 2016 voor de eerste 12 kalendermaanden een afwijkende normering, zowel voor de duur van de opdracht als voor het uurtarief. 1 Bezoldiging topfunctionarissen 1a Leidinggevende topfunctionarissen met dienstbetrekking bedragen * € 1

drs W.van Duijn

Functiegegevens Aanvang en einde functievervulling in het jaar

2018 directeurbestuurder

2017 directeurbestuurder

01/01 - 31/12

1,0

92.884

88.608

Omvang dienstverband (Als deeltijdfactor in fte) Dienstbetrekking Bezoldiging Beloning Belastbare onkostenvergoeding

Beloningen betaalbaar op termijn

17.093

16.204

subtotaal

109.977

104.812

Individueel WNT maximum

110.000

106.000

109.977

104.812

nvt

Onverschudigd betaald bedrag Totale bezoldiging Reden w aarom de overschrijding al dan niet is toegestaan Toelichting op de vordering w egens onverschuldigde betaling

1b Toezichthoudende topfunctionarissen L.W. Bartels

drs M.M. Meulman

Breedveld

drs. H.L.M. van Lente

drs.P. Overduin

Drs S.E. van Tol

drs C.H. van den Bos

TH.J.J. Olierook

voorzitter

Lid RvC

voorzitter

Lid RvC

01/01 - 31/12

01/01 - 11/02

Totale bezoldiging

12.650

975

7.475

8.450

Individueel WNT maximum

16.500

1.236

9.764

11.000

12.650

975

7.475

8.450

01/01 - 31/12

01/01 - 30/04

bedragen * € 1

Functiegegevens Aanvang en einde f unctievervulling 2018

Onverschudigd betaald bedrag

Totaal bezoldiging

12/02 - 31/12 01/01 - 31/12 01/01 - 31/12 01/01 - 31/12

Gegevens 2017 Aanvang en einde f unctievervulling 2017

01/01 - 31/12 01/01 - 31/12 01/05 - 31/12

Totale bezoldiging

8.000

5.333

4000

2.667

Individueel WNT maximum

10.600

7.067

5.300

3.533

147

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Afzonderlijke primaire overzichten overzichten Algemeen Op grond van artikel 15 lid 2 en 4 van de Regeling toegelaten instellingen volkshuisvesting 2015 heeft Woningcorporatie X onderscheid aangebracht tussen diensten van algemeen economische belang (DAEB tak) en de overige diensten (niet-DAEB tak). Daartoe zijn een afzonderlijke balans, winst-en-verliesrekening en kasstroomoverzicht voor respectievelijk de DAEB tak en de niet-DAEB tak opgesteld. Aard van de niet-DAEB activiteiten De niet-DAEB activiteiten van de NWS bestaan (conform het door de Autoriteit Woningcorporaties goedgekeurde “scheidingsvoorstel”) met name uit de verhuur van woningen met een huurprijs boven de sociale huurgrens. Grondslagen voor de splitsing De belangrijkste uitgangspunten en grondslagen ten aanzien van de afzonderlijke primaire overzichten zijn: • Conform het door de Autoriteit Woningcorporaties goedgekeurde “scheidingsvoorstel”, zijn de vastgoedbeleggingen in exploitatie gesplitst naar DAEB en niet-DAEB activiteiten op basis van de potentiële huur van de afzonderlijke verhuureenheden. • Ten aanzien van de onroerende zaken verkocht onder voorwaarden is deze als een niet-DAEB activiteit verantwoord. Met betrekking tot het vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie en de gerelateerde voorzieningen is onderscheid gemaakt op projectniveau, op basis van de daadwerkelijke projectplannen en de hieruit voortvloeiende classificatie. • In de DAEB-tak van de NWS is een post opgenomen inzake de nettovermogenswaarde van de niet-DAEB-tak (gelijk aan het eigen vermogen van de niet-DAEB-tak). Hierdoor is het eigen vermogen van de DAEB-tak gelijk aan het eigen vermogen van de enkelvoudige jaarrekening. • De belastinglatenties zijn volledig toegerekend aan de DAEB-tak als ware zij het hoofd van de fiscale eenheid; • Ten aanzien van de liquide middelen is geen onderscheid te maken op basis van separate bankrekeningen. De splitsing is gemaakt op basis van de beginstand conform het goedgekeurde scheidingsvoorstel, gecorrigeerd voor de daaropvolgende “gesplitste” kasstromen. • Huuropbrengsten en onderhoudskosten zijn voor zover mogelijk gesplitst op basis van koppeling aan het betreffende vastgoed. • Voor overige opbrengsten en kosten, heeft de NWS een verdeelsleutel toegepast op basis van de verhouding in het aantal (gewogen) verhuureenheden.

148

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

â&#x20AC;˘ Voor de gescheiden kasstroomoverzichten is een identieke benadering toegepast als voor de gescheiden winst-en-verliesrekeningen.

149

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Enkelvoudige balans DAEB-tak per 31 december 2018 Na winstbestemming

Activa

2018

(in duizenden euro's) VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen DAEB vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal Vastgoedbeleggingen

Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie Totaal Materiële vaste activa

Financiële vaste activa Latente belastingvordering(en) Netto vermogenswaarde niet DAEB Leningen u/g Startleningen u/g DAEB-scheiding Totaal Financiële vaste activa Som van de vaste activa

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden Overige voorraden Totaal voorraden

Vorderingen Huurdebiteuren Overheid Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen Overlopende activa Totaal vorderingen Liquide middelen Som van de vlottende activa

TOTAAL ACTIVA

310.501 6.701 317.202

1.062 1.062

48.815 4.000 6.350 59.165 377.429

300 300

111 124 3.088 29 620 3.973 397 4.670 382.099

150

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Passiva

2018

(in duizenden euro's) Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

Voorzieningen Latente belastingverplichting Totaal van de voorzieningen

Langlopende schulden Schulden / leningen kredietinstellingen Waarborgsommen Totaal van de Langlopende schulden

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Schulden aan groepsmaatschapijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva Totaal van de Kortlopende schulden

TOTAAL PASSIVA

252.771 51.028 303.799

1.853 1.853

67.056 1 67.057

5.153 1.520 589 376 39 1.713 9.390

382.099

151

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening DAEB tak

2018

(in duizenden euro's) Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Lasten servicecontracten Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit Lasten verhuur- en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportfeuille

Leefbaarheid Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten

13.821 383 -348 24 -1.964 -5.101 -3.602 3.212

1.111 -758 353 44.536 44.536

-170

Saldo financiĂŤle baten en lasten

472 -2.749 -2.277

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Resultaat niet-DAEB tak RESULTAAT NA BELASTINGEN

45.654 942 10.856 57.452

152

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Enkelvoudig kasstroomoverzicht DAEB tak

2018

(in duizenden euro's) Operationele activiteiten Ontvangsten: Huren Vergoedingen Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten Renteontvangst interne lening Saldo ingaande kasstromen

Uitgaven: Erfpacht Personeelsuitgaven: Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfsuitgaven Renteuitgaven Sectorspecifieke heffing onafhankelijk van resultaat Verhuurdersheffing Vennootschapsbelasting Saldo uitgaande kasstromen Kasstroom uit operationele activiteiten

(Des)investeringsactiviteiten Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegenheden Tussentelling ingaande kasstroom MVA

MVA uitgaande kasstroom DAEB activiteiten Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden Verbeteruitgaven Aankoop, woon- en niet woongelegenheden Investeringen overig Tussentelling MVA uitgaande kasstroom

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA FVA Ontvangsten aflossing interne lening Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA Kasstroom uit (des)investeringen

Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe door WSW geborgde leningen Uitgaand Aflossing door WSW geborgde leningen

13.836 397 2 159 292 14.686 41 1.588 3.889 1.731 2.879 206 2.176 3.474 15.984 -1.298

657 657

5.052 81 848 635 6.616 -5.959 600 600 -5.359

9.700

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-5.112 4.588

Mutatie liquide middelen

-2.069

153

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Enkelvoudige balans niet daeb tak per 31 december 2018 Na winstbestemming 2018 Activa (in duizenden euro's) VASTE ACTIVA Vastgoedbeleggingen niet-DAEB vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Totaal Vastgoedbeleggingen

54.518 18.187 72.705

Som van de vaste activa

72.705

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen

Huurdebiteuren Vorderingen op groepsmaatschapijen Belastingen en premies sociale verzekeringen Totaal vorderingen

27 589 44 660

Som van de vlottende activa

660

TOTAAL ACTIVA

Passiva Eigen vermogen Herwaarderingsreserve Overige reserve Totaal van het eigen vermogen

Voorzieningen Latente belastingverplichting Totaal van de voorzieningen

73.365

2018

38.992 9.823 48.815

Langlopende schulden Startleningen o/g DAEB-scheiding Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken VOV Totaal van de Langlopende schulden

Kortlopende schulden Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden Overlopende passiva Totaal van de Kortlopende schulden

TOTAAL PASSIVA

6.350 18.187 24.537

2 11 13 73.365

154

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Enkelvoudige winst-en-verliesrekening niet-DAEB tak 2018 (in duizenden euro's) Huuropbrengsten Overige directe operationele opbrengsten exploitatie bezit Lasten verhuur- en beheeractiviteiten Lasten onderhoudsactiviteiten Overige directe operationele lasten exploitatie bezit Netto resultaat exploitatie vastgoedportefeuille

Verkoopopbrengst vastgoedportefeuille Boekwaarde verkochte vastgoedportefeuille bij verkoop Netto gerealiseerd resultaat verkoop vastgoedportefeuille

Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille Waardeveranderingen vastgoedportfeuille

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiĂŤle baten en lasten

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING VOOR BELASTINGEN Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening RESULTAAT NA BELASTINGEN

2.222 1 -285 -429 -214 1.295

444 -290 154 9.843 9.843

0 -292 -292

11.000 -145 10.856

155

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Enkelvoudig kasstroomoverzicht niet-DAEB tak 2018 (in duizenden euro's) Operationele activiteiten Ontvangsten: Huren Overige bedrijfsontvangsten Renteontvangsten Saldo ingaande kasstromen

Uitgaven: Personeelsuitgaven: Onderhoudsuitgaven Overige bedrijfsuitgaven Renteuitgaven Saldo uitgaande kasstromen Kasstroom uit operationele activiteiten

(Des)investeringsactiviteiten 2.2B Verkoopontvangsten woongelegenheden (VOV) na inkoop in dPi periode Tussentelling ingaande kasstroom MVA

MVA uitgaande kasstroom niet DAEB activiteiten Aankoop, woon- en niet woongelegenheden Investeringen overig Tussentelling MVA uitgaande kasstroom

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA Kasstroom uit (des)investeringen

Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe door WSW geborgde leningen 3.1.2 Nieuwe ongeborgde leningen Daeb-investeringen 3.1.3 Nieuwe ongeborgde leningen niet-Daeb-investeringen Uitgaand Aflossing door WSW geborgde leningen 3.2.2 Aflossing ongeborgde leningen Daeb-investeringen 3.2.3 Aflossing ongeborgde leningen niet-Daeb-investeringen 3.2.4 Aflossing interne lening Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Mutatie liquide middelen

2.224 23 2.247 230 429 851 292 1.802 445

449 449

290 290 159 159

-600 -600 4

156

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

Overige gegevens Statutaire winstbestemmingsregeling De winstbestemming vindt plaats overeenkomstig artikel 24 van de statuten. Daarin is bepaald dat de directie met goedkeuring van de raad van commissarissen vaststelt welk deel van de winst wordt toegevoegd aan de reserves. Resultaatbestemming (bedragen x â&#x201A;Ź 1.000) 2018

2017

Resultaat na belastingen

57.452

4.788

ten gunste/ laste van Herwaarderingsreserve ten gunste/ laste van overige reserve

54.008 3.444

2.709 2.079

Totaal mutatie Eigen vermogen

57.452

4.788

157

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

158

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

159

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

160

JAARVERSLAG EN JAARREKENING 2018

161